Περιβάλλον & Επιστήμη

Τα Χριστούγεννα… επιστημονικά

Λαχταριστά χριστουγεννιάτικα γλυκίσματα, λαμπερά στολίδια, αγαπημένα τραγούδια, ελεύθερος χρόνος με αγαπημένα πρόσωπα. Γιατί τα Χριστούγεννα προκαλούν ευφορία; Νευρολόγοι προσπαθούν να απαντήσουν.

Λίγες ημέρες ανάπαυλας στην καρδιά του χειμώνα και μετά επιστροφή στην καθημερινότητα. Οι μέρες των Χριστουγέννων φέρνουν τόση χαρά που αρκούν για να «γεμίσουν» οι μπαταρίες. Μια βόλτα στη χριστουγεννιάτικη αγορά, λίγο κρασί, χριστουγεννιάτικες μελωδίες προσφέρουν στιγμές χαλάρωσης και συναισθηματικής πληρότητας. Πώς όμως εξηγείται αυτό; Για τον γερμανό νευρολόγο Μάνφρεντ Σπίτζερ η απάντηση είναι απλή: «Τα Χριστούγεννα βρίσκονται στο μυαλό μας». Τις ημέρες των γιορτών ποικίλα ερεθίσματα και καταστάσεις προκαλούν στον ανθρώπινο εγκέφαλο ευφορία: η διάθεση για προσφορά και αγάπη αλλά και η διάθεση για ξεκούραση ή απλά διασκέδαση. Η αναμονή των γιορτών δίνει από μόνη της ισχυρά κίνητρα για θετικές σκέψεις και συναισθήματα.

Όλα ξεκινούν από τον εγκέφαλο

Η αναμονή των γιορτών προσφέρει κίνητρα για θετική διάθεση

Ωστόσο η νευρολογία δεν έχει σαφή απάντηση ως προς το τι είναι τελικά αυτό που συνδέει τα Χριστούγεννα με όλα αυτά τα θετικά συναισθήματα. Σύμφωνα με τον γερμανό επιστήμονα η προσμονή του χριστουγεννιάτικου δώρου, για παράδειγμα, καθώς και το στοιχείο της έκπληξης διεγείρει θετικά τις ανθρώπινες ορμόνες και τους νευροδιαβιβαστές. Αλλά και το γενικότερο αίσθημα της προσμονής των εορτασμών με φίλους και συγγενείς μετά από μια δύσκολη εποχή, όπως το φθινόπωρο, μοιάζει να ενεργοποιεί θετικά το λεγόμενο εγκεφαλικό «σύστημα της ανταμοιβής».

To πιο περίπλοκο όργανο του ανθρώπινου οργανισμού είναι αναμφίβολα ο εγκέφαλος. Η έρευνα του εγκεφάλου στοχεύει όχι μόνο στη μελέτη του τρόπου λειτουργίας του αλλά και στη μελέτη της δημιουργίας συναισθημάτων. Σχεδόν 100 δισεκατομμύρια νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω 100 και πλέον τρισεκατομμυρίων συνάψεων. Κάθε ίνα του ανθρώπινου εγκεφάλου σημειώνει πάνω από 300 παλμούς ανά δευτερόλεπτο. Στο πλαίσιο αυτό ενεργοποιείται και το «σύστημα ανταμοιβής» από ερεθίσματα που έχουν να κάνουν με την προσμονή ενός γλυκού ή γενικότερα των Χριστουγέννων. Ο νευρολόγος Γκέρχαρντ Ροτ εξηγεί ότι τα ερεθίσματα αυτά κατά τη διάρκεια της περιόδου αναμονής οδηγούν στην έκκριση μιας ουσίας, της ντοπαμίνης, η οποία κατ´ επέκταση ευθύνεται για τη δημιουργία του συναισθήματος της χαράς. Όσο μάλιστα πλησιάζουμε προς την υλοποίηση του αντικειμένου της αναμονής, τόσο το αίσθημα της χαράς αυξάνεται.

Η κατάθλιψη των γιορτών

Το «σύστημα ανταμοιβής» του ανθρώπινου εγκεφάλου υπεύθυνο για πολλά συναισθήματα

Αλλά τα Χριστούγεννα δεν είναι για όλους γιορτή χαράς. Όπως επισημαίνει ο ψυχίατρος Τόμας Σλέπφερ από το Πανεπιστήμιο Βόννης, τις μέρες των γιορτών, σε συνδυασμό με τις μεγάλες σκοτεινές μέρες προκαλούν σε πολλούς άγχος έως τάσεις κατάθλιψης. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις το ίδιο το συναίσθημα της αναμονής πριν τις γιορτές είναι αυτό που οδηγεί στις καταθλιπτικές τάσεις, όταν ο πήχης των προσδοκιών για τις διακοπές των Χριστουγέννων δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική τους υλοποίηση, αφήνοντας τελικά μόνο συναισθήματα απογοήτευσης αντί χαράς. Για την αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων ο Τόμας Σλέπφερ πάντως συστήνει γενικότερα οι αρχικές προσδοκίες για την περίοδο αυτή να πατούν στη γη εξαρχής ώστε αργότερα να μην πέφτει κανείς από τα σύννεφα…

Κatrin Witsch / Δήμητρα Κυρανούδη  dw de