επιλογές .....κεφαλονίτικα ανέκδοτα

Πολιτισμός | 03.06.2011

Η Αίγινα πούλησε τα γλυπτά της Αφαίας

 

Στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου εκτίθενται τα γλυπτά του Ναού της Αφαίας, 200 ακριβώς χρόνια μετά τις πρώτες ανασκαφές στην Αίγινα. Ελληνικά δημοσιεύματα αναφέρονται στους "κλεμμένους θησαυρούς". Ήταν όμως κλοπή ή αγορά;

 

Πριν από λίγες μέρες επέστρεψε στην Αηδόνα της Σικελίας η περίφημη «Αφροδίτη της Μοργκαντίνα», ένα άγαλμα του 5^ου αιώνα προ Χριστού, έργο της σχολής του Φειδία. Είχε ανακαλυφθεί από αρχαιοκάπηλους το 1979, είχε εξαχθεί παράνομα από την Ιταλία και είχε καταλήξει μετά από διάφορες αγοραπωλησίες στο Μουσείο Πολ Γκετί στο Μαλιμπού. Μια ξεκάθαρη περίπτωση αρχαιοκαπηλίας που βρήκε τώρα αίσιο τέλος με την επιστροφή του αγάλματος. Αλλά δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες.

 

Με τα μέτρα της εποχής

 

Η Αφροδίτη της MorgantinaΜε κάποια ευκολία διάφορα ελληνικά δημοσιεύματα γράφουν και για τους «κλεμμένους» θησαυρούς της Αφαίας που εκτίθενται πάλι πανηγυρικά στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, τα γλυπτά δηλαδή που είχαν ανακαλύψει και αγοράσει το 1811 στην Αίγινα μερικοί αρχαιολάτρες νεαροί από την Αγγλία και τη Γερμανία, παιδιά της εποχής τους, υπό τον Βρετανό αρχιτέκτονα Charles Robert Cockerell και τον Γερμανό ξεπεσμένο ευγενή Carl Haller von Hallerstein. Ας ανατρέξουμε για λίγο στη δική τους εποχή, 200 χρόνια πριν, όταν τα αρχαία μάρμαρα χρησίμευαν για ποτίστρες των ζώων ή ρίχνονταν στα ασβεστοκάμινα για να δώσουν κονίαμα, όταν δεν υπήρχαν επί τόπου νόμοι περί αρχαιοτήτων αλλά ούτε και συνείδηση της πολιτιστικής τους αξίας παρά μόνο κάθε τόσο της οικονομικής, όταν το πλοίο έκανε τρεις ώρες για να φθάσει από τον Πειραιά στην Αίγινα. Ήταν η ίδια εποχή που τα μεγάλα ευρωπαϊκά έθνη ανακάλυπταν το ελληνικό παρελθόν, όταν στα πρωσικά σαλόνια ήταν της μόδας να απαγγέλλουν ομηρικούς στίχους και στα βρετανικά μπουντουάρ να καμαρώνουν ότι είχαν κάνει μπάνιο στα νερά του Ευρώτα.

 

Ο Θεός και η μονέδα

 

Λεπτομέρεια των γλυπτών της ΑφαίαςΌταν λοιπόν εκείνη την άνοιξη του 1811 οι «μυλόρδοι» ανακάλυψαν τα πρώτα γλυπτά, το νέο έφθασε αμέσως στην Παλιαχώρα, την πρωτεύουσα του νησιού, το διαβάζουμε στα ημερολόγια και τις επιστολές τους. Και τι έκανε η ελληνική δημογεροντία της Αίγινας; Έστειλε εκπροσώπους της στον τόπο της ανασκαφής και διάβασαν ανακοίνωση του δήμου, με την οποία καλούσε τους αρχαιοδίφες να σταματήσουν την ανασκαφή γιατί μόνο ο Θεός ήξερε τι κακό θα έπεφτε πάνω στο νησί αν συνέχιζαν. Οι «μυλόρδοι» κατάλαβαν. Και έστειλαν τον διερμηνέα τους, το «Δημήτρη», να διαπραγματευθεί την αγορά των ευρημάτων. Η δημογεροντία συμφώνησε στο ποσόν, 800 τουρκικές πιάστρες, και ο Τούρκος συμβολαιογράφος έφτιαξε το συμβόλαιο και μπήκαν οι υπογραφές. Παραδίδεται και μια λεπτομέρεια. Είχε παραλειφθεί ένα από τα ονόματα των αρχαιοδιφών στο έγγραφο κι όταν ο απεσταλμένος τους πήγε στην Παλιαχώρα για τη συμπλήρωση τούς βρήκε όλους, τους Έλληνες δημογέροντες και δυο Τούρκους, εν ευφορία και μέθη κάτω από την κληματαριά ενός καπηλειού. Γιόρταζαν το απρόσμενο κελεπούρι. Αυτά λένε οι πηγές, μιλούν για ένα νόμιμο αλισβερίσι. Κι εμείς, από πού αντλούμε το δικαίωμα, 200 χρόνια μετά, να ανακηρύξουμε τη μια πλευρά των συμβαλλομένων σε «κλεφτοκοτάδες»;

 

 

Σπύρος Μοσκόβου

 

Υπευθ.σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου

 

 

dw