Κοινωνία & Πολιτισμός

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Βερολίνο των ναζί

Πριν από ογδόντα χρόνια οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Βερολίνο, πρωτεύουσα της ναζιστικής Γερμανίας, εξελίχθηκαν σε ένα μεγάλο προπαγανδιστικό θέαμα. Ένα βιβλίο φωτίζει τις 16 ημέρες του Αυγούστου 1936.

Ο Χίτλερ βρίσκεται ήδη εδώ και τρία χρόνια στην εξουσία, ωστόσο οι πινακίδες που απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων στα καταστήματα έχουν εξαφανιστεί. Αντί για τον ύμνο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος ακούγονται παντού στο Βερολίνο χαρούμενοι ήχοι σουίνγκ. Και σύμφωνα με τις οδηγίες της κυβέρνησης προς τα μέσα ενημέρωσης του Γ΄ Ράιχ «δεν θα πρέπει να θιγεί η ευαισθησία των μαύρων» κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου το 1936.

Η ναζιστική Γερμανία με τον Χίτλερ στην κορυφή της ιεραρχίας, ο οποίος τον Μάρτιο του 1936 παρήλαυνε θριαμβικά στη Ρηνανία, θέλει να παρουσιάζεται ως ανοιχτή και ανεκτική χώρα. Ακριβώς αυτή την καθημερινότητα εκείνης της εποχής καταγράφει στο βιβλίο του «Βερολίνο 1936 – δεκαέξι ημέρες του Αυγούστου» ο Όλιβερ Χίλμες. Ο ιστορικός παρουσιάζει τις ημέρες των Ολυμπιακών Αγώνων στο Βερολίνο με τη μορφή ενός ημερολογίου. Αναμιγνύει αρχειακό υλικό με στοιχεία μυθοπλασίας, για να ανασυγκροτήσει τη «μαρτυρία» ενός αυτόπτη και να προσφέρει στον αναγνώστη ένα αληθοφανές βίωμα.

Ανάμεσα στους πρωταγωνιστές του βρίσκονται φυσικά οι ηγέτες των ναζί Γκέμπελς και Γκέρινγκ, αλλά και ο ίδιος ο Χίτλερ, ο οποίος εμφανίζεται καθημερινά στο στάδιο και κάποια στιγμή δέχεται την «επίθεση» μιας αμερικανίδας θαυμάστριάς του που περνά μέσα από τα ελλιπή μέτρα ασφαλείας. Παράλληλα ο Χίλμες καταγράφει και τον αμερικανό συγγραφέα Τόμας Γουλφ, ο οποίος περιφέρεται στα στέκια και τις συναθροίσεις της βερολινέζικης κοινωνίας.

Αλλά και ο άλλοτε δημοφιλής ηθοποιός Χούμπερτ φον Μάγιερινκ λειτουργεί ως ξεναγός στη νυχτερινή ζωή του Βερολίνου, στα κλαμπ όπου έπαιζε μουσική ο «βασιλιάς της τζαζ» Τέντι Στάουφερ. Ένα χρόνο πριν ωστόσο οι ναζί είχαν εκδώσει διάταγμα απαγόρευσης της αναμετάδοσης «νέγρικης τζαζ» από το ραδιόφωνο. Όμως στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων επικρατεί κατά κάποιον τρόπο μία «κατάσταση εξαιρετικών περιστάσεων».

Η σκοτεινή όψη του θεάματος

O Χίλτερ στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου τον Αύγουστο του 1936

Την ώρα που οι ναζί δημαγωγοί βγάζουν πομπώδεις λόγους στο ανάκτορο Σαρλότενμπουργκ, στην Όπερα ή στο Μουσείο της Περγάμου, κρατούμενοι σκάβουν στα βόρεια του Βερολίνου για να φτιάξουν ένα μελλοντικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Και δύο εβδομάδες πριν από την τελετή έναρξης των Αγώνων 600 Ρομά και Σίντι κλείνονται σε ένα στρατόπεδο λίγο πιο έξω από την πόλη.

Στις πηγές του συγγραφέα ανήκουν δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής αλλά και εγγραφές από το ημερολόγιο του υπουργού Προπαγάνδας του Γ΄ Ράιχ Γιόζεφ Γκέμπελς. Το ναζιστικό καθεστώς χρησιμοποίησε διάφορα μέσα για να εξασφαλίσει την επιτυχή διεξαγωγή των αγώνων, αλλά κυρίως για να εντυπωσιάσει όλο τον κόσμο. Μεταξύ αυτών και το ντοκιμαντέρ της Λένι Ρίφενσταλ για τη διοργάνωση, αλλά και η λαμπαδηδρομία, η οποία εγκαινιάστηκε στους Ολυμπιακούς του 1936. Αλλά και ο μουσικός Ρίχαρντ Στράους συνέθεσε και παρουσίασε τον Ολυμπιακό Ύμνο στο στάδιο.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου έμειναν στην ιστορία του αθλητισμού ως αγώνες των ρεκόρ. Από ιστορική άποψη ωστόσο αποτύπωσαν συμβολικά την εδραίωση της ναζιστικής κυριαρχίας στη Γερμανία. Μερικές εβδομάδες αργότερα ξεκίνησε στη Νυρεμβέργη το συνέδριο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, εκεί όπου ένα χρόνο νωρίτερα είχαν ανακοινωθεί οι φυλετικοί νόμοι, με τους οποίους αποκτούσαν θεσμική ισχύ πολλές από τις ρατσιστικές θεωρίες που κυριαρχούσαν στη ναζιστική ιδεολογία.

Βίλφριντ Μόμερτ/ Δημήτρης Ελευθεράκης