Πολιτική | 04.06.2010
Δυτικά στερεότυπα για τα Βαλκάνια
Ο καθ. του Παν/μίου της Λειψίας Βόλφγκανγκ Χέπκεν σε συνέντευξή του στη DW διαπιστώνει ότι «υπάρχουν ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά μιας πολιτικής κουλτούρας που συναντούμε σε όλες τις βαλκανικές χώρες για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, τουλάχιστον από το 19 αιώνα μέχρι σήμερα. Είναι έκφραση της συγκριτικά παράλληλης πορείας των βαλκανικών χωρών προς τη σύγχρονη εποχή. Είμαι όμως αρκετά επιφυλακτικός, αν θα πρέπει να χαρακτηριστεί ως μια "βαλκανική" πολιτική κουλτούρα. Αφενός οι βαλκανικές χώρες έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά αυτής της πολιτικής κουλτούρας με άλλες περιοχές της Ευρώπης και αφετέρου - και αυτό είναι σημαντικότερο - αυτός ο όρος παραπέμπει στη φύση των ανθρώπων της περιοχής, καθιστά αυτά τα στοιχεία καθοριστικά για την περιοχή και τους λαούς της περιοχής. Και βεβαίως δεν απέχει πολύ από αμφιλεγόμενα στερεότυπα για ολόκληρη την περιοχή".
Δυσπιστία έναντι του κράτους
Βόλφγκανγκ Χέπκεν, καθ. στο Πανεπιστήμιο της ΛειψίαςΠοιά είναι αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία; Ο καθ. Βόλφγκανγκ Χέπκεν διακρίνει τουλάχιστον ένα: «Την επιφυλακτικότητα, την απόσταση των πολιτών από το κράτος, τη δυσπιστία έναντι των δημόσιων κρατικών θεσμών. Αυτό διαπερνά ουσιαστικά όλη τη σύγχρονη ιστορία των βαλκανικών χωρών και είναι ανεξάρτητο από το πολιτικό σύστημα της κάθε μιας. Αυτό ήταν ένα στοιχείο του κράτους-έθνους μετά την ίδρυσή του τον 19ο αιώνα, υπήρχε στη διάρκεια του μεσοπολέμου, όπως ακριβώς υπήρχε και στη σοσιαλιστική περίοδο. Το βρίσκουμε και σήμερα στην εποχή του μετασχηματισμού αυτών των κρατών. Ο ανθρωπολόγος Κρίστιαν Τζιορντάνα χρησιμοποίησε κάποτε το χαρακτηρισμό κοινωνίες της δημόσιας δυσπιστίας. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό στη γενίκευση μιας πολιτικής κουλτούρας των Βαλκανίων».
Επικίνδυνα στερεότυπα
Αφίσα βαλκανικού πολιτιστικού φεστιβάλ στις ΒρυξέλλεςΤα Βαλκάνια στα μάτια της Δύσης είναι συνώνυμα της διαφθοράς, της κατάχρησης εξουσίας και του πολιτικού λαϊκισμού. Ο καθ. Χέπκεν σημειώνει ότι "κάθε στερεότυπο υποτίθεται ότι εκφράζει κάποιες αλήθειες. Το στερεότυπο γενικεύει φαινόμενα και συμπεριφορές, τα καθιστά χαρακτηριστικό γνώρισμα. Το ίδιο ισχύει και εδώ. Διαφθορά υπάρχει βεβαίως στη νοτιο-ανατολική Ευρώπη και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, αυτό είναι γνωστό. Είναι καταστροφική για την πολιτική τάξη, για την οικονομία και κυρίως για τους ίδιους τους πολίτες. Αλλά ένα τέτοιο φαινόμενο έχει βεβαίως την κοινωνιολογική και ιστορική του ερμηνεία. Είναι έκφραση της απόστασης από το κράτος, της επιφύλαξης έναντι δημόσιων θεσμών, αλλά πρωτίστως είναι έκφραση της αποτυχίας αυτών των κρατικών θεσμών. Και εδώ ακριβώς, στη γενίκευση ότι πρόκειται για τη φύση των Βαλκανίων είναι που το στερεότυπο λειτουργεί βλαπτικά και επικίνδυνα», καταλήγει ο καθ. του Παν/μίου της Λειψίας Βόλφγκανγκ Χέπκεν.
Selma Filipovic / Γιώργος Παππάς
Υπεύθ. σύνταξης:Σπύρος Μοσκόβου
Comments