Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών... επέστρεψε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών... επέστρεψε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Mείζον θέμα έχει ανακύψει με αφορμή το βιβλίο του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα». Κύριο συμπέρασμά του είναι ότι το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται ραγδαία και έχει επιστρέψει στα επίπεδα της περιόδου του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι συνθήκες κοινωνικής οργάνωσης ήταν σαφέστατα πιο ταξικές από σήμερα. Oι Financial Times ασκούν κριτική, ο Economist διατηρεί την ψυχραιμία του και ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν συγχαίρει τον συνάδελφό του.
Κατά τον Economist, το «Κεφάλαιο» συνιστά μία εις βάθος ανάλυση του σοβαρότερου προβλήματος τού σήμερα. Ο κ. Πικετί ισχυρίζεται ότι ο πλούτος αυξάνεται πιο γρήγορα από την οικονομία την ίδια. Λίγες οικονομικές δυνάμεις αντιστρατεύονται τη φυσική του ροπή να συγκεντρώνεται, δεδομένου ότι ο μεγαλύτερος πλούτος προσφέρει και περισσότερες ευκαιρίες να αποταμιευθεί και να επενδυθεί. Εάν δεν υπάρξει εξαιρετικά ραγδαία ανάπτυξη ή εάν μεσολαβήσει μία δυσμενής περίοδος γεωπολιτικής αστάθειας, όπως η τριακονταετία 1914-1945, τότε η ανισότητα διευρύνεται, υπογραμμίζει ο Γάλλος οικονομολόγος.
Το πόνημα του Τομά Πικετί έχει γίνει μπεστ σέλερ στην πατρίδα του, αλλά και στις ΗΠΑ. Πριν από λίγες εβδομάδες η Amazon, το μεγαλύτερο ηλεκτρονικό κατάστημα στον κόσμο, ανακοίνωσε ότι όλα τα αντίτυπα του βιβλίου «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» είχαν εξαντληθεί. Ο συγγραφέας απολαμβάνει την αποδοχή μιας διασημότητας, ενώ, ταυτόχρονα, εξασφαλίζει ισχυρούς θιασώτες. Ο Πολ Κρούγκμαν επισημαίνει: «Δεν είναι το μοναδικό βιβλίο με θέμα την οικονομία, που γίνεται μπεστ σέλερ. Η συμβολή του κ. Πικετί συνίσταται σε μια σοβαρή ακαδημαϊκή παρέμβαση που επηρεάζει τη δημόσια συζήτηση με έναν τρόπο, που τα περισσότερα μπεστ σέλερ δεν κάνουν. Το πραγματικά καινούργιο στοιχείο, το οποίο κομίζει, είναι πως καταρρίπτει τους προσφιλέστερους μύθους των συντηρητικών ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο αξιοκρατίας, στον οποίο όσοι έχουν μεγάλο πλούτο, τον έχουν κερδίσει με την αξία τους».
Καρλ Μαρξ
Εξίσου ένθερμοι είναι και οι εχθροί του κ. Πικετί. Αρχής γενομένης από τον τίτλο του, πολλοί ξεκίνησαν την κριτική τους, προσάπτοντας στον συγγραφέα ότι εκμεταλλεύεται τη δόξα του «Κεφαλαίου» του Μαρξ, ότι στερείται μετριοφροσύνης, αλλά και ότι χρησιμοποιεί όρους, που αποκαλύπτουν μία μεσαιωνικού τύπου εχθρότητα για τις αποδόσεις των χρηματοπιστωτικών επενδύσεων. Ενας τέτοιος όρος, όπως παρατηρεί ο Εconomist, είναι η «ιδιοποίηση» για το διογκούμενο μερίδιο εισοδημάτων, που πηγαίνει στους πλούσιους. Επιπλέον, πολλοί διερωτώνται, εάν ο Γάλλος οικονομολόγος υπερεκτιμά τον βαθμό ομοιότητας μεταξύ μέλλοντος και παρελθόντος. Στο National Review ο Τζιμ Πεθοκούκης προβλέπει ότι ο ίδιος υπερβολικός πεσιμισμός για τη δυνατότητα της οικονομίας να αναπτυχθεί, ο οποίος κατακρήμνισε τις προφητείες του Μαρξ, μπορεί να υπονομεύσει και τον κ. Πικετί.
Πέραν αυτού, ο οικονομικός συντάκτης Κρις Τζάιλς στους Financial Times θεωρεί τα δεδομένα του λανθασμένα ή ανυπόστατα. Συμπερασματικά, η εφημερίδα αναφέρει ότι διαπιστώνονται λίγα αποδεικτικά στοιχεία στις πρωτότυπες πηγές του συγγραφέα, ώστε να στηρίζουν τη θέση του ότι ένα διογκούμενο μερίδιο του παγκόσμιου πλούτου βρίσκεται στα χέρια λίγων πλουσίων. Ο δε Μάρτιν Φελντστάιν, πανεπιστημιακός στο Χάρβαρντ και πρόεδρος του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών, επισημαίνει πως οι ισχυρισμοί του Γάλλου οικονομολόγου «περί της αναπόφευκτης αύξησης της ανισότητας σε όλες τις χώρες βασίζονται σε εσφαλμένη θεωρία για τον τρόπο συγκέντρωσης του πλούτου στην οικονομία της αγοράς». Η ανάλυση του κ. Πικετί, προσθέτει ο κ. Φελντστάιν, δεν περιλαμβάνει τον πλούτο, που διατηρούν οι άνθρωποι για τη συνταξιοδότησή τους (π.χ. επιδόματα πρόνοιας και περίθαλψης) και τις εργοδοτικές εισφορές.
Αντεπίθεση
Η αρχική αντίδραση του Τομά Πικετί ήταν ήπια. «Δεν αμφιβάλλω ότι τα ιστορικά μου στοιχεία μπορούν να βελτιωθούν και πρόκειται όντως να βελτιωθούν στο μέλλον. Ωστόσο, θα μου έκανε μεγάλη έκπληξη, εάν οποιοδήποτε από τα ουσιαστικά συμπεράσματα για τη μακροπρόθεσμη εξέλιξη της διανομής του πλούτου μεταβαλλόταν αποφασιστικά λόγω των βελτιώσεων». Σταδιακά, ωστόσο, οι τόνοι της αντιπαράθεσης άρχισαν να ανεβαίνουν με τον Γάλλο οικονομολόγο να χαρακτηρίζει «γελοίους» τους FT, επειδή έθεσαν σε αμφισβήτηση το εάν όντως υφίσταται ανοδική τάση στη συγκέντρωση πλούτου μεταξύ των πλουσιότερων ανθρώπων.
Με διάθεση συγκρατημένης προσέγγισης των πραγμάτων, ο Economist έθεσε τέσσερα πρακτικά ερωτήματα: ποια δεδομένα είναι λάθος, με ποιον τρόπο χρησιμοποιήθηκαν, πώς επηρέασαν τα συμπεράσματα στα επιμέρους κεφάλαια και πώς το τελικό συμπέρασμα. Η τελική αποτίμηση του Economist ήταν θετική για τον Πικετί, ο οποίος και καταγράφει το πρόβλημα της ανισότητας στις ρεαλιστικές του διαστάσεις.
Κατά τον Economist, το «Κεφάλαιο» συνιστά μία εις βάθος ανάλυση του σοβαρότερου προβλήματος τού σήμερα. Ο κ. Πικετί ισχυρίζεται ότι ο πλούτος αυξάνεται πιο γρήγορα από την οικονομία την ίδια. Λίγες οικονομικές δυνάμεις αντιστρατεύονται τη φυσική του ροπή να συγκεντρώνεται, δεδομένου ότι ο μεγαλύτερος πλούτος προσφέρει και περισσότερες ευκαιρίες να αποταμιευθεί και να επενδυθεί. Εάν δεν υπάρξει εξαιρετικά ραγδαία ανάπτυξη ή εάν μεσολαβήσει μία δυσμενής περίοδος γεωπολιτικής αστάθειας, όπως η τριακονταετία 1914-1945, τότε η ανισότητα διευρύνεται, υπογραμμίζει ο Γάλλος οικονομολόγος.
Το πόνημα του Τομά Πικετί έχει γίνει μπεστ σέλερ στην πατρίδα του, αλλά και στις ΗΠΑ. Πριν από λίγες εβδομάδες η Amazon, το μεγαλύτερο ηλεκτρονικό κατάστημα στον κόσμο, ανακοίνωσε ότι όλα τα αντίτυπα του βιβλίου «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» είχαν εξαντληθεί. Ο συγγραφέας απολαμβάνει την αποδοχή μιας διασημότητας, ενώ, ταυτόχρονα, εξασφαλίζει ισχυρούς θιασώτες. Ο Πολ Κρούγκμαν επισημαίνει: «Δεν είναι το μοναδικό βιβλίο με θέμα την οικονομία, που γίνεται μπεστ σέλερ. Η συμβολή του κ. Πικετί συνίσταται σε μια σοβαρή ακαδημαϊκή παρέμβαση που επηρεάζει τη δημόσια συζήτηση με έναν τρόπο, που τα περισσότερα μπεστ σέλερ δεν κάνουν. Το πραγματικά καινούργιο στοιχείο, το οποίο κομίζει, είναι πως καταρρίπτει τους προσφιλέστερους μύθους των συντηρητικών ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο αξιοκρατίας, στον οποίο όσοι έχουν μεγάλο πλούτο, τον έχουν κερδίσει με την αξία τους».
Καρλ Μαρξ
Εξίσου ένθερμοι είναι και οι εχθροί του κ. Πικετί. Αρχής γενομένης από τον τίτλο του, πολλοί ξεκίνησαν την κριτική τους, προσάπτοντας στον συγγραφέα ότι εκμεταλλεύεται τη δόξα του «Κεφαλαίου» του Μαρξ, ότι στερείται μετριοφροσύνης, αλλά και ότι χρησιμοποιεί όρους, που αποκαλύπτουν μία μεσαιωνικού τύπου εχθρότητα για τις αποδόσεις των χρηματοπιστωτικών επενδύσεων. Ενας τέτοιος όρος, όπως παρατηρεί ο Εconomist, είναι η «ιδιοποίηση» για το διογκούμενο μερίδιο εισοδημάτων, που πηγαίνει στους πλούσιους. Επιπλέον, πολλοί διερωτώνται, εάν ο Γάλλος οικονομολόγος υπερεκτιμά τον βαθμό ομοιότητας μεταξύ μέλλοντος και παρελθόντος. Στο National Review ο Τζιμ Πεθοκούκης προβλέπει ότι ο ίδιος υπερβολικός πεσιμισμός για τη δυνατότητα της οικονομίας να αναπτυχθεί, ο οποίος κατακρήμνισε τις προφητείες του Μαρξ, μπορεί να υπονομεύσει και τον κ. Πικετί.
Πέραν αυτού, ο οικονομικός συντάκτης Κρις Τζάιλς στους Financial Times θεωρεί τα δεδομένα του λανθασμένα ή ανυπόστατα. Συμπερασματικά, η εφημερίδα αναφέρει ότι διαπιστώνονται λίγα αποδεικτικά στοιχεία στις πρωτότυπες πηγές του συγγραφέα, ώστε να στηρίζουν τη θέση του ότι ένα διογκούμενο μερίδιο του παγκόσμιου πλούτου βρίσκεται στα χέρια λίγων πλουσίων. Ο δε Μάρτιν Φελντστάιν, πανεπιστημιακός στο Χάρβαρντ και πρόεδρος του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών, επισημαίνει πως οι ισχυρισμοί του Γάλλου οικονομολόγου «περί της αναπόφευκτης αύξησης της ανισότητας σε όλες τις χώρες βασίζονται σε εσφαλμένη θεωρία για τον τρόπο συγκέντρωσης του πλούτου στην οικονομία της αγοράς». Η ανάλυση του κ. Πικετί, προσθέτει ο κ. Φελντστάιν, δεν περιλαμβάνει τον πλούτο, που διατηρούν οι άνθρωποι για τη συνταξιοδότησή τους (π.χ. επιδόματα πρόνοιας και περίθαλψης) και τις εργοδοτικές εισφορές.
Αντεπίθεση
Η αρχική αντίδραση του Τομά Πικετί ήταν ήπια. «Δεν αμφιβάλλω ότι τα ιστορικά μου στοιχεία μπορούν να βελτιωθούν και πρόκειται όντως να βελτιωθούν στο μέλλον. Ωστόσο, θα μου έκανε μεγάλη έκπληξη, εάν οποιοδήποτε από τα ουσιαστικά συμπεράσματα για τη μακροπρόθεσμη εξέλιξη της διανομής του πλούτου μεταβαλλόταν αποφασιστικά λόγω των βελτιώσεων». Σταδιακά, ωστόσο, οι τόνοι της αντιπαράθεσης άρχισαν να ανεβαίνουν με τον Γάλλο οικονομολόγο να χαρακτηρίζει «γελοίους» τους FT, επειδή έθεσαν σε αμφισβήτηση το εάν όντως υφίσταται ανοδική τάση στη συγκέντρωση πλούτου μεταξύ των πλουσιότερων ανθρώπων.
Με διάθεση συγκρατημένης προσέγγισης των πραγμάτων, ο Economist έθεσε τέσσερα πρακτικά ερωτήματα: ποια δεδομένα είναι λάθος, με ποιον τρόπο χρησιμοποιήθηκαν, πώς επηρέασαν τα συμπεράσματα στα επιμέρους κεφάλαια και πώς το τελικό συμπέρασμα. Η τελική αποτίμηση του Economist ήταν θετική για τον Πικετί, ο οποίος και καταγράφει το πρόβλημα της ανισότητας στις ρεαλιστικές του διαστάσεις.
Comments