tovima.gr - Κώστας Κονδύλης: O αρχιτέκτονας του Ντόναλντ Τραμπ
tovima.gr - Κώστας Κονδύλης: O αρχιτέκτονας του Ντόναλντ Τραμπ: «Δευτέρα 9 π.μ. Aρχίζοντας την εβδομάδα μου με κομψό τρόπο, έχω σύσκεψη με τον αρχιτέκτονα Costas Kondylis.
Η καταχώριση προέρχεται από το εγχειρίδιο «Πώς να γίνεις πλούσιος» του 45ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών (και ειδικότερα από το κεφάλαιο «Μια εβδομάδα στη ζωή μου»). Το έγραψε ο ίδιος (παρέα με τη Μέρεντιθ Μακ Αϊβερ) το 2004 προκειμένου να μυήσει τους Αμερικανούς στα επιχειρηματικά μυστικά και τη φιλοσοφία ζωής που τον έκαναν δισεκατομμυριούχο. Η αλήθεια είναι ότι κάπως έτσι ξεκινούσε πριν από δώδεκα χρόνια μια συγκεκριμένη ημέρα και εβδομάδα για τον Ντόναλντ Τραμπ: σε σύσκεψη με τον αγαπημένο του έλληνα αρχιτέκτονα, Costas Kondylis (Κώστα Κονδύλη), τον άνθρωπο με τον οποίο έδωσε σχήμα στο skyline του Μανχάταν. «Αν ο Costas δεν ήταν αρχιτέκτονας, θα είχε γίνει πολύ καλός χειρουργός - τόσο λεπτολόγος είναι» γράφει λίγο πιο κάτω. «Τα πηγαίνουμε θαυμάσια και τον βάζω δίπλα στον Φίλιπ Τζόνσον ως έναν από τους πιο διαπρεπείς αρχιτέκτονές μας». Σύμφωνα με την καταχώριση, το ραντεβού τους θα διαρκέσει μέχρι τις 9.30 μ.μ. ακριβώς. Είναι η ώρα που εφορμά στο γραφείο του η γραμματέας του Tραμπ, Νόρμα. Είναι στη γραμμή ο ντιζάινερ Οσκαρ ντε λα Ρέντα· θέλει να αλιεύσει πιπεράτες πληροφορίες για τη «Μις Υφήλιος» Αμέλια Βέγκα (σ.σ.: ο Τραμπ ήταν για δύο δεκαετίες συνιδιοκτήτης του διαγωνισμού «Μις Υφήλιος»).
Ο 76χρονος σήμερα Costas Kondylis, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Kondylis Architecture, PC, με έδρα τη Νέα Υόρκη, έχει κάθε λόγο να δηλώνει ευτυχής που ο επί σειρά ετών συνέταιρός του είναι ο νέος πλανητάρχης.
Μιλώντας αποκλειστικά στο BHMAgazino, ο διακεκριμένος και εξαιρετικά παραγωγικός αρχιτέκτονας (μεταξύ 1980 και 2010 εναπόθεσε 86 ψηλά οικιστικά κτίρια στην πόλη της Νέας Υόρκης) αποκαλύπτει στοιχεία για τη ζωή, την επαγγελματική πορεία του, τη γνωριμία αλλά και τη σχέση του με τον άνθρωπο που την 20ή Ιανουαρίου 2017 θα πάρει το μέλλον του πλανήτη στα χέρια του.
Ως εκ τούτου, δεν μπορεί παρά να ανακαλέσει δικές του μνήμες, όταν η κουβέντα έρχεται στα κύματα των προσφύγων και οικονομικών μεταναστών που κατακλύζουν σήμερα τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου: «Eχω πολύ θλιβερές αναμνήσεις. Ξέρω πόσο σκληρό είναι να προσπαθείς να φτιάξεις τη ζωή σου από την αρχή. Χαίρομαι αφάνταστα που οι άνθρωποι στη Σάμο και τα άλλα ελληνικά νησιά δραστηριοποιήθηκαν με τέτοιο πάθος για τη διάσωση και τη φροντίδα των προσφύγων και των μεταναστών. Εύχομαι να μπορέσουν να συνεχίσουν να το κάνουν». Η αλήθεια είναι ότι σε αυτά τα πενήντα χρόνια στις ΗΠΑ ο Κώστας Κονδύλης κατορθώνει να κτίσει το δικό του γρανιτένιο brand name, περνώντας βεβαίως διά πυρός και σιδήρου: «Eπέζησα τεσσάρων-πέντε βαθύτατων οικονομικών κρίσεων». Ισως γι' αυτό συνιστά στωικά «υπομονή» στους Ελληνες του πολυμνημονιακού 2017.
Στην ερώτηση πώς ένας νησιώτης βρέθηκε να φιλοτεχνεί ουρανοξύστες, απαντά: «Από τύχη». Η θητεία του σε μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία (από το 1967 έως το 1979 εργάζεται στην Davis Brody & Associates, ενώ στη συνέχεια μεταπηδά ως συνέταιρος στη Philip Birnbaum & Associates) θα διαπλάσει τον νεαρό ιδεαλιστή της αρχιτεκτονικής και εν συνεχεία θα τον μεταμορφώσει σε σκληροπυρηνικό μπίζνεσμαν. «Πάντα η αφετηρία είναι η έμπνευση» εξομολογείται στο βιογραφικό ντοκιμαντέρ «Building Stories, New York Through the Eyes of an Architect» (2012). «Αυτή είναι η μοναδική στιγμή που ο αρχιτέκτονας είναι απόλυτα ελεύθερος. Οταν ολοκληρώνεται το σχέδιο, προωθείται σε τουλάχιστον δύο ντουζίνες ανθρώπους: χρηματοδότες, δικηγόρους, το Δημοτικό Συμβούλιο, εισαγγελείς, μηχανικούς και σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και στη σύζυγο του developer... Αν στο τέλος αυτής της διαδικασίας έχεις περισώσει έστω ένα ίχνος από την πρώτη έμπνευση, έχεις κερδίσει».
Η συγχώνευσή τους θα εμφυσήσει ζωή σε εμβληματικά (ομοιόμορφα, για κάποιους απελπιστικά βαρετά) υψηλά οικιστικά κτίρια: Τrump Plaza (1984), Trump International Hotel and Tower (1998), Trump World Tower (2001), Riverside South (γνωστό και ως Trump Place, 2004), Silver Towers (2009) κ.ο.κ. Aξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο έλληνας αρχιτέκτονας θα συνεργαστεί με τον Τραμπ και στη διεκδίκηση του Ελληνικού για τη μετατροπή του σε Λας Βέγκας της παραλιακής (φωτογραφίες του 2007 εμφανίζουν αμφότερους δίπλα στον τότε υπουργό Οικονομίας της κυβέρνησης Καραμανλή, Γιώργο Αλογοσκούφη, μετά την επίσκεψη του τελευταίου στη Νέα Υόρκη). Oμως, η υπόθεση με το πολυπόθητο «φιλέτο της Μεσογείου» ναυαγεί δις (το 2007 σκοντάφτει σε πολιτικές αντιδράσεις και στο σχέδιο Σουφλιά, ενώ το 2012, επί κυβέρνησης Σαμαρά, στο ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο φέρεται να «προκρίνει» την υποψηφιότητα της Lamda Development του ομίλου Λάτση).
Είναι και οι ίδιες, «τραυματικές» εμπειρίες του στις διαπραγματεύσεις με τον μεγιστάνα του real estate. Οπως τότε που o Τραμπ τον κάλεσε να φιλοτεχνήσουν από κοινού το Trump World Tower. Εμπνευσμένο από το εμβληματικό Mέγαρο Seagram με τις τέλειες αναλογίες, που σχεδίασαν το 1958 οι Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε και Φίλιπ Τζόνσον, θα ήταν το «μεγαλύτερο οικιστικό συγκρότημα» που έχει ποτέ ανεγερθεί. Το πρόβλημα ήταν ότι ο Τραμπ δεν το ονειρευόταν απλά ψηλό, το ήθελε... χρυσό! Στην αρχή ο Κονδύλης δεν ήταν βέβαιος για το ποιον δρόμο έπρεπε να ακολουθήσει προκειμένου να κάμψει την υπερχειλίζουσα, τραμπική φαντασία. «Κάθε φορά που αποτολμούσα να συζητήσω το χρώμα, εκείνος απλά έλεγε: "Gold, Costas!" ("Χρυσό, Costas")». Το εγχείρημα παραήταν ριψοκίνδυνο. «Ολη η καριέρα μου πέρασε μπροστά από τα μάτια μου. Θα γινόμουν ο σχεδιαστής ενός χρυσού εξαμβλώματος». Ομως o Κονδύλης δεν ήθελε να εγκαταλείψει έτσι απλά ένα τέτοιο υψιπετές (ακόμη και για τα δεδομένα του Τραμπ) κατασκευαστικό πρότζεκτ.
Πώς, όμως, θα τον έπειθε να αλλάξει γνώμη; «Ηξερα ότι ο μόνος που μπορούσε να αλλάξει τη γνώμη του Τραμπ ήταν ο ίδιος ο Τραμπ!». «Ολα έγιναν στη διάρκεια μιας συνάντησης» θυμάται σήμερα ο αρχιτέκτονας. «Του υπέβαλα σχέδια για τον World Tower και σε μαύρο και σε χρυσό, ευνοώντας φυσικά το μαύρο και ευελπιστώντας ότι κατ' αυτόν τον τρόπο θα επηρέαζα την απόφασή του». Ο Τραμπ πέρασε αρκετή ώρα αμφιταλαντευόμενος, το χρυσό έμοιαζε να είχε κατακλύσει το κατασκευαστικό φαντασιακό του. Αρχισε να ρωτάει όποιον έβρισκε μπροστά του: τη γραμματέα του, τον θυρωρό του, τους σοφέρ του. Ο κύβος ερρίφθη, ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν πεπεισμένος ότι ο ίδιος ήταν ο μόνος που είχε πείσει τον Ντόναλντ Τραμπ. «Ημουν πολύ ικανοποιημένος που τελικά επέλεξε το μαύρο». Οι εργασίες κατασκευής ολοκληρώθηκαν, όπως συμβαίνει με την πλειονότητα των τραμπικών οραμάτων, αστραπηδόν (ξεκίνησαν το 1999, τελείωσαν το 2001). Ο Trump World Tower με τα ενενήντα επίπεδα είναι σήμερα ένας εβένινος ογκόλιθος στο Midtown Μανχάταν, «επιθετικός, αδιαμφισβήτητος, αναντίρρητος», κατασκευασμένος από μαύρο, φιμέ γυαλί. Τον ενοχλεί, αλήθεια, που σήμερα ο τόσο σημειολογικά φορτισμένος ουρανοξύστης αποκτά περαιτέρω αρνητικές συνδηλώσεις (σίγουρα για τα 64 και κάτι εκατομμύρια των Αμερικανών που ψήφισαν τη Χίλαρι Κλίντον); Η απάντηση είναι κατηγορηματική: «Οχι».
Ταυτόχρονα με τις επιφυλάξεις περί αισθητικής, διατυπώνονται και οι χρόνιες αμφιβολίες για τις εργασιακές πρακτικές Τραμπ. Ηδη από τις αρχές της δεκαετίας του '70 (στις απαρχές δηλαδή της ενεργούς εμπλοκής του στην οικογενειακή επιχείρηση real estate), ομάδες για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στέλνουν «μυστικούς» στα οικιστικά συγκροτήματα του αμερικανού μεγιστάνα προκειμένου να διερευνήσουν καταγγελίες για κατάφωρες αδικίες εις βάρος φυλετικά ανεπιθύμητων πελατών. Οπως θα γράψει ο Γκάρι Σίλβερμαν στους «Financial Times», στο παρθενικό προφίλ του νεοεκλεγέντος 45ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών (12-13.11.16): «Μια από τις πρώτες εμφανίσεις του κυρίου Τραμπ σε πρωτοσέλιδο εφημερίδας ήταν το 1973 όταν το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης μήνυσε τον ίδιο και τον πατέρα του, με την κατηγορία ότι επιδίδονται σε διακρίσεις εις βάρος μαύρων και Λατινοαμερικανών που επιθυμούσαν να νοικιάσουν κατοικίες στα οικιστικά συγκροτήματα που ανήγειραν. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, σύμφωνα με κυβερνητικές αναφορές που προσκομίστηκαν στο δικαστήριο, υπάλληλοι των Τραμπ σφράγιζαν αιτήσεις από μειονοτικές ομάδες με το γράμμα C, εκ του coloured (έγχρωμος). Οι Τραμπ έκλεισαν την υπόθεση με διακανονισμό, χωρίς ομολογία ενοχής».
Ο Κονδύλης απαντά εγκαθιδρύοντας στην πιάτσα τη φήμη του ως ο κατεξοχήν «αρχιτέκτονας του developer». Πες του τι θέλεις να κτίσεις, δώσε του το μπάτζετ και το deadline και μπορείς να είσαι σίγουρος ότι η παράδοση θα γίνει χωρίς υπερβάσεις κόστους, εγωκεντρικές ή μη λειτουργικές κατασκευές και άλλες κατασκευαστικές εξτραβαγκάντζες. «Ο Κονδύλης έχει ένα μοναδικό χάρισμα να παντρεύει την καλή αρχιτεκτονική με τις καλές μπίζνες» θα είναι και το βασικό επιχείρημα των ένθερμων υποστηρικτών του. «Εχω επιτύχει μεγάλους στόχους, τα ίδια τα έργα μου είναι η απάντησή μου σε επικριτές και φίλους» δηλώνει ο ίδιος στο ΒΗΜΑgazino. «Πιστεύω ότι κατόρθωσα να πραγματώσω και τον στόχο του δικού μου αρχικού σχεδίου, αλλά και αυτούς του developer, του δικηγόρου, του μηχανικού κ.ο.κ.». Ποια είναι, αλήθεια, η γνώμη του για το παλιρροϊκό κύμα των λεγόμενων «starchitects» του 21ου αιώνα (π.χ. Σαντιάγο Καλατράβα, Φρανκ Γκέρι, Ρέντσο Πιάνο) που κατηγορούνται για ουτοπικά έργα, ιδιότυπης ή και ρηξικέλευθης αρχιτεκτονικής; «Δεν είμαι υπέρ της θυσίας της λειτουργικότητας και υπέρ των υπέρογκων μπάτζετ με μοναδικό στόχο τον εντυπωσιασμό. Παρ' όλα αυτά, οφείλω να αναγνωρίσω ότι κάποιοι από τους αρχιτέκτονες αυτούς το κατόρθωσαν χωρίς να προβούν σε τέτοιες θυσίες». Ο ίδιος συνειδητοποιεί την επίδραση που έχει η αρχιτεκτονική του στο τοπίο του Μανχάταν και στη μοντέρνα αστική αισθητική; «Ναι. Αυτό που έκανα ήταν να ενορχηστρώσω κατά τέτοιον τρόπο τη θέα στα κτίρια έτσι ώστε εκείνος που ζει μέσα σε αυτά να βιώνει ένα είδος νοσταλγίας. Βλέπετε, η πόλη δεν κοιτάζει μόνο μέσα, ανοίγει προς τα έξω».
Σήμερα, ο αρχιτέκτονας του Ντόναλντ Τραμπ και CEO της Κondylis Architecture, PC διατηρεί το πάθος για την καλή ζωή και τα αγωνιστικά αυτοκίνητα (μια Lamborghini και μια Ferrari βρίσκονταν μόνιμα παρκαρισμένες στην εξοχική κατοικία του, μια ανακαινισμένη παλιά σιταποθήκη στο Σαουθάμπτον του Λονγκ Αϊλαντ που όμως πούλησε πρόσφατα λόγω της προκεχωρημένης ηλικίας του που τον εμποδίζει να ταξιδεύει συχνά). Ενας αθεράπευτα «αστικός» (με την έννοια ότι συνιστά δομικό στοιχείο του DNA του Μανχάταν), παλαιάς κοπής bon viveur ζει σε ένα ευρύχωρο, με έντονες μαύρες πινελιές, διαμέρισμα στο Upper East Side, απέναντι από την τετραώροφη μονοκατοικία της Μαντόνα. Λίγο πιο κάτω, τουλάχιστον για λίγες ημέρες ακόμη (πριν από την οριστική μετακόμιση στον Λευκό Οίκο) ο συνεργάτης του, Ντόναλντ Τραμπ, διαμένει στο ρετιρέ των τριών επιπέδων (όροφοι 66, 67 και 68 του Trump Tower) με τα μαρμάρινα πατώματα, τις οροφογραφίες και ένα πολυπληθές προσωπικό που περιφέρεται με υφασμάτινα καλύμματα στα παπούτσια.
Στην ερώτηση του BΗΜΑgazino αν θεωρεί τον 45ο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών φίλο του, ο Κώστας Κονδύλης απαντά με ενθουσιασμό: «Βέβαια! Πάντα κάναμε καλή παρέα και πάντα βοηθούσαμε ο ένας τον άλλο να πετύχει τους στόχους του». Ο ελληνικής καταγωγής αρχιτέκτονας θα είναι κατά πάσα πιθανότητα στο ευρύτερο entourage του νέου πλανητάρχη με τη free jazz ρητορική («Αυτό που εντυπωσιάζει τον κόσμο είναι ότι κάθομαι τώρα μέσα σε ένα από αυτά τα διαμερίσματα που λίγοι βλέπουν στη ζωή τους. Και όμως, εκπροσωπώ τους εργάτες αυτού του κόσμου» δήλωσε μόλις πρόσφατα στο περιοδικό «Time» που τον ανέδειξε «Πρόσωπο της Χρονιάς»). Ακόμη, όμως, και αν οι κόσμοι τους απομακρυνθούν, θα συναντώνται στο διηνεκές στο ακανόνιστο skyline του Μανχάταν. l
«Δευτέρα 9 π.μ. Aρχίζοντας την εβδομάδα μου με κομψό τρόπο, έχω σύσκεψη με τον αρχιτέκτονα Costas Kondylis. Ο Costas και εγώ έχουμε συνεργαστεί σε πολλά πετυχημένα έργα, μεταξύ των οποίων το Trump World Tower στην πλατεία Ηνωμένων Εθνών, το Trump Park Avenue (στη διασταύρωση της 59ης Οδού και της Λεωφόρου Παρκ, που μόλις ολοκληρώθηκε) και, μαζί με τον Φίλιπ Τζόνσον και τη Skidmore, Owings & Merrill (SOM), το Trump Place, το συγκρότημα 16 κτιρίων δίπλα στον ποταμό Χάντσον. Μερικοί από εσάς μπορεί να θυμάστε αυτά τα οικόπεδα με τα οποία ασχολούμαι από το 1974, ως West Side Yards. Ηταν η πρώτη μου σημαντική συμφωνία στο Μανχάταν. Σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, συζητάμε το πέμπτο και έκτο κτίριο που είναι υπό ανέγερση. Το μότο μου είναι: Μην τα παρατάς ποτέ».
Η καταχώριση προέρχεται από το εγχειρίδιο «Πώς να γίνεις πλούσιος» του 45ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών (και ειδικότερα από το κεφάλαιο «Μια εβδομάδα στη ζωή μου»). Το έγραψε ο ίδιος (παρέα με τη Μέρεντιθ Μακ Αϊβερ) το 2004 προκειμένου να μυήσει τους Αμερικανούς στα επιχειρηματικά μυστικά και τη φιλοσοφία ζωής που τον έκαναν δισεκατομμυριούχο. Η αλήθεια είναι ότι κάπως έτσι ξεκινούσε πριν από δώδεκα χρόνια μια συγκεκριμένη ημέρα και εβδομάδα για τον Ντόναλντ Τραμπ: σε σύσκεψη με τον αγαπημένο του έλληνα αρχιτέκτονα, Costas Kondylis (Κώστα Κονδύλη), τον άνθρωπο με τον οποίο έδωσε σχήμα στο skyline του Μανχάταν. «Αν ο Costas δεν ήταν αρχιτέκτονας, θα είχε γίνει πολύ καλός χειρουργός - τόσο λεπτολόγος είναι» γράφει λίγο πιο κάτω. «Τα πηγαίνουμε θαυμάσια και τον βάζω δίπλα στον Φίλιπ Τζόνσον ως έναν από τους πιο διαπρεπείς αρχιτέκτονές μας». Σύμφωνα με την καταχώριση, το ραντεβού τους θα διαρκέσει μέχρι τις 9.30 μ.μ. ακριβώς. Είναι η ώρα που εφορμά στο γραφείο του η γραμματέας του Tραμπ, Νόρμα. Είναι στη γραμμή ο ντιζάινερ Οσκαρ ντε λα Ρέντα· θέλει να αλιεύσει πιπεράτες πληροφορίες για τη «Μις Υφήλιος» Αμέλια Βέγκα (σ.σ.: ο Τραμπ ήταν για δύο δεκαετίες συνιδιοκτήτης του διαγωνισμού «Μις Υφήλιος»).
Ο 76χρονος σήμερα Costas Kondylis, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Kondylis Architecture, PC, με έδρα τη Νέα Υόρκη, έχει κάθε λόγο να δηλώνει ευτυχής που ο επί σειρά ετών συνέταιρός του είναι ο νέος πλανητάρχης.
Μιλώντας αποκλειστικά στο BHMAgazino, ο διακεκριμένος και εξαιρετικά παραγωγικός αρχιτέκτονας (μεταξύ 1980 και 2010 εναπόθεσε 86 ψηλά οικιστικά κτίρια στην πόλη της Νέας Υόρκης) αποκαλύπτει στοιχεία για τη ζωή, την επαγγελματική πορεία του, τη γνωριμία αλλά και τη σχέση του με τον άνθρωπο που την 20ή Ιανουαρίου 2017 θα πάρει το μέλλον του πλανήτη στα χέρια του.
Ο Κώστας Κονδύλης γεννήθηκε στις 17 Απριλίου 1940 στην Μπουζουμπούρα, πρωτεύουσα του Μπουρούντι της Κεντρικής Αφρικής. Πέρασε σχεδόν ολόκληρη την παιδική του ηλικία στο Βελγικό Κονγκό (σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό). Από μικρός λατρεύει να περνάει χρόνο σε εργοτάξια. Ο πατέρας του Ανδρέας, τον οποίο δεν θα πάψει ποτέ να θαυμάζει, είναι ένας αυτοδημιούργητος entrepreneur από τη Σάμο που πετυχαίνει να στήσει με επιτυχία μια τεράστια αλυσίδα καταστημάτων γενικού εμπορίου. «Παρότι έζησα όλα τα παιδικά μου χρόνια σε μια αφρικανική χώρα», λέει σήμερα στο BHMAgazino, «oι εξαιρετικά φιλόστοργοι γονείς μου κράτησαν ζωντανές όλες τις ελληνικές παραδόσεις και τις συνήθειες, με μύησαν στην ελληνική θεώρηση των πραγμάτων». Το 1953, όταν είναι μόλις 13 ετών, η οικογένειά του επιστρέφει στην Αθήνα. Το 1959 ο Κώστας Κονδύλης αποφοιτεί από το Εθνικό Εκπαιδευτήριο Αναβρύτων. Την ίδια χρονιά βρίσκεται στην Ελβετία και σπουδάζει
Αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Το 1967, ακριβώς έναν χρόνο μετά τον θάνατο του πατέρα του, γίνεται δεκτός για μάστερ στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Οταν έρχεται η ώρα να ψάξει για δουλειά, ένας ακόμη «μετανάστης με μεγάλες προσδοκίες», όπως περιγράφει εαυτόν, νιώθει το δέος και τον φόβο που κατακλύζει όποιον αποτολμά να ψηλαφίσει το Αμερικανικό Ονειρο μέσα στην παγερή καρδιά του Μανχάταν. «Σκεφτόμουν: "Δεν υπάρχει χώρος να κτίσει κανείς το οτιδήποτε εδώ πέρα. Αυτό είναι το χειρότερο μέρος για έναν μετανάστη, ειδικά για κάποιον που μετά βίας μιλάει τη γλώσσα..."».
Αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Το 1967, ακριβώς έναν χρόνο μετά τον θάνατο του πατέρα του, γίνεται δεκτός για μάστερ στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Οταν έρχεται η ώρα να ψάξει για δουλειά, ένας ακόμη «μετανάστης με μεγάλες προσδοκίες», όπως περιγράφει εαυτόν, νιώθει το δέος και τον φόβο που κατακλύζει όποιον αποτολμά να ψηλαφίσει το Αμερικανικό Ονειρο μέσα στην παγερή καρδιά του Μανχάταν. «Σκεφτόμουν: "Δεν υπάρχει χώρος να κτίσει κανείς το οτιδήποτε εδώ πέρα. Αυτό είναι το χειρότερο μέρος για έναν μετανάστη, ειδικά για κάποιον που μετά βίας μιλάει τη γλώσσα..."».
Ως εκ τούτου, δεν μπορεί παρά να ανακαλέσει δικές του μνήμες, όταν η κουβέντα έρχεται στα κύματα των προσφύγων και οικονομικών μεταναστών που κατακλύζουν σήμερα τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου: «Eχω πολύ θλιβερές αναμνήσεις. Ξέρω πόσο σκληρό είναι να προσπαθείς να φτιάξεις τη ζωή σου από την αρχή. Χαίρομαι αφάνταστα που οι άνθρωποι στη Σάμο και τα άλλα ελληνικά νησιά δραστηριοποιήθηκαν με τέτοιο πάθος για τη διάσωση και τη φροντίδα των προσφύγων και των μεταναστών. Εύχομαι να μπορέσουν να συνεχίσουν να το κάνουν». Η αλήθεια είναι ότι σε αυτά τα πενήντα χρόνια στις ΗΠΑ ο Κώστας Κονδύλης κατορθώνει να κτίσει το δικό του γρανιτένιο brand name, περνώντας βεβαίως διά πυρός και σιδήρου: «Eπέζησα τεσσάρων-πέντε βαθύτατων οικονομικών κρίσεων». Ισως γι' αυτό συνιστά στωικά «υπομονή» στους Ελληνες του πολυμνημονιακού 2017.
Στην ερώτηση πώς ένας νησιώτης βρέθηκε να φιλοτεχνεί ουρανοξύστες, απαντά: «Από τύχη». Η θητεία του σε μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία (από το 1967 έως το 1979 εργάζεται στην Davis Brody & Associates, ενώ στη συνέχεια μεταπηδά ως συνέταιρος στη Philip Birnbaum & Associates) θα διαπλάσει τον νεαρό ιδεαλιστή της αρχιτεκτονικής και εν συνεχεία θα τον μεταμορφώσει σε σκληροπυρηνικό μπίζνεσμαν. «Πάντα η αφετηρία είναι η έμπνευση» εξομολογείται στο βιογραφικό ντοκιμαντέρ «Building Stories, New York Through the Eyes of an Architect» (2012). «Αυτή είναι η μοναδική στιγμή που ο αρχιτέκτονας είναι απόλυτα ελεύθερος. Οταν ολοκληρώνεται το σχέδιο, προωθείται σε τουλάχιστον δύο ντουζίνες ανθρώπους: χρηματοδότες, δικηγόρους, το Δημοτικό Συμβούλιο, εισαγγελείς, μηχανικούς και σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και στη σύζυγο του developer... Αν στο τέλος αυτής της διαδικασίας έχεις περισώσει έστω ένα ίχνος από την πρώτη έμπνευση, έχεις κερδίσει».
Το 1989 ιδρύει τη δική του εταιρεία, Costas Kondylis & Associates (το 2001 μετεξελίσσεται σε Costas Kondylis & Partners, LLP). Η δεκαετία του '80 είναι για τη Νέα Υόρκη η εποχή του boom των luxury condos (σ.σ.: ουρανοξύστες υπό καθεστώς συνιδιοκτησίας που αποτελούνται από πολυτελή διαμερίσματα). Δεν θα ξεχάσει ποτέ την ημέρα που του τηλεφώνησαν από τη ρεσεψιόν. Κάποιος ζητούσε να του μιλήσει «τώρα αμέσως». Δεν προλαβαίνει να αντιδράσει, όταν ένας γιγαντιαίος τύπος με χρυσά, όρθια μαλλιά μπουκάρει κυριολεκτικά στο γραφείο του. «Ηταν μια συνάντηση που άλλαζε τον ρου της ζωής μου για πάντα» θυμάται ο ίδιος. «"Εσύ έκανες τα κτίρια στην 36η Οδό;" με ρώτησε. "Ναι, εγώ" του απάντησα εμφανώς αμήχανος. "Θα σχεδιάσεις το επόμενο κτίριό μου!". Είχα μείνει άφωνος. "Μείνε κοντά στο τηλέφωνο, Κondylis. Θα επικοινωνήσω σύντομα μαζί σου"». Ηταν, βέβαια, ο Μίδας των ακινήτων, η Αυτού Μεγαλειότης (ή Φαυλότης για πολλούς) Ντόναλντ Τραμπ. Η κάπως ιδιάζουσα σύμπλευσή τους θα αιφνιδιάσει την κτηματομεσιτική αγορά. «Ο Costas αντιλαμβάνεται πλήρως αυτό που ο Ντόναλντ οραματίζεται και χρειάζεται σε κάθε κτίριό του» θα συνοψίσει τη χημεία Κονδύλη - Τραμπ η Εϊντριεν Αλμπερτ, σύμβουλος διαχείρισης και ανάπτυξης ακινήτων. «Και ο Ντόναλντ με τη σειρά του σέβεται τον σχεδιασμό και την πρακτική πλευρά του Kondylis, με αποτέλεσμα οι δυο τους να βρεθούν στο ίδιο μήκος κύματος από την πρώτη στιγμή που θα συναντηθούν».
Η συγχώνευσή τους θα εμφυσήσει ζωή σε εμβληματικά (ομοιόμορφα, για κάποιους απελπιστικά βαρετά) υψηλά οικιστικά κτίρια: Τrump Plaza (1984), Trump International Hotel and Tower (1998), Trump World Tower (2001), Riverside South (γνωστό και ως Trump Place, 2004), Silver Towers (2009) κ.ο.κ. Aξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο έλληνας αρχιτέκτονας θα συνεργαστεί με τον Τραμπ και στη διεκδίκηση του Ελληνικού για τη μετατροπή του σε Λας Βέγκας της παραλιακής (φωτογραφίες του 2007 εμφανίζουν αμφότερους δίπλα στον τότε υπουργό Οικονομίας της κυβέρνησης Καραμανλή, Γιώργο Αλογοσκούφη, μετά την επίσκεψη του τελευταίου στη Νέα Υόρκη). Oμως, η υπόθεση με το πολυπόθητο «φιλέτο της Μεσογείου» ναυαγεί δις (το 2007 σκοντάφτει σε πολιτικές αντιδράσεις και στο σχέδιο Σουφλιά, ενώ το 2012, επί κυβέρνησης Σαμαρά, στο ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο φέρεται να «προκρίνει» την υποψηφιότητα της Lamda Development του ομίλου Λάτση).
«Ο Ντόναλντ είναι ένας οραµατιστής» αποφαίνεται ο Κώστας Κονδύλης. «Εχει κατορθώσει να αναπτύξει το δικό του brand. Για να καταφέρεις να δουλέψεις με τον Ντόναλντ πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι μπορεί το κτίριο να δείχνει στρογγυλό, τετράγωνο, να έχει ή να μην έχει μπαλκόνια, εκείνο όμως που προέχει είναι να μοιάζει με ένα Τραμπ κτίριο». Πώς κατόρθωσε, αλήθεια, αυτός ο «Ευρωπαίος» (με τις αφρικανικές και ελληνικές ρίζες) να εναρμονιστεί με μια τόσο βαθιά αμερικανική περσόνα; «Μας δένει το ίδιο εργασιακό ήθος» είναι η εξήγηση που δίνει ο ίδιος σήμερα στο ΒΗΜΑgazino. Εχει βρεθεί δεκάδες φορές δίπλα στον 45ο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών σε αίθουσες συσκέψεων, εργοτάξια, λουσάτα πάρτι περάτωσης σκελετών κτιρίων, τον έχει δει σε καταιγιδοφόρες αντεγκλήσεις με εργολάβους, αντιπάλους, νομικά επιτελεία παντοδύναμων αντιπάλων, μέλη του πολυπλόκαμoυ entourage του κ.λπ. Ποιο προσόν του ξεχωρίζει; «Τη διαπραγματευτική δεινότητά του» καταθέτει χωρίς περαιτέρω σκέψη.
Είναι και οι ίδιες, «τραυματικές» εμπειρίες του στις διαπραγματεύσεις με τον μεγιστάνα του real estate. Οπως τότε που o Τραμπ τον κάλεσε να φιλοτεχνήσουν από κοινού το Trump World Tower. Εμπνευσμένο από το εμβληματικό Mέγαρο Seagram με τις τέλειες αναλογίες, που σχεδίασαν το 1958 οι Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε και Φίλιπ Τζόνσον, θα ήταν το «μεγαλύτερο οικιστικό συγκρότημα» που έχει ποτέ ανεγερθεί. Το πρόβλημα ήταν ότι ο Τραμπ δεν το ονειρευόταν απλά ψηλό, το ήθελε... χρυσό! Στην αρχή ο Κονδύλης δεν ήταν βέβαιος για το ποιον δρόμο έπρεπε να ακολουθήσει προκειμένου να κάμψει την υπερχειλίζουσα, τραμπική φαντασία. «Κάθε φορά που αποτολμούσα να συζητήσω το χρώμα, εκείνος απλά έλεγε: "Gold, Costas!" ("Χρυσό, Costas")». Το εγχείρημα παραήταν ριψοκίνδυνο. «Ολη η καριέρα μου πέρασε μπροστά από τα μάτια μου. Θα γινόμουν ο σχεδιαστής ενός χρυσού εξαμβλώματος». Ομως o Κονδύλης δεν ήθελε να εγκαταλείψει έτσι απλά ένα τέτοιο υψιπετές (ακόμη και για τα δεδομένα του Τραμπ) κατασκευαστικό πρότζεκτ.
Πώς, όμως, θα τον έπειθε να αλλάξει γνώμη; «Ηξερα ότι ο μόνος που μπορούσε να αλλάξει τη γνώμη του Τραμπ ήταν ο ίδιος ο Τραμπ!». «Ολα έγιναν στη διάρκεια μιας συνάντησης» θυμάται σήμερα ο αρχιτέκτονας. «Του υπέβαλα σχέδια για τον World Tower και σε μαύρο και σε χρυσό, ευνοώντας φυσικά το μαύρο και ευελπιστώντας ότι κατ' αυτόν τον τρόπο θα επηρέαζα την απόφασή του». Ο Τραμπ πέρασε αρκετή ώρα αμφιταλαντευόμενος, το χρυσό έμοιαζε να είχε κατακλύσει το κατασκευαστικό φαντασιακό του. Αρχισε να ρωτάει όποιον έβρισκε μπροστά του: τη γραμματέα του, τον θυρωρό του, τους σοφέρ του. Ο κύβος ερρίφθη, ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν πεπεισμένος ότι ο ίδιος ήταν ο μόνος που είχε πείσει τον Ντόναλντ Τραμπ. «Ημουν πολύ ικανοποιημένος που τελικά επέλεξε το μαύρο». Οι εργασίες κατασκευής ολοκληρώθηκαν, όπως συμβαίνει με την πλειονότητα των τραμπικών οραμάτων, αστραπηδόν (ξεκίνησαν το 1999, τελείωσαν το 2001). Ο Trump World Tower με τα ενενήντα επίπεδα είναι σήμερα ένας εβένινος ογκόλιθος στο Midtown Μανχάταν, «επιθετικός, αδιαμφισβήτητος, αναντίρρητος», κατασκευασμένος από μαύρο, φιμέ γυαλί. Τον ενοχλεί, αλήθεια, που σήμερα ο τόσο σημειολογικά φορτισμένος ουρανοξύστης αποκτά περαιτέρω αρνητικές συνδηλώσεις (σίγουρα για τα 64 και κάτι εκατομμύρια των Αμερικανών που ψήφισαν τη Χίλαρι Κλίντον); Η απάντηση είναι κατηγορηματική: «Οχι».
Και όµως, η συνεργασία με τον larger than life μεγιστάνα των ακινήτων δεν θα είναι αναίμακτη για το αρχιτεκτονικό status του Costas Kondylis. Διότι, από την πρώτη στιγμή, κάθε μεγάλο κατασκευαστικό έργο με τη σφραγίδα και τη σημειολογία του brand name Ντόναλντ Τραμπ επισύρει την μήνιν αρχιτεκτόνων και ακαδημαϊκών. Ενδεικτικό το σχόλιο του διάσημου αμερικανού αρχιτέκτονα Ρίτσαρντ Μάιερ, εκ των «New York Five» («Πέντε της Νέας Υόρκης»): «O Nτόναλντ Τραμπ είναι μια συναρπαστική προσωπικότητα, μια παρουσία που έχει αφήσει το στίγμα της στη Νέα Υόρκη. Παρ' όλα αυτά, δεν υπάρχει ούτε ένα α λα Τραμπ κτίριο που θα αποκαλούσα "δείγμα καλής αρχιτεκτονικής"». Αλλά και ο μεγάλος κριτικός αρχιτεκτονικής των «New York Times» (21.06.1995) Xέρμπερτ Μιούσαμπ δεν δείχνει να μασάει τα λόγια του όταν περιγράφει την πρόσοψη του Trump World Tower: «Ενας γυάλινος ουρανοξύστης στο διεθνές στυλ της δεκαετίας του '50 ενδεδυμένος ένα 80s λαμέ φόρεμα».
Ταυτόχρονα με τις επιφυλάξεις περί αισθητικής, διατυπώνονται και οι χρόνιες αμφιβολίες για τις εργασιακές πρακτικές Τραμπ. Ηδη από τις αρχές της δεκαετίας του '70 (στις απαρχές δηλαδή της ενεργούς εμπλοκής του στην οικογενειακή επιχείρηση real estate), ομάδες για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στέλνουν «μυστικούς» στα οικιστικά συγκροτήματα του αμερικανού μεγιστάνα προκειμένου να διερευνήσουν καταγγελίες για κατάφωρες αδικίες εις βάρος φυλετικά ανεπιθύμητων πελατών. Οπως θα γράψει ο Γκάρι Σίλβερμαν στους «Financial Times», στο παρθενικό προφίλ του νεοεκλεγέντος 45ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών (12-13.11.16): «Μια από τις πρώτες εμφανίσεις του κυρίου Τραμπ σε πρωτοσέλιδο εφημερίδας ήταν το 1973 όταν το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης μήνυσε τον ίδιο και τον πατέρα του, με την κατηγορία ότι επιδίδονται σε διακρίσεις εις βάρος μαύρων και Λατινοαμερικανών που επιθυμούσαν να νοικιάσουν κατοικίες στα οικιστικά συγκροτήματα που ανήγειραν. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, σύμφωνα με κυβερνητικές αναφορές που προσκομίστηκαν στο δικαστήριο, υπάλληλοι των Τραμπ σφράγιζαν αιτήσεις από μειονοτικές ομάδες με το γράμμα C, εκ του coloured (έγχρωμος). Οι Τραμπ έκλεισαν την υπόθεση με διακανονισμό, χωρίς ομολογία ενοχής».
Ο Κονδύλης απαντά εγκαθιδρύοντας στην πιάτσα τη φήμη του ως ο κατεξοχήν «αρχιτέκτονας του developer». Πες του τι θέλεις να κτίσεις, δώσε του το μπάτζετ και το deadline και μπορείς να είσαι σίγουρος ότι η παράδοση θα γίνει χωρίς υπερβάσεις κόστους, εγωκεντρικές ή μη λειτουργικές κατασκευές και άλλες κατασκευαστικές εξτραβαγκάντζες. «Ο Κονδύλης έχει ένα μοναδικό χάρισμα να παντρεύει την καλή αρχιτεκτονική με τις καλές μπίζνες» θα είναι και το βασικό επιχείρημα των ένθερμων υποστηρικτών του. «Εχω επιτύχει μεγάλους στόχους, τα ίδια τα έργα μου είναι η απάντησή μου σε επικριτές και φίλους» δηλώνει ο ίδιος στο ΒΗΜΑgazino. «Πιστεύω ότι κατόρθωσα να πραγματώσω και τον στόχο του δικού μου αρχικού σχεδίου, αλλά και αυτούς του developer, του δικηγόρου, του μηχανικού κ.ο.κ.». Ποια είναι, αλήθεια, η γνώμη του για το παλιρροϊκό κύμα των λεγόμενων «starchitects» του 21ου αιώνα (π.χ. Σαντιάγο Καλατράβα, Φρανκ Γκέρι, Ρέντσο Πιάνο) που κατηγορούνται για ουτοπικά έργα, ιδιότυπης ή και ρηξικέλευθης αρχιτεκτονικής; «Δεν είμαι υπέρ της θυσίας της λειτουργικότητας και υπέρ των υπέρογκων μπάτζετ με μοναδικό στόχο τον εντυπωσιασμό. Παρ' όλα αυτά, οφείλω να αναγνωρίσω ότι κάποιοι από τους αρχιτέκτονες αυτούς το κατόρθωσαν χωρίς να προβούν σε τέτοιες θυσίες». Ο ίδιος συνειδητοποιεί την επίδραση που έχει η αρχιτεκτονική του στο τοπίο του Μανχάταν και στη μοντέρνα αστική αισθητική; «Ναι. Αυτό που έκανα ήταν να ενορχηστρώσω κατά τέτοιον τρόπο τη θέα στα κτίρια έτσι ώστε εκείνος που ζει μέσα σε αυτά να βιώνει ένα είδος νοσταλγίας. Βλέπετε, η πόλη δεν κοιτάζει μόνο μέσα, ανοίγει προς τα έξω».
Στις λιγοστές συνεντεύξεις που έχει παραχωρήσει κατά καιρούς στα διεθνή μέσα, ο Costas Κondylis εμφανίζεται κατά τι φειδωλός όσον αφορά τις ελληνικές ρίζες του. «Αν υπάρχει κάποια ελληνική σπίθα, αυτή βρίσκεται στη δουλειά μου» εξηγεί στο BHMAgazino. «Eχω επηρεαστεί από το ελληνικό αστικό ντιζάιν». Οσο για αυτό που του λείπει σήμερα περισσότερο από την Ελλάδα «είναι ο τρόπος ζωής». Αν για κάτι μετανιώνει όλα αυτά τα χρόνια αδιάκοπης δουλειάς είναι για τον χρόνο που στέρησε από την οικογένειά του. Η μεγαλύτερη κόρη του, Κατερίνα (με την πρώτη, «υπερβολικά» αμερικανίδα σύζυγό του, Γκρέτα) «έχει ανατραφεί σαν Αμερικανίδα με ελληνικές επιρροές», ενώ η δευτερότοκη Αλεξία (από τη δεύτερη, Γερμανίδα, σύζυγό του, Λόρι, η οποία πέθανε το 1997 από καρκίνο του μαστού), επικεφαλής σήμερα της θυγατρικής Kondylis Design, «έχει μεγαλώσει σαν Γερμανίδα με αμερικανικές επιρροές». Οπως βεβαιώνουν άνθρωποι από το κοντινό περιβάλλον του: «Ο Κονδύλης πάντα ήθελε να κάνει πρότζεκτ στην Ελλάδα. Το εμπόδιο ανέκαθεν ήταν να μπορέσει να υπερκεράσει την επικρατούσα για αυτόν αντίληψη, ότι δηλαδή το ενδιαφέρον του εστιάζεται αποκλειστικά σε ουρανοξύστες οι οποίοι στην Ελλάδα δεν είναι ένα είδος που ευδοκιμεί. Η αλήθεια είναι ότι αγαπά και τα πρότζεκτ μικρότερης κλίμακας, είτε οικιστικά είτε εμπορικά (ξενοδοχεία, θέρετρα κ.ο.κ.)».
Σήμερα, ο αρχιτέκτονας του Ντόναλντ Τραμπ και CEO της Κondylis Architecture, PC διατηρεί το πάθος για την καλή ζωή και τα αγωνιστικά αυτοκίνητα (μια Lamborghini και μια Ferrari βρίσκονταν μόνιμα παρκαρισμένες στην εξοχική κατοικία του, μια ανακαινισμένη παλιά σιταποθήκη στο Σαουθάμπτον του Λονγκ Αϊλαντ που όμως πούλησε πρόσφατα λόγω της προκεχωρημένης ηλικίας του που τον εμποδίζει να ταξιδεύει συχνά). Ενας αθεράπευτα «αστικός» (με την έννοια ότι συνιστά δομικό στοιχείο του DNA του Μανχάταν), παλαιάς κοπής bon viveur ζει σε ένα ευρύχωρο, με έντονες μαύρες πινελιές, διαμέρισμα στο Upper East Side, απέναντι από την τετραώροφη μονοκατοικία της Μαντόνα. Λίγο πιο κάτω, τουλάχιστον για λίγες ημέρες ακόμη (πριν από την οριστική μετακόμιση στον Λευκό Οίκο) ο συνεργάτης του, Ντόναλντ Τραμπ, διαμένει στο ρετιρέ των τριών επιπέδων (όροφοι 66, 67 και 68 του Trump Tower) με τα μαρμάρινα πατώματα, τις οροφογραφίες και ένα πολυπληθές προσωπικό που περιφέρεται με υφασμάτινα καλύμματα στα παπούτσια.
Στην ερώτηση του BΗΜΑgazino αν θεωρεί τον 45ο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών φίλο του, ο Κώστας Κονδύλης απαντά με ενθουσιασμό: «Βέβαια! Πάντα κάναμε καλή παρέα και πάντα βοηθούσαμε ο ένας τον άλλο να πετύχει τους στόχους του». Ο ελληνικής καταγωγής αρχιτέκτονας θα είναι κατά πάσα πιθανότητα στο ευρύτερο entourage του νέου πλανητάρχη με τη free jazz ρητορική («Αυτό που εντυπωσιάζει τον κόσμο είναι ότι κάθομαι τώρα μέσα σε ένα από αυτά τα διαμερίσματα που λίγοι βλέπουν στη ζωή τους. Και όμως, εκπροσωπώ τους εργάτες αυτού του κόσμου» δήλωσε μόλις πρόσφατα στο περιοδικό «Time» που τον ανέδειξε «Πρόσωπο της Χρονιάς»). Ακόμη, όμως, και αν οι κόσμοι τους απομακρυνθούν, θα συναντώνται στο διηνεκές στο ακανόνιστο skyline του Μανχάταν. l
Ευχαριστούμε θερμά τον αρχιτέκτονα Χρήστο Αθανασίου του νεοϋορκέζικου design studio Archipelagos για την πολύτιμη συμβολή του στην επικοινωνία με τον Κώστα Κονδύλη.
Comments