η αναμφισβήτητη αμερικανική ισχύς- από το- Βήμα-
Οσοι έσπευσαν να προβλέψουν την έκλειψη των ΗΠΑ ως κυρίαρχης δύναμης τον 21ο αιώνα εκαναν λάθος. - Κάθε δέκα χρόνια επέρχεται περίοδος μαρασμού για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 ως τα τέλη της διακυβέρνησης Μπους, με μια μικρή παύση κατά τη δεκαετία του 1990, η «παρακμιολογία» καλά κρατούσε. Εφέτος εμπνευσμένος από την παγκόσμια οικονομική κρίση ο ιστορικός Πολ Κένεντι επανέλαβε τα επιχειρήματα που είχε θέσει πριν από 20 χρόνια. «Ο μεγαλύτερος χαμένος φαίνεται ότι είναι οι ΗΠΑ» έγραψε. Υποστήριξε ότι τα χρόνια δημοσιονομικά ελλείμματα και η στρατιωτική υπερέκταση είχαν αρχίσει τελικά να εξαντλούν τη χώρα και «η παγκόσμια τεκτονική μετατόπιση ισχύοςπρος την Ασία, και μακριά από τη Δύση, μοιάζει δύσκολο να αναστραφεί».
Η ιστορία της «παρακμιολογίας» όμως δείχνει ότι η καταβαράθρωση κάνει κύκλους και πως ό,τι έρχεται και φεύγει, λογικά, δεν δημιουργεί τάσεις. Σήμερα, όπως έπειτα από παλαιότερες προφητείες επικείμενης εξασθένησης, οι ΗΠΑ παραμένουν πρώτες σε οποιαδήποτε σημαντική κατάταξη ισχύος- οικονομική, στρατιωτική, διπλωματική ή πολιτισμική-, παρά το γεγονός ότι εμπλέκονται σε δύο πολέμους και καταπονούνται από τη χειρότερη οικονομική κρίση μετά τη Μεγάλη Υφεση. Το ερώτημα συνεπώς είναι: Πόσο καλά μπορεί να ανταποκριθεί η παρούσα «παρακμιολογία» σε αυτή την ανθεκτική πραγματικότητα; Η εκρηκτική άνοδος της Κίνας βρίσκεται στο κέντρο των σύγχρονων ανησυχιών. Αυτό το επιχείρημα δεν σχετίζεται με την απόλυτη παρακμή των ΗΠΑ τώρα, αλλά με τη σχετική απώλεια ισχύος σε σχέση με την Κίνα σε βάθος χρόνου- οι ΗΠΑ υποτίθεται ότι είναι καταδικασμένες διότι η οικονομία της Κίνας αναπτύσσεται με ρυθμό τριπλάσιο εκείνου της Αμερικής και συνεπώς θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε απόδοση κάποια στιγμή μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Παρ΄ όλα αυτά η ζωή δεν είναι γραμμική. Οι αδιάκοποι διψήφιοι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας είναι πρόσφατο φαινόμενο, ουσιαστικά μετά το 2003. Οι εκτιμήσεις ότι η οικονομία της Κίνας θα αναπτύσσεται με ρυθμό της τάξεως του 6% μένει να επιβεβαιωθούν. Η ανάπτυξη της Κίνας μειώθηκε κατά το ήμισυ από το ιστορικό περίπου 12% του 2007, γεγονός που χρησιμεύει ως προειδοποίηση ότι η θαυματουργή ανάπτυξή της αποτελεί προϊόν εξωγενούς παρέμβασης· η Κίνα είναι ένας τόπος στον οποίο ο υπόλοιπος κόσμος ουσιαστικά ενοικιάζει εργαζομένους και θέσεις εργασίας σε αποπληθωρισμένες τιμές. Η κινεζική οικονομία είναι εξαιρετικά εξαρτώμενη από τις εξαγωγές- ανέρχονται περίπου στα δύο πέμπτα του ΑΕΠ- και συνεπώς είναι ευάλωτη στις παγκόσμιες υφέσεις. Στην πραγματικότητα, οι εξα γωγές της Κίνας κατακρημνίστηκαν εφέτος κατά 26%.
Η ισχύς όμως δεν αποτελεί μόνο θέμα ρυθμών ανάπτυξης. Τι κάνει λοιπόν μια χώρα ισχυρή; Ο μεγάλος πληθυσμός, η μεγάλη οικονομία και ο μεγάλος στρατός είναι απαραίτητες, αλλά όχι επαρκείς προϋποθέσεις. Τι είναι αυτό που τοποθετεί την Αμερική σε μια δική της κατηγορία;
Πρώτον, είναι το οπλοστάσιό της, το πιο προηγμένο παγκοσμίως, το οποίο χρηματοδοτείται από έναν αμυντικό προϋπολογισμό που κάνει όλους τους άλλους να μοιάζουν νάνοι και το οποίο παρέχει στις ΗΠΑ τα μέσα να παρεμβαίνουν οπουδήποτε στον πλανήτη. Επιπλέον, τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι το αμερικανικό ΑΕΠ ανέρχεται σε 14,3 τρισ. δολάρια, τρεις φορές περισσότερα από όσα της δεύτερης στην παγκόσμια κατάταξη Ιαπωνίας. Οι ΗΠΑ επίσης έρχονται πρώτες στο κατά κεφαλήν εισόδημα με 47.000 δολάρια.
Εκτός από αυτά, διαθέτει και ασυναγώνιστο ερευνητικό και επιστημονικό δυναμικό.
Μια άλλη πτυχή της εθνικής ισχύος είναι η κουλτούρα του πολεμιστή. Η Ευρώπη, αν και συναγωνίζεται τις ΗΠΑ όσον αφορά τον πληθυσμό, το μέγεθος της οικονομίας και τη στρατιωτική ισχύ, δεν διαθέτει πια τη νοοτροπία που κάποτε την έκανε κυρίαρχο του κόσμου.
Οι ΗΠΑ είναι δύναμη εξ ορισμού διότι δεν υπάρχει καμία άλλη χώρα με την απαιτούμενη ισχύ και την πρόθεση να τη χρησιμοποιήσει. Η εξ ορισμού δύναμη κάνει ό,τι οι άλλες δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κάνουν: εξασφαλίζει την ευρωπαϊκή ασφάλεια απέναντι στην αναδυόμενη Ρωσία. Τιμωρεί όποιον προσπαθεί να σηκώσει κεφάλι στη Μέση Ανατολή. Μόνο η εξ ορισμού δύναμη έχει την ικανότητα να συγκροτήσει μια συμμαχία ενάντια στο Ιράν. Εγγυάται την επιβίωση του Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα οι Παλαιστίνιοι και οι Σαουδάραβες προσβλέπουν στις ΗΠΑ ως αντιστάθμισμα ενάντια στην Ιερουσαλήμ. Μήπως μπορούμε να φανταστούμε την Κίνα, την Ευρώπη ή τη Ρωσία ως πιο πειστικό μεσολαβητή; Οχι, διότι μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να παρέχουν διαβεβαιώσεις τόσο στους Αραβες όσο και στους Ισραηλινούς, που δυσπιστούν ο ένας για τον άλλο.
Οσοι δεν συμφωνούν θα συνεχίσουν να δραματοποιούν τους κινεζικούς ρυθμούς ανάπτυξης ως προάγγελους μιας μεγάλης μετατόπισης ισχύος. Καθώς όμως εκτυλίσσεται ο 21ος αιώνας οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αναδειχθούν νεανικότερες και πιο δυναμικές από τους ανταγωνιστές τους.
Ο κ. Γιόζεφ Γιόφε είναι συνεκδότης της γερμανικής εφημερίδας «Die Ζeit» και εταίρος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Ινστιτούτου Χούβερ στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Η ιστορία της «παρακμιολογίας» όμως δείχνει ότι η καταβαράθρωση κάνει κύκλους και πως ό,τι έρχεται και φεύγει, λογικά, δεν δημιουργεί τάσεις. Σήμερα, όπως έπειτα από παλαιότερες προφητείες επικείμενης εξασθένησης, οι ΗΠΑ παραμένουν πρώτες σε οποιαδήποτε σημαντική κατάταξη ισχύος- οικονομική, στρατιωτική, διπλωματική ή πολιτισμική-, παρά το γεγονός ότι εμπλέκονται σε δύο πολέμους και καταπονούνται από τη χειρότερη οικονομική κρίση μετά τη Μεγάλη Υφεση. Το ερώτημα συνεπώς είναι: Πόσο καλά μπορεί να ανταποκριθεί η παρούσα «παρακμιολογία» σε αυτή την ανθεκτική πραγματικότητα; Η εκρηκτική άνοδος της Κίνας βρίσκεται στο κέντρο των σύγχρονων ανησυχιών. Αυτό το επιχείρημα δεν σχετίζεται με την απόλυτη παρακμή των ΗΠΑ τώρα, αλλά με τη σχετική απώλεια ισχύος σε σχέση με την Κίνα σε βάθος χρόνου- οι ΗΠΑ υποτίθεται ότι είναι καταδικασμένες διότι η οικονομία της Κίνας αναπτύσσεται με ρυθμό τριπλάσιο εκείνου της Αμερικής και συνεπώς θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε απόδοση κάποια στιγμή μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Παρ΄ όλα αυτά η ζωή δεν είναι γραμμική. Οι αδιάκοποι διψήφιοι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας είναι πρόσφατο φαινόμενο, ουσιαστικά μετά το 2003. Οι εκτιμήσεις ότι η οικονομία της Κίνας θα αναπτύσσεται με ρυθμό της τάξεως του 6% μένει να επιβεβαιωθούν. Η ανάπτυξη της Κίνας μειώθηκε κατά το ήμισυ από το ιστορικό περίπου 12% του 2007, γεγονός που χρησιμεύει ως προειδοποίηση ότι η θαυματουργή ανάπτυξή της αποτελεί προϊόν εξωγενούς παρέμβασης· η Κίνα είναι ένας τόπος στον οποίο ο υπόλοιπος κόσμος ουσιαστικά ενοικιάζει εργαζομένους και θέσεις εργασίας σε αποπληθωρισμένες τιμές. Η κινεζική οικονομία είναι εξαιρετικά εξαρτώμενη από τις εξαγωγές- ανέρχονται περίπου στα δύο πέμπτα του ΑΕΠ- και συνεπώς είναι ευάλωτη στις παγκόσμιες υφέσεις. Στην πραγματικότητα, οι εξα γωγές της Κίνας κατακρημνίστηκαν εφέτος κατά 26%.
Η ισχύς όμως δεν αποτελεί μόνο θέμα ρυθμών ανάπτυξης. Τι κάνει λοιπόν μια χώρα ισχυρή; Ο μεγάλος πληθυσμός, η μεγάλη οικονομία και ο μεγάλος στρατός είναι απαραίτητες, αλλά όχι επαρκείς προϋποθέσεις. Τι είναι αυτό που τοποθετεί την Αμερική σε μια δική της κατηγορία;
Πρώτον, είναι το οπλοστάσιό της, το πιο προηγμένο παγκοσμίως, το οποίο χρηματοδοτείται από έναν αμυντικό προϋπολογισμό που κάνει όλους τους άλλους να μοιάζουν νάνοι και το οποίο παρέχει στις ΗΠΑ τα μέσα να παρεμβαίνουν οπουδήποτε στον πλανήτη. Επιπλέον, τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι το αμερικανικό ΑΕΠ ανέρχεται σε 14,3 τρισ. δολάρια, τρεις φορές περισσότερα από όσα της δεύτερης στην παγκόσμια κατάταξη Ιαπωνίας. Οι ΗΠΑ επίσης έρχονται πρώτες στο κατά κεφαλήν εισόδημα με 47.000 δολάρια.
Εκτός από αυτά, διαθέτει και ασυναγώνιστο ερευνητικό και επιστημονικό δυναμικό.
Μια άλλη πτυχή της εθνικής ισχύος είναι η κουλτούρα του πολεμιστή. Η Ευρώπη, αν και συναγωνίζεται τις ΗΠΑ όσον αφορά τον πληθυσμό, το μέγεθος της οικονομίας και τη στρατιωτική ισχύ, δεν διαθέτει πια τη νοοτροπία που κάποτε την έκανε κυρίαρχο του κόσμου.
Οι ΗΠΑ είναι δύναμη εξ ορισμού διότι δεν υπάρχει καμία άλλη χώρα με την απαιτούμενη ισχύ και την πρόθεση να τη χρησιμοποιήσει. Η εξ ορισμού δύναμη κάνει ό,τι οι άλλες δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κάνουν: εξασφαλίζει την ευρωπαϊκή ασφάλεια απέναντι στην αναδυόμενη Ρωσία. Τιμωρεί όποιον προσπαθεί να σηκώσει κεφάλι στη Μέση Ανατολή. Μόνο η εξ ορισμού δύναμη έχει την ικανότητα να συγκροτήσει μια συμμαχία ενάντια στο Ιράν. Εγγυάται την επιβίωση του Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα οι Παλαιστίνιοι και οι Σαουδάραβες προσβλέπουν στις ΗΠΑ ως αντιστάθμισμα ενάντια στην Ιερουσαλήμ. Μήπως μπορούμε να φανταστούμε την Κίνα, την Ευρώπη ή τη Ρωσία ως πιο πειστικό μεσολαβητή; Οχι, διότι μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να παρέχουν διαβεβαιώσεις τόσο στους Αραβες όσο και στους Ισραηλινούς, που δυσπιστούν ο ένας για τον άλλο.
Οσοι δεν συμφωνούν θα συνεχίσουν να δραματοποιούν τους κινεζικούς ρυθμούς ανάπτυξης ως προάγγελους μιας μεγάλης μετατόπισης ισχύος. Καθώς όμως εκτυλίσσεται ο 21ος αιώνας οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αναδειχθούν νεανικότερες και πιο δυναμικές από τους ανταγωνιστές τους.
Ο κ. Γιόζεφ Γιόφε είναι συνεκδότης της γερμανικής εφημερίδας «Die Ζeit» και εταίρος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Ινστιτούτου Χούβερ στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Comments