Πολιτισμός | 09.06.2009
Οι αβεβαιότητες της παγκοσμιοποίησης ευνοούν τα αρχαία ελληνικά;
Οι απόλυτοι αριθμοί μιλούν τη δική τους γλώσσα: από τα σχεδόν 2,5 εκατομμύρια μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη Γερμανία μόλις 16.000 διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά στα αποκαλούμενα ανθρωπιστικά γυμνάσια και λύκεια. Παλιότερα τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Το 1962 για παράδειγμα ο αριθμός των παιδιών που μάθαιναν αρχαία ελληνικά έφθαναν τις σχεδόν 56.000. Η καθοδική πορεία για τις αρχαίες γλώσσες, δηλαδή τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά, ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 70. Οι κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις που προκάλεσαν οι φοιτητικές κινητοποιήσεις από τα μέσα της δεκαετίας του 60 στη Γερμανία επηρέασαν και τον τομέα της παιδείας. Η αναγκαιότητα εκμάθησης αρχαίων γλωσσών τέθηκε υπό αμφισβήτηση. Ο πρόεδρος της Εταιρείας Γερμανών Κλασσικών Φιλολόγων και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου Στέφαν Κιπφ λέει: «Αιτία αυτής της εξέλιξης είναι οπωσδήποτε η εκπαιδευτική πολιτική, οι αντιλήψεις που υπήρχαν για τον εκδημοκρατισμό των σχολείων... Οι αρχαίες γλώσσες θεωρούνταν κατασταλτικός παράγοντας και κριτήριο κοινωνικής διαλογής. Και για να είμαστε ειλικρινείς, έτσι ήταν. Λατινικά και αρχαία ελληνικά, αλλά και μαθηματικά αποτελούσαν το αποφασιστικό κριτήριο για το αν κάποιος μπορούσε να συνεχίσει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.»
Οι αρχαίες γλώσσες προνόμιο της «μπουρζουαζίας»; 
Όμηρος και πάλι από το πρωτότυπο;
Πολύ χειρότερη ήταν η κατάσταση για τις αρχαίες γλώσσες στην Ανατολική Γερμανία. Μόλις σε 9 σχολεία της άλλοτε DDR διδάσκονταν τα λατινικά 4 χρόνια και τα αρχαία ελληνικά δύο χρόνια. Παρά το γεγονός ότι τα κείμενα των κλασσικών του μαρξισμού Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν βρίθουν από λατινικά και αρχαιοελληνικά παραθέματα, στην αντίληψη του σοσιαλιστικού καθεστώτος θεωρούνταν σύμβολα της αστικής κουλτούρας. Ο καθηγητής Στέφαν Κιπφ εξηγεί: «Θεωρούσαν τις αρχαίες γλώσσες στοιχείο της μπουρζουαζίας και γι’ αυτό δεν τις ήθελαν. Τις μάθαιναν μόνον αυτοί που για επαγγελματικούς λόγους θα τους ήταν αναγκαίες, δηλαδή βιβλιοθηκάριοι, αρχαιολόγοι, οι λίγοι βυζαντινολόγοι που υπήρχαν.» Το υπουργείο Παιδείας της πρώην Ανατολικής Γερμανίας είχε καθορίσει ότι κάθε χρόνο 200 απόφοιτοι λυκείου θα έπρεπε να κατέχουν αρχαίες γλώσσες. Ο προσανατολισμός στην πρακτική χρησιμότητα και μόνο αυτών των γλωσσών, έχει ως σήμερα αρνητικές επιπτώσεις, τουλάχιστον για τα αρχαία ελληνικά. Σε ολόκληρη την Ανατολική Γερμανία τα διδάσκονταν το σχολικό έτος 2006/2007 μόλις 2436 μαθητές. Πολύ καλύτερη είναι η κατάσταση για τα λατινικά, τα οποία μαθαίνουν 84.000 μαθητές, αριθμός που αντιστοιχεί στο 19,5% των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ανατολική Γερμανία.
Με τα αρχαία σύγχρονες απαντήσεις σε παλιά ερωτήματα
Μαθαίνοντας λατινικές παροιμίες σε σχολείο της Βρέμης
Η αύξηση του αριθμού των νέων που μαθαίνουν αρχαίες γλώσσες είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και μια δεκαετία σε ολόκληρη τη Γερμανία. Αυτό αφορά κυρίως τα λατινικά, που έχουν μια παραδοσιακά ισχυρή θέση στη σχολική μόρφωση του γερμανόφωνου χώρου: Ενώ το 1999 λατινικά μάθαινε ο ένας στους τέσσερις μαθητές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σήμερα τα διδάσκεται ο ένας στους τρεις. Η αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για τα λατινικά και τα αρχαία ελληνικά σχετίζονται με την οικονομική και κοινωνική αστάθεια, τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης που προκαλεί αβεβαιότητες, αλλά και την αναγκαιότητα νέων απαντήσεων πέραν της πεπατημένης. Προς αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλει και η εκμάθηση των αρχαίων γλωσσών καθώς σήμερα έχει αλλάξει ο προσανατολισμός, το περιεχόμενο και οι στόχοι του μαθήματος. Παλιότερα επικρατούσε στο μάθημα η τυπολατρία και εκθειάζονταν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ως πρότυπο, ενώ σήμερα, θα μας πει ο καθηγητής Κιπφ, τα πράγματα είναι διαφορετικά: «Στο μάθημα των αρχαίων ασχολούμαστε με βασικά ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι δάσκαλοι δεν δίνουν πλέον έτοιμες απαντήσεις, αλλά καταθέτουν προτάσεις για τον τρόπο σκέψης, με τον οποίο θα μπορούσαν να δοθούν πιθανές απαντήσεις. Στη βάση κεντρικών κειμένων συζητούνται θέματα όπως η σημασία της δικαιοσύνης, της φιλίας, αν υπάρχει δίκαιος πόλεμος. Ή, πάρετε το ζήτημα τι είναι πολιτική, τι μόρφωση και ποιος ο σκοπός τους...
Το ζητούμενο είναι να διατυπώσεις στο μάθημα προτάσεις για πιθανές λύσεις, να δώσεις ερεθίσματα για σύγχρονες απαντήσεις διαχρονικών ερωτημάτων.”
Βερολίνο, Παναγιώτης Κουπαράνης
Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου
Comments