επιλογές .....κεφαλονίτικα ανέκδοτα

ΠOΛITIΣMOΣHμερομηνία δημοσίευσης: 03-02-08[Photo] [Photo] Μεγάλα μουσεία με δειλό βηματισμό [Photo] Με κτιριακές ελλείψεις, χωρίς μακρόπνοο πρόγραμμα και ελκυστικό περιβάλλον, δεν κατορθώνουν να πείσουν και να λάμψουν Της Μαργαριτας Πουρναρα Στα σημαντικά μουσεία του εξωτερικού, ο επισκέπτης είναι το τιμώμενο πρόσωπο. Ολα είναι φτιαγμένα κατά τέτοιον τρόπο ώστε να του το υπενθυμίζουν, από την ποιότητα και τον φωτισμό των εκθεμάτων μέχρι το πωλητήριο και το καφέ. Στην Ελλάδα τα αντίστοιχα ιδρύματα προσπαθούν να γίνουν φιλικά στο κοινό, αλλά είναι βέβαιον ότι αντιμετωπίζουν μικρά και μεγάλα προβλήματα λειτουργίας, τα οποία γίνονται αισθητά στους θεατές που περνούν το κατώφλι. Η «Κ» χαρτογραφεί το στίγμα του αθηναϊκου «museum mile» της Βασιλίσσης Σοφίας (και όχι μόνο), διαπιστώνοντας ότι πρόκειται για μια μεταβατική περίοδο. Ειδικά τα κρατικά μουσεία αν δεν υπερβούν κάποιες αγκυλώσεις, δεν θα μπορέσουν να εκσυγχρονιστούν πλήρως.Μουσείο ΜπενάκηΤο 2000 ήταν έτος ορόσημο για την εξέλιξη του Μουσείου Μπενάκη. Το ανακαινισμένο του κτίριο και η ευπρόσωπη παρουσίαση της μόνιμης συλλογής, εισήγαγαν το αθηναϊκό κοινό στα σύγχρονα μουσειακά ήθη. Το success story συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια: εγκαινιάστηκε το μουσείο Ισλαμικών Τεχνών, άνοιξε το παράρτημα της Πειραιώς, ενώ η συνεχής προσέλκυση κληροδοτημάτων εξακολουθεί να προικίζει τα αυτόνομα τμήματα όπως το Φωτογραφικό Αρχείο.Τα καφέ και πωλητήριά του έχουν πλέον φανατικούς φίλους (αν και τα κοσμήματα και μικροαντικείμενα που πωλούνται στην Πειραιώς συχνά είναι πανάκριβα). Το Μουσείο Μπενάκη είναι εκείνο που λειτουργεί ως παράδειγμα στη χώρα μας: «Ο πολιτισμός δεν είναι μόνο η τέχνη αλλά η μουσική, οι νέες εκδόσεις, η ποίηση, η αρχιτεκτονική και οτιδήποτε ποιοτικό έλκει τα μέλη της κοινότητας όπου ζούμε», είχε δηλώσει πριν από πολλά χρόνια ο διευθυντής του μουσείου Αγγελος Δεληβοριάς. Τήρησε τον λόγο του.Στην εποχή της χρυσής του ωριμότητας όμως το Μπενάκη, θα πρέπει να δώσει ίσως ιδιαίτερη σημασία σε δύο ζητήματα. Το πρόγραμμα της Πειραιώς είναι άνισο, με εκθέσεις μικρής διάρκειας. «Κάποιες εξ αυτών θα μπορούσαν να μην έχουν γίνει. Δεσμευόμαστε ότι στο μέλλον θα φιλοξενούμε λιγότερα αφιερώματα που θα παρουσιάζονται για περισσότερο χρόνο», λέει σήμερα στην «Κ» ο Αγγελος Δεληβοριάς.Ωστόσο, κάποιοι δεν διστάζουν να κατηγορήσουν το μουσείο ότι αναγκάζεται να κάνει πολλές εκθέσεις για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που έχει δημιουργήσει η αυξημένη ροή κληροδοτημάτων: «Το Μπενάκη δεν κυνηγάει λυσσαλέα τις δωρέες. Δυστυχώς λειτουργεί σαν σανίδα σωτηρίας, καθώς πολλοί κρατικοί φορείς δεν έχουν την αξιοπιστία και τα αντανακλαστικά να ανταποκριθούν στον ρόλο αυτό», υπογραμμίζει ο διευθυντής.Βυζαντινό και Χριστιανικό ΜουσείοΠαρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα κρατικό μουσείο με όρια αυστηρά περιχαρακωμένα από τις συλλογές του, έχει καταφέρει τα τελευταία χρόνια να κάνει ανοίγματα χάρις στη φιλοσοφία του δραστήριου Δημήτρη Κωνστάντιου. Από την έκθεση με τα χαρακτικά και τα γλυπτά του Νταλί ώς τις «Απόπειρες εφηρμοσμένης μεταφυσικής» του Μανώλη Χάρου και του Μανώλη Ζαχαριουδάκη, γίνονται προσπάθειες για δράσεις με φρεσκάδα και ζωντάνια που βρίσκουν ανταπόκριση στον κόσμο. Παράλληλα πραγματοποιούνται αφιερώματα που αξιοποιούν τμήματα της συλλογής του μουσείου και έχουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Σε λίγο καιρό θα είναι έτοιμος και ο περιβάλλων χώρος, με το καινούριο καφέ, σε μια δενδρόφυτη έκταση 40 στρεμμάτων, που θα αποτελέσει σταθμό για το αθηναϊκό museum mile της Βασιλίσσης Σοφίας.Τα προβλήματα του Βυζαντινού Μουσείου έχουν να κάνουν με τον κρατικό του χαρακτήρα. Κάθε μέρα κλείνει στις 3 το μεσημέρι. Σε πολλές εκθέσεις βλέπει κανείς πληθώρα φυλάκων που στέκονται άπραγοι και αμήχανοι σε μια γωνία (προφανώς πρωτοδιορισμένοι). Το πωλητήριό του χρειάζεται μια μικρή ανανέωση. Για να μπορέσει να λειτουργήσει ακόμα καλύτερα στο μέλλον χρειάζεται να αποδεσμευτεί από το γραφειοκρατικό καθεστώς που δυσχεραίνει τη λήψη αποφάσεων και τη σωστή αξιολόγηση του προσωπικού.Εθνικό ΜουσείοΣύγχρονης ΤέχνηςΟι συνεχείς καθυστερήσεις στην πρόοδο του Φιξ και οι «ενδοοικογενειακές» διαμάχες (Κώστας Βαρώτσος, μέλος Δ.Σ. εναντίον της διευθύντριας Αννας Καφέτση) έχουν πλήξει τη δημόσια εικόνα του. Οι επισκέπτες δεν ενδιαφέρονται για το ποιος ευθύνεται που δεν προχωρούν τα έργα, αλλά για το γεγονός ότι το κτίριο παραμένει σε ερειπιώδη κατάσταση. Η νέα πτέρυγα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών όπου φιλοξενούνται προσωρινά οι δράσεις του ΕΜΣΤ δεν προσφέρεται γι’ αυτήν τη χρήση. Οι πολυτελείς πολυέλαιοι, οι γρανιτένιες επιφάνειες και οι δεκάδες φύλακες δημιουργούν μια κρούστα «επισημότητας» και σε κάνουν να νιώθεις άσχημα με το που περνάς το κατώφλι.Στην περιήγηση των εκθεσιακών χώρων, η αμηχανία συνεχίζεται. Παρά την υψηλή ποιότητα των περισσότερων εκθέσεων δεν βλέπεις πολύ κόσμο. Οπωσδήποτε το κοινό που αγαπά τη σύγχρονη τέχνη είναι περιορισμένο, αλλά το Μέγαρο μοιάζει πιο πολύ με μαυσωλείο παρά με μουσείο. Είναι ξεκομμένο εντελώς από τη νεανική κουλτούρα. Ακόμα και τα εγκαίνια δεν είναι μια γιορτή για την πόλη –όπως στο Palais de Tokyo στο Παρίσι– αλλά μια ήσυχη δεξίωση.Οσο ενδιαφέρουσες και επιστημονικά τεκμηριωμένες και αν είναι οι εκθέσεις του ΕΜΣΤ, το μουσείο πρέπει να βρει τρόπους να προσελκύσει το κοινό, να δώσει πνοή στις δράσεις, να χάσει την κοινωνική «ακαμψία» του και να ανοιχτεί ακόμα περισσότερο στους νέους εικαστικούς. Η χαρτογράφηση του νέου ανθρώπινου καλλιτεχνικού δυναμικού ήταν ένα θετικό βήμα.Εθνικό Αρχαιολογικό ΜουσείοΗ ναυαρχίδα των ελληνικών μουσείων απέκτησε ανανεωμένο πρόσωπο χάρις στην ανακαίνιση που έγινε με την αφορμή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Χωρίς να είμαστε αχάριστοι, διαπιστώνουμε ότι ορισμένα πράγματα θα μπορούσαν να έχουν γίνει πολύ καλύτερα. Η μόνιμη συλλογή λ.χ. δίνει συχνά την αίσθηση ότι είναι πολύ στριμωγμένη. Οι φύλακες δεν φορούν ειδική στολή, αλλά μικρά καρτελάκια. Οι περισσότεροι μοιάζουν να πλήττουν αφάνταστα, σε αντίθεση με το προσωπικό του Μουσείου Μπενάκη που αποπνέει επαγγελματισμό και ευσυνειδησία. Ο περιβάλλων χώρος του Μουσείου είναι παραμελημένος. Το πωλητήριο και το καφέ είναι καλύτερα σε σχέση με το παρελθόν.Από την άλλη πλευρά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι παράγει επιστημονική έρευνα και κάνει ενδιαφέρουσες περιοδικές εκθέσεις, όπως εκείνη που διοργανώθηκε πρόσφατα για τον Πραξιτέλη. Ομως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ως ύψιστο εθνικό κεφάλαιο του ελληνικού πολιτισμού μας εκπροσωπεί στα μάτια των χιλιάδων ξένων που το επισκέπτονται και φεύγοντας παίρνουν μαζί του μια γεύση από τη συνολική εικόνα της χώρας.Μουσείο ΓουλανδρήΜέσα στα 20 χρόνια ζωής του έχει καταφέρει να αποκτήσει το δικό του σταθερό κοινό και να διοργανώσει μεγάλες εκθέσεις, όπως εκείνες με έργα του Σαλβατόρ Νταλί, του Καραβάτζο και πρόσφατα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Σε λίγο καιρό θα είναι έτοιμη η μόνιμη έκθεση για τα 150 αρχαία αντικείμενα (αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα, όπλα) από τις συλλογές μουσείου για την καθημερινή ζωή στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και η επανέκθεση της μόνιμης συλλογής αρχαίας ελληνικής τέχνης. Το πωλητήριό του είναι αξιόλογο και το εστιατόριο έχει προσεγμένες γεύσεις. Οπωσδήποτε δεν είναι όλες οι εκθέσεις «best seller», αλλά κανείς δεν μπορεί να έχει τέτοιες απαιτήσεις από ένα ιδιωτικό μουσείο. Περιμένουμε όμως να συνεχίσει με συνέπεια και τόλμη τα ανοίγματα που κάνει στο νεανικό κοινό. Το 2007 μάς ξάφνιασε ευχάριστα με ένα μεγάλο αφιέρωμα στη βίντεοαρτ, που σημαίνει ότι έστω και μια μικρή καθυστέρηση αφουγκράζεται τους σύγχρονους καιρούς.Κρατικό ΜουσείοΣύγχρονης ΤέχνηςΤο Μουσείο που δημιουργήθηκε για να στεγάσει τη Συλλογή Κωστάκη έκανε το 2007 ένα μεγάλο βήμα: την πρώτη Μπιενάλε εικαστικών στην Ελλάδα. Παρά το αξιόλογο κόνσεπτ και τις καλές επιλογές του επιμελητικού τρίου (η διευθύντρια του ΚΜΣΤ Μαρία Τσαντσάνολου, η Γαλλίδα Κατρίν Νταβίντ και ο Σουηδός Γιαν Ερικ Λούντστρομ), η παρθενική διοργάνωση δεν βρήκε μεγάλη ανταπόκριση. Το κοινό της Θεσσαλονίκης έχει τη μαγιά του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, αλλά θα χρειαστεί χρόνος και πολλή προσπάθεια για πάνε οι θαμώνες των καφέ από την παραλία στη Μονή Λαζαριστών. Το ΚΜΣΤ όπως όλα τα κρατικά μουσεία αντιμετωπίζεται συχνά με δυσπιστία για τις εκθεσιακές πρωτοβουλίες του ή τη διάθεση των κονδυλίων που λαμβάνει από την Πολιτεία. Είναι σαφές ότι στο μέλλον δεν αρκεί μόνο να παίξει καλά το «χαρτί» της συλλογής Κωστάκη (με επιστημονική ανάδειξη των λιγότερο γνωστών καλλιτεχνών και εξαγώγιμα εκθεσιακά κόνσεπτ), αλλά και να βρει τρόπους να μπει στη ζωή της πόλης που «πνίγεται» στις ουζοποικιλίες και τα σκυλάδικα.Εθνική ΠινακοθήκηΚανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι στα 16 χρόνια που βρίσκεται η κ. Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα στο τιμόνι, το Μουσείο δεν έχει δημιουργήσει δημοφιλές προφίλ. Κάποιες από τις εκθέσεις του είχαν επισκεψιμότητα - ρεκόρ («Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν, «Ελ Γκρέκο. Ταυτότητα και Μεταμόρφωση», «Εξι Γλύπτες συνομιλούν με τον άνθρωπο»). Παραμένει όμως δέσμιο της κακοδαιμονίας που πλήττει τους κρατικούς φορείς: ανελαστικό ωράριο (λειτουργεί απογεύματα μόνο Δευτέρα και Τετάρτη, λ.χ.), απουσία μακρόπνοου εκθεσιακού σχεδιασμού (λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων και όχι μόνο), δυσλειτουργικό γραφείο Τύπου (αν απουσιάζει η υπεύθυνη, οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να ενημερωθούν), δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία προσωπικού. Το καφέ του υπογείου δεν έχει καταφέρει να γίνει πόλος έλξης και το πενιχρό πωλητήριο αποπνέει μιζέρια.Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει στο μέλλον είναι η μετατροπή της Εθνικής Πινακοθήκης σε ευέλικτο οργανισμό απαλλαγμένο από κρατικές αγκυλώσεις, η συνολική αναδιάρθρωση στις δράσεις αλλά και την φιλοσοφία του προσωπικού. Κυρίως θα πρέπει να υπάρξει μια αξιόπιστη πρωτοβουλία για την ανεύρεση ενός νέου χώρου στο κέντρο της Αθήνας (όπως πρότεινε με άρθρο του στην «Κ» ο πρώην πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου, ακαδημαϊκός και ζωγράφος Παναγιώτης Τέτσης). Διαφορετικά κινδυνεύει όχι μόνο να χάσει μέρος της επισκεψιμότητας, αλλά και πολύτιμες συλλογές όπως φάνηκε πρόσφατα και από τη δωρεά Παπαλουκά που κατέληξε στο Ιδρυμα Εικαστικών Τεχνών Θεοχαράκη.