Ο μεσολαβητής της τελευταίας στιγμής, μπορεί;

Στον Νταν Φριντ εναποθέτει τώρα η Ουάσιγκτον τις ελπίδες της για συμφωνία Αθήνας - Σκοπίων

Του Αθανασιου Ελλις

Στη μεσολάβηση της τελευταίας στιγμής από τον Νταν Φριντ εναποθέτει η Ουάσιγκτον τις ελπίδες της για άρση του αδιεξόδου και την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων. Ενώ θεσμικά ο Μάθιου Νίμιτς θα καταβάλει την ύστατη προσπάθεια για την εξεύρεση κοινά αποδεκτής ονομασίας πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, στην πράξη το βάρος της γεφύρωσης των διαφορών έχει αναλάβει ο Αμερικανός βοηθός υπ. Εξωτερικών.

Ο Νταν Φριντ γνωρίζει καλά το θέμα. Ηταν ο αρχιτέκτονας της αναγνώρισης των Σκοπίων ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Ανθρωπος επίμονος, σκληρός και ωμός, εξεπλάγη από την άμεση απόρριψη εκ μέρους της Ελλάδας της τελευταίας πρότασης Νίμιτς, η οποία κατετέθη τέσσερις μόλις ημέρες μετά τη συνάντηση που είχε ο ίδιος με τους υπουργούς Εξωτερικών των δύο χωρών στις Βρυξέλλες. Οταν στη διάρκεια δεξίωσης στην ελληνική πρεσβεία για την 25η Μαρτίου, του επισημάνθηκε ότι δεν μπορεί να παρουσιάζεται το «Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκόπια)» και μάλιστα στα αγγλικά, ως «σύνθετη ονομασία με γεωγραφική διάσταση», έδειχνε αμήχανος και προβληματισμένος, σαν να είχε μόλις τώρα συνειδητοποιήσει το εύρος της ελληνικής ευαισθησίας για το θέμα.

Η αποδοχή παρόμοιας ονομασίας στα σλαβικά από τους κ. Πάγκαλο, το 1998, και Μολυβιάτη το 2005, οδήγησε στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι μπορεί να υπάρξει διολίσθηση της πρότασης προς την πλευρά των Σκοπίων. Εξ ου και η κατάθεση της ονομασίας στα αγγλικά με το Σκόπια σε παρένθεση. Η προσέγγιση όμως αυτή δεν έλαβε υπόψη ότι η Ελλάδα είναι αυτή που έχει το δικαίωμα του βέτο, και τα Σκόπια αυτά που αντιμετωπίζουν δυνητικά ακόμη και το ενδεχόμενο διαμελισμού. Αντί, λοιπόν, η πρόταση να βελτιωθεί υπέρ της Ελλάδας, συνέβη το ακριβώς αντίθετο, με το γνωστό και εν πολλοίς αναμενόμενο αποτέλεσμα.

Διπλωμάτης καριέρας, ο κ. Φριντ αναμένεται να είναι ο επόμενος πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα. Διατηρεί προσωπική σχέση 30 ετών με την Κοντολίζα Ράις, της οποίας είναι έμπιστος συνεργάτης και την ακολούθησε από τον Λευκό Οίκο στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Γνωρίζει επίσης πολύ καλά και τον Μάθιου Νίμιτς από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, ενώ έχει συνεργασθεί στενά και με τον Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ.

Ο κ. Φριντ έχει τη μοναδική ικανότητα να γίνεται δυσάρεστος με όλους. Τον περασμένο Ιούλιο, σε μια συγκρουσιακή συζήτηση με τον Ελληνα πρέσβη, Αλέξανδρο Μαλλιά, είχε ζητήσει να μην θέσει η Ελλάδα βέτο. «Θέλουμε να γνωρίζετε πόσο σοβαρά αισθανόμαστε για το θέμα», είχε τονίσει με προειδοποιητικό ύφος ο κ. Φριντ, για να λάβει την απάντηση ότι «στο ζήτημα αυτό διακυβεύονται σοβαρά συμφέροντα της Ελλάδας, η οποία έχει τη βούληση και τα μέσα να τα προστατεύσει». Σε ανάλογο ύφος κινήθηκε και ο διάλογος που είχε με την ηγεσία της ΠΓΔΜ κατά την εσπευσμένη μεταβασή του στα Σκόπια πριν από δύο εβδομάδες όταν φέρεται να είχε πει: «Εγώ και ο Γκρόσμαν (πρώην υφ. Εξωτερικών) σας αναγνωρίσαμε ως Μακεδονία. Τώρα πρέπει και εσείς να κάνετε αυτό που πρέπει».

Αγνοια Μπους

Είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν απέδωσαν έγκαιρα στο πρόβλημα τη σημασία που του αναλογούσε. Από τις τελευταίες δηλώσεις του προέδρου Μπους για τη σύνοδο του ΝΑΤΟ προκύπτει ότι δεν έχει αντιληφθεί το πρόβλημα και θεωρεί ως δεδομένη την ένταξη της ΠΓΔΜ μαζί με την Κροατία και την Αλβανία. Ο κ. Μπους για πρώτη ίσως φορά άκουσε ευθέως να του τίθεται το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων, από τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο, στην τολμηρή δημόσια παρέμβαση του τελευταίου κατά τη διάρκεια της ειδικής τελετής για τον εορτασμό της ελληνικής ανεξαρτησίας στον Λευκό Οίκο.

Εκτιμάται ότι υπήρξε ολιγωρία της αμερικανικής διπλωματίας. Ακόμη και κύκλοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ παραδέχονται λάθη στην αποτίμηση της κατάστασης. Τονίζουν ότι η Κοντολίζα Ράις είχε ζητήσει ευθέως από τον κ. Φριντ να «κλείσει αυτό το θέμα», αλλά εκ των υστέρων αποδεικνύεται πως δεν υπήρξε η ανάλογη ενεργοποίηση, με αποτέλεσμα να απειλείται η υστεροφημία του κ. Μπους. Αν και στα Βαλκάνια δεν διακυβεύονται σημαντικά συμφέροντα των ΗΠΑ, ο Αμερικανός πρόεδρος είχε θέσει στόχο τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ με την ένταξη Κροατίας, Αλβανίας και ΠΓΔΜ. Τώρα αναμένεται προσωπική παρέμβαση του κ. Μπους προς τους ηγέτες Ελλάδας και Σκοπίων, τόσο τηλεφωνικά όσο και σε προσωπικό επίπεδο κατά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ.

Την περασμένη άνοιξη και το καλοκαίρι η εκτίμηση που επικρατούσε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, απόρροια των μάλλον εσφαλμένων αναλύσεων του επιτετραμμένου στην Αθήνα, Τομ Κάντριμαν, ήταν πως οι προειδοποιήσεις του Κώστα Καραμανλή για βέτο ήταν προεκλογικού χαρακτήρα. Οταν ο Ελληνας πρωθυπουργός πήρε ξεκάθαρη θέση στην τηλεοπτική αναμέτρηση των πολιτικών αρχηγών, και ακόμη περισσότερο όταν επέμεινε στο βέτο και μετά τις εκλογές, άρχισε ο προβληματισμός. Αλλά και πάλι χάθηκε πολύτιμος χρόνος. Η προσωπική ενασχόληση της Κοντολίζα Ράις με το θέμα, που έπρεπε να είχε αρχίσει από τον Σεπτέμβριο, ενδεχομένως στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, εμφανίσθηκε πέντε μήνες αργότερα, στα μέσα Φεβρουαρίου, όταν συναντήθηκε χωριστά με την κ. Μπακογιάννη και τον κ. Μιλόσοσκι στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ισως ήταν ήδη πολύ αργά. Μέχρι τότε η σκοπιανή πλευρά δεν είχε δεχθεί ουδεμία πίεση με αποτέλεσμα να εμμένει στην αδιαλλαξία της.

Αναλαμβάνει το βάρος της «λύσης»

Ο κ. Φριντ έχει τώρα αναλάβει όλο το βάρος της «λύσης». Θα πιστωθεί την επιτυχία και θα χρεωθεί την αποτυχία. Είναι τόσο απλό. Οι συνεργάτες του πάντως τού αναγνωρίζουν σημαντικές διαπραγματευτικές ικανότητες. «Εχει βαθιά γνώση της ιστορικής και πολιτικής πραγματικότητας της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων», τονίζει στην «Κ» ο άμεσος υφιστάμενος και συνεργάτης του Ματ Μπράιζα, ο οποίος σημειώνει ότι ο κ. Φριντ «έχει ηγηθεί όλων των ευαίσθητων διαπραγματεύσεων που κάναμε τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων και αυτών με τη Ρωσία για την πυραυλική άμυνα». Αμερικανός αξιωματούχος που τον γνωρίζει καλά χαρακτήρισε τον κ. Φριντ ως τον «καλύτερο διπλωμάτη που έχουμε, με στρατηγικό όραμα για τα συμφέροντα της Αμερικής, αλλά και κατανόηση για τα όρια των συμμάχων μας».

Βαθύς γνώστης της ιστορίας ο Νταν Φριντ θεωρεί τον ακραίο εθνικισμό ως τη μάστιγα που ταλανίζει τα Βαλκάνια. Πριν από λίγους μήνες είχε δηλώσει ότι «ο εθνικισμός είναι όπως το φθηνό αλκοόλ: στην αρχή σε μεθάει, στη συνέχεια σε τυφλώνει, και στο τέλος σε σκοτώνει». Κάποιοι λένε ότι ερμηνεύει και τη διαφορά γύρω από το όνομα μέσα από αυτό το πρίσμα.

Σήμερα, μετά την αποχώρηση του Νίκολας Μπερνς, ο κ. Φριντ εκτελεί χρέη υφυπουργού Εξωτερικών (τρίτου στην ιεραρχία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ). Είναι παντρεμένος με αναλύτρια της CIA, υπηρέτησε ως πολιτικός ακόλουθος στην πρεσβεία του Βελιγραδίου, ήταν υπεύθυνος του Λευκού Οίκου για τις ευρωατλαντικές σχέσεις και τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ επί προεδρίας Κλίντον, και εν συνεχεία διετέλεσε πρέσβης στην Πολωνία, διευθυντής Ευρώπης στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας επί Μπους, και τώρα βοηθός υπ. Εξωτερικών για ευρωπαϊκές υποθέσεις.