η Αντιγόνη στο Μανχάταν
Η Αντιγόνη στο Μανχάταν
Με ένα φεστιβάλ αφιερωμένο στην Αντιγόνη, το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης κατάφερε να μετατρέψει την καρδιά του Μανχάταν σε πεδίο προβληματισμού, έκφρασης και πολιτικής ανάλυσης
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 10:30
H Σοφία Κόκκαλη παρέα µε µια λευκή αρκούδα, κατά τη διάρκεια του «Antigone - Lonely Planet» της Λένας Κιτσοπούλου, που έκλεψε την παράσταση στο φεστιβάλ «Antigone Now» του Ιδρύµατος Ωνάση στη Νέα Υόρκη.
Τι δουλειά έχει η Αντιγόνη στο Μανχάταν; Πώς είναι να περπατάς στην 5η Λεωφόρο και στρίβοντας στους 51 δρόμους να συναντάς τέσσερις σκιέρ με πέδιλα, στολές και μάσκες που συζητούν με πάθος την έννοια της ηθικής και της αντίστασης, βασισμένοι σε ένα κείμενο που γράφτηκε πριν από 2.500 χρόνια; Πώς είναι να βλέπει κανείς πίσω από την ελληνική σημαία που κυματίζει περήφανα ανάμεσα σε 5η Λεωφόρο και Madison Avenue μια χορωδία gospel να συντροφεύει το έργο του Σοφοκλή, με τα μέλη της να ξεσπούν σε γοερά κλάματα, σε κατάσταση έκστασης; Και τι σχέση έχει ο Ντόναλντ Τραμπ με όλα αυτά;
Τα ερωτήματα είναι πολλά, αλλά οι απαντήσεις έχουν ήδη δοθεί. Από τις 13 μέχρι τις 16 Οκτωβρίου, στην καρδιά της Νέας Υόρκης, στο Olympic Tower, πραγματοποιήθηκε το τετραήμερο φεστιβάλ «Antigone Now» του Ωνάσειου Πολιτιστικού Κέντρου της Νέας Υόρκης, το οποίο αναζήτησε τους συσχετισμούς του έργου του Σοφοκλή με τη σημερινή πραγματικότητα. Το ραντεβού της Αντιγόνης με τη σύγχρονη εποχή δόθηκε στον διάσημο ουρανοξύστη με την ελληνική σημαία, που θα συνεχίσει να κυματίζει στους 51 δρόμους, παρά το γεγονός πως από το 2015 η πλειοψηφία των μετοχών του πέρασε από το Ιδρυμα Ωνάση στην Crown Acquisitions και την Oxford Properties με αντίτιμο που υπολογίζεται στο 1 δισ. δολάρια.
Πριν από έναν χρόνο, ήταν ο Νάρκισσος και το φεστιβάλ «Narcissus Now: The Μyth Reimagined» (O Νάρκισσος σήμερα: Μια ανάπλαση του μύθου), που κυριάρχησε στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο, αναζητώντας το πώς η αυτοεικόνα, η αυτοεπιβεβαίωση και η αλαζονεία των social media συνδέονται με τον αρχαίο μύθο. Η φετινή θεματική της Αντιγόνης έθεσε άλλα θέματα, πιο βαθιά, πιο κοινωνικά. Οπως είπε και ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, δρ Αντώνης Παπαδημητρίου: «Εστιάζοντας στην ιστορία της Αντιγόνης για τη βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός έχει διαμορφώσει και εμπλουτίσει τις σύγχρονες αξίες και τα ήθη, το φεστιβάλ τροφοδοτεί έναν παγκόσμιο διάλογο για την πληθώρα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Η αγάπη της Αντιγόνης για τον αδελφό της, το αίσθημα του καθήκοντος και το θάρρος της να αντισταθεί σε ισχυρές δυνάμεις, ιδιαίτερα ως γυναίκα, την καθιστούν ένα αξιοθαύμαστο πρόσωπο. Η ηρωική ιστορία της αντιστοιχεί σε πολλά από τα σύγχρονα κρίσιμα θέματα, όπως οι διαμάχες γύρω από την εξουσία, τα δικαιώματα των γυναικών, οι κοινωνικοί κανόνες και η μετανάστευση - για να αναφέρουμε μερικά μόνο παραδείγματα».
Η αλήθεια είναι πως η πρόκληση ήταν μεγάλη. Πώς να αγγίξεις την ιστορία της Αντιγόνης, την ιστορία μιας έφηβης που αψηφά την εξουσία του νόμου δηλώνοντας την αφοσίωσή της σε έναν ανώτερο νόμο, τον θείο; Πώς να μη συνδέσεις με το σήμερα την κόρη του Οιδίποδα Αντιγόνη, που επιθυμεί να θάψει τον αδελφό της Πολυνείκη, παρακούοντας τις εντολές του θείου της Κρέοντα, που ως νέος, αδοκίμαστος βασιλιάς, επιμένει στις εμμονές του «να τον φάνε τα σκυλιά»; Πώς να μην ταυτιστείς με τη σημερινή εγχώρια και διεθνή πολιτική σκηνή, βλέποντας την ξεροκεφαλιά της εξουσίας του Κρέοντα που αναγκάζεται να τιμωρήσει την ανιψιά του για παραδειγματισμό καταδικάζοντάς τη σε θάνατο, χάνοντας στην πραγματικότητα τα πάντα: τον γιο του - που ήταν αρραβωνιασμένος με την Αντιγόνη -, τη γυναίκα του, τον θρόνο του και στο τέλος και την τάξη που προσπάθησε τόσο πολύ να προασπίσει;
Το αρχαίο Gospel
Η ταύτιση ήταν ανατριχιαστική στο κλείσιμο του φεστιβάλ. Τη στιγμή που παρουσιάστηκε πρώτα απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ και έπειτα η ομώνυμη παράσταση «Antigone in Ferguson», μια μεταφορά της τραγωδίας στη σημερινή εποχή της Αμερικής, εμπνευσμένη από το κίνημα «Black Lives Matter». Η έμπνευση ήταν η δολοφονία του έφηβου Μάικλ Μπράουν από την αστυνομία του Φέργκιουσον, στο Μιζούρι των ΗΠΑ, στις 9 Αυγούστου 2014. Ο Μάικλ Μπράουν δολοφονήθηκε από την αστυνομία και για τέσσερις ώρες το άψυχο κορμί του βρισκόταν στο καυτό από τη ζέστη πεζοδρόμιο, καθώς οι ευέξαπτες Αρχές προσπαθούσαν να αντιληφθούν τι είχαν κάνει.
Η στιγμή του κλεισίματος του τετραήμερου φεστιβάλ, που ακολούθησε την ανάγνωση του έργου από τέσσερις διάσημους αμερικανούς ηθοποιούς - Reg E. Cathey («House of Cards», «The Wire»), Gloria Reuben («ER»), Glenn Davis («24», «The Unit») και Samira Wiley («Orange Is the New Black»), ήταν συγκλονιστική. Οι Phil Woodmore Singers, ένα υπέροχο gospel group, έπαιξε τον ρόλο του χορού της τραγωδίας. Το γκρουπ, το οποίο έχει στη σύνθεσή του και πέντε μέλη της αστυνομίας του St. Louis, έδωσε μια εκπληκτική παράσταση, φτάνοντας σε έκσταση με τραγούδια, φωνές και κραυγές, κάνοντας τη συζήτηση που ακολούθησε ακόμη πιο φορτισμένη. Την κουβέντα συντόνισε ο εμπνευστής του project, Μπράιαν Ντόρις, δημιουργός του «Θεάτρου του Πολέμου». Κάπου εκεί η αρχαία τραγωδία, ο θείος νόμος και η αξιοπρέπεια μπλέχτηκαν με τα όλο και πιο συχνά ρατσιστικά κρούσματα στις ΗΠΑ, αλλά και τον αναπόφευκτο Ντόναλντ Τραμπ. Το όνομα του υποψήφιου προέδρου των ΗΠΑ ακούστηκε αρκετές φορές και στο εξαιρετικά ενδιαφέρον κομμάτι του «Antigone Now», τις συζητήσεις υπό την αιγίδα της πρωτότυπης ψηφιακής πλατφόρμας #iSTANDfor (www.istandfor.net) μέσα από την οποία καλούνται νέοι από όλον τον κόσμο να μοιραστούν ιστορίες έμπνευσης και αλλαγής.
Σκιέρ και Αντιγόνη
Λίγο νωρίτερα, τέσσερις σκιέρ είχαν εισβάλει στο θέατρο του υπογείου του Olympic Tower. Σκιέρ με πλήρη εξοπλισμό, μάσκες, φόρμες, μπατόν, πέδιλα του σκι με τον χαρακτηριστικό εκνευριστικό θόρυβο που παράγουν όταν δεν γλιστρούν στο χιόνι. Ηταν η παράσταση «Antigone - Lonely Planet» της Λένας Κιτσοπούλου, στην οποία η ίδια, ο Θέμης Πάνου, η Σοφία Κόκκαλη και ο αμίλητος Αναστάσιος Σαμαράς κάθισαν μπροστά από τα μικρόφωνα σε μια παρωδία συνέντευξης Τύπου. Για την επόμενη ώρα ανέλυσαν τη σχέση του σκι με την Αντιγόνη. Σε μια απολαυστική επίδειξη ευφυΐας, μοντέρνου λόγου, σαρκασμού και μεθοδικής κατάρριψης των μύθων, η Κιτσοπούλου κατάφερε να συνδυάσει το αυθόρμητο γέλιο με τη συγκίνηση, με την ανάπτυξη μιας παράλληλης πλοκής αλλά και μια καθόλου επιφανειακή ανάλυση της ερμηνείας της τραγωδίας του Σοφοκλή. Και όλα αυτά, φορώντας μια φόρμα του σκι. Ηταν η παράσταση που ξεχώρισε στο Φεστιβάλ «Antigone Now» και ακόμη και αν δεν έχει προγραμματιστεί κάτι σχετικό, πρέπει να παιχτεί και εντός Ελλάδας.
Αντιγόνη και τέχνες
Το φεστιβάλ άνοιξε με την εικαστική απεικόνιση της Αντιγόνης από τη Μαρία Παπαδημητρίου. Η εικαστικός και καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σε μια συνέχεια της εγκατάστασής της «Αγριμικά» που είχε εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην περυσινή Μπιενάλε της Βενετίας, παρουσίασε το «Laboratory Antigone». «Ηταν μια ιδέα που είχα όταν επέστρεφα μαζί με τον συνάδελφό μου στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, Γιώργο Τζιρτζιλάκη. Περνώντας από τη Θήβα, ο Γιώργος παρατήρησε πως περνάμε από μια θρυλική περιοχή όπου έχουν γίνει θηριώδεις μάχες και έχουν εμφανιστεί ιστορικά σύμβολα. Περνώντας ξανά, παρατήρησα ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι που με συνειρμούς με οδήγησε πάλι στον Βόλο και σε ένα πρώην βυρσοδεψείο». Ενα βυρσοδεψείο στη Νέα Υόρκη, λοιπόν, με τους ήχους, τα δέρματα που εκπροσωπούσαν τον κάθε ήρωα της τραγωδίας και με αντικείμενα που συνθέτουν τον μύθο συνέθεσαν την εικαστική εγκατάσταση.
Δίπλα, παιζόταν το ημίωρο ντοκιμαντέρ του καλλιτέχνη Στέφανου Τσιβόπουλου «We, Antigone». Πρόκειται για μια υπέροχη ταινία μικρού μήκους που ακολουθεί τη ζωή και τις καθημερινές προκλήσεις του Ρακίμ Εντουαρντς: ενός 25χρονου μαύρου γκέι, γεννημένου στην Τζόρτζια των ΗΠΑ και μεγαλωμένου στην Αλάσκα. Η ταινία που ερευνά το κοινωνικό περιβάλλον, την αντίσταση στις νόρμες, αλλά και τον φόβο τού να ξεχωρίζεις, ολοκληρώνεται με μια μουσική παράσταση η οποία έκανε τον παρόντα στο κλείσιμο του φεστιβάλ Ρακίμ να μοιάζει αμήχανος από την τόσο θετική υποδοχή.
Στον επάνω όροφο, ξεχώριζε η εγκατάσταση της καλλιτέχνιδας με βάση την Αργεντινή, Αλεξάνδρας Κεχαγιόγλου, η οποία εμπνεύστηκε από το οικοσύστημα της Μήλου για να υφάνει ένα χαλί που εξηγούσε με συνειρμούς τη σχέση της Αντιγόνης με το περιβάλλον και το ελληνικό τοπίο. Ξεχώρισαν επίσης οι performances της ποιήτριας Φοίβης Γιαννίση (Nomos the Land Song) και της performer Γεωργίας Σαγρή (Antigone Model-Coda; 2016).
Οι πριγκίπισσες από τη Συρία
Τι κάνουν 35 γυναίκες εγκλωβισμένες σε προσφυγικά στρατόπεδα του Λιβάνου; Πώς περνάνε την ώρα τους ανάμεσα στην προσφυγιά, στον θάνατο των αγαπημένων τους και στην καταπίεση των ανδρών τους; Η απάντηση κρύβεται και πάλι στην Αντιγόνη. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ «We Are Not Princesses» της Bridgette Auger ασχολείται με την απόπειρα 35 γυναικών από τη Συρία που με αφορμή τη συμμετοχή τους σε θεατρικό εργαστήρι άλλαξαν άποψη για τη ζωή, τον φεμινισμό και την αντίσταση ενάντια σε παράλογες αρχές.
Διονυσιακή Νέα Υόρκη
Το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης από το 2000 μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει 17 εκθέσεις, έχει προσελκύσει πάνω από 1.000.000 επισκέπτες σε περισσότερα από 300 πολιτιστικά γεγονότα. Το φετινό, η ανάλυση της Αντιγόνης ως ένα έργο όπου παρουσιάζεται η σύγκρουση μεταξύ του ατομικού πιστεύω και των νόμων του κράτους, στέφθηκε από επιτυχία. Οπως δήλωσε και η Αμάλια Κοσμετάτου, εκτελεστική και καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση στις ΗΠΑ: «Η Αντιγόνη του Σοφοκλή αγγίζει τις αξίες και τους κινδύνους που διατρέχει ο δημοκρατικός μας πολιτισμός». Το 2017, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια του Jörn Weisbrodt, το Olympic Tower, στο κέντρο του Μανχάταν, θα επισκεφθεί ο Διόνυσος. Αυτό και αν θα έχει ενδιαφέρον.
Σάιμον Κρίτσλεϊ: «Ο Τραμπ δεν θα βγει. Προς το παρόν...»
Ο Σάιμον Κρίτσλεϊ, αν και φιλόσοφος, καθηγητής στο New School for Social Research της Νέας Υόρκης και αρθρογράφος των «New York Times», δεν έχει τη σοβαροφάνεια που θα περιμένει κανείς διαβάζοντας τους τίτλους του. Μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος Ωνάση και καθηγητής στο πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε από την απόσχιση προοδευτικών εκπαιδευτικών του Κολούμπια το 1919, το εκπαιδευτικό ίδρυμα που δέχθηκε δεκάδες διωγμένους από τους Ναζί καθηγητές στα τέλη της δεκαετίας του ’30, ο Κρίτσλεϊ μπορεί να μιλήσει με την ίδια ευκολία για τις σπουδές αρχαίων ελληνικών, για την πολιτική κατάσταση, αλλά και για τη Λίβερπουλ, «την ομάδα που μου έχει αλλάξει τη ζωή».
Ο Κρίτσλεϊ παρουσίασε στη Νέα Υόρκη τους μαθητές από όλον τον κόσμο που με υποτροφίες του Ιδρύματος Ωνάση σπουδάζουν αρχαία ελληνικά και συζήτησε μαζί μας για την κρίση, για την εκπαίδευση και για τον Ντόναλντ Τραμπ.
«Δεν ξέρω τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, αλλά σίγουρα το να εξαφανιστούν από την εκπαίδευση δεν είναι η λύση. Η σωστή εκμάθησή τους και όχι η τυποποιημένη διδασκαλία τους είναι απαραίτητη, αλλά βλέποντας μπροστά μου τους φοιτητές απ’ όλον τον κόσμο που σπουδάζουν αρχαία ελληνικά, το πώς έχει αλλάξει τη ζωή τους, δεν μπορώ να συναινέσω σε καμία ιδέα απαγόρευσής τους...».
Οταν η κουβέντα φτάνει στο Brexit, ο Βρετανός Κρίτσλεϊ εξηγεί πως «όπως και στις ΗΠΑ, έτσι και στην Αγγλία και στην Ελλάδα ο μέσος λευκός δυτικός άνθρωπος νιώθει (κακώς) διωκόμενος. Νιώθει μέρος ενός κόσμου που αλλάζει εις βάρος του. Δεν έχει δίκιο, αλλά κανείς δεν μπορεί να το εξηγήσει. Και γι’ αυτό ψηφίζει τιμωρητικά. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να ξεχνούν. Θεωρούσαν ότι η οικονομική ευημερία των τελευταίων 20 χρόνων θα κρατούσε για πάντα. Ε, δεν κράτησε και τώρα τιμωρούν».
Αυτό σημαίνει πως στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ θα βγει ο Τραμπ; «Οχι, δεν θα βγει. Παρά το πόσο μη συμπαθής και υπερβολικά μυστικοπαθής είναι η Χίλαρι, ο Τραμπ απ’ ό,τι φαίνεται δεν θα βγει. Για την ώρα. Νομίζω πως τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ο Τραμπ θα δημιουργήσει μια σειρά φιλικών ή και δικών του media και θα περνάει διαρκώς την παράλογη ατζέντα του. Ετσι, σε τέσσερα χρόνια μπορεί να τον δούμε ξανά υποψήφιο. Ή ίσως την κόρη του. Ποιος ξέρει...».
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2016
Σάιμον Κρίτσλεϊ: «Ο Τραμπ δεν θα βγει. Προς το παρόν...»
Ο Σάιμον Κρίτσλεϊ, αν και φιλόσοφος, καθηγητής στο New School for Social Research της Νέας Υόρκης και αρθρογράφος των «New York Times», δεν έχει τη σοβαροφάνεια που θα περιμένει κανείς διαβάζοντας τους τίτλους του. Μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος Ωνάση και καθηγητής στο πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε από την απόσχιση προοδευτικών εκπαιδευτικών του Κολούμπια το 1919, το εκπαιδευτικό ίδρυμα που δέχθηκε δεκάδες διωγμένους από τους Ναζί καθηγητές στα τέλη της δεκαετίας του ’30, ο Κρίτσλεϊ μπορεί να μιλήσει με την ίδια ευκολία για τις σπουδές αρχαίων ελληνικών, για την πολιτική κατάσταση, αλλά και για τη Λίβερπουλ, «την ομάδα που μου έχει αλλάξει τη ζωή».Ο Κρίτσλεϊ παρουσίασε στη Νέα Υόρκη τους μαθητές από όλον τον κόσμο που με υποτροφίες του Ιδρύματος Ωνάση σπουδάζουν αρχαία ελληνικά και συζήτησε μαζί μας για την κρίση, για την εκπαίδευση και για τον Ντόναλντ Τραμπ.
«Δεν ξέρω τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, αλλά σίγουρα το να εξαφανιστούν από την εκπαίδευση δεν είναι η λύση. Η σωστή εκμάθησή τους και όχι η τυποποιημένη διδασκαλία τους είναι απαραίτητη, αλλά βλέποντας μπροστά μου τους φοιτητές απ’ όλον τον κόσμο που σπουδάζουν αρχαία ελληνικά, το πώς έχει αλλάξει τη ζωή τους, δεν μπορώ να συναινέσω σε καμία ιδέα απαγόρευσής τους...».
Οταν η κουβέντα φτάνει στο Brexit, ο Βρετανός Κρίτσλεϊ εξηγεί πως «όπως και στις ΗΠΑ, έτσι και στην Αγγλία και στην Ελλάδα ο μέσος λευκός δυτικός άνθρωπος νιώθει (κακώς) διωκόμενος. Νιώθει μέρος ενός κόσμου που αλλάζει εις βάρος του. Δεν έχει δίκιο, αλλά κανείς δεν μπορεί να το εξηγήσει. Και γι’ αυτό ψηφίζει τιμωρητικά. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να ξεχνούν. Θεωρούσαν ότι η οικονομική ευημερία των τελευταίων 20 χρόνων θα κρατούσε για πάντα. Ε, δεν κράτησε και τώρα τιμωρούν».
Αυτό σημαίνει πως στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ θα βγει ο Τραμπ; «Οχι, δεν θα βγει. Παρά το πόσο μη συμπαθής και υπερβολικά μυστικοπαθής είναι η Χίλαρι, ο Τραμπ απ’ ό,τι φαίνεται δεν θα βγει. Για την ώρα. Νομίζω πως τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ο Τραμπ θα δημιουργήσει μια σειρά φιλικών ή και δικών του media και θα περνάει διαρκώς την παράλογη ατζέντα του. Ετσι, σε τέσσερα χρόνια μπορεί να τον δούμε ξανά υποψήφιο. Ή ίσως την κόρη του. Ποιος ξέρει...».
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2016
Comments