Γ. Κουμεντάκης: Στην Ελλάδα υπάρχει οικογενειακή χρεοκοπία
Γ. Κουμεντάκης: Στην Ελλάδα υπάρχει οικογενειακή χρεοκοπία
Εικονογράφηση: Τιτίνα Χαλματζή.
Η είδηση ήρθε πριν από τρεις μήνες με μια λιτή ανακοίνωση: «Η Εθνική Λυρική Σκηνή καλωσορίζει τον διακεκριμένο συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη, ο οποίος, από την 1η Ιανουαρίου 2015, θα είναι υπεύθυνος για το καλλιτεχνικό-αναπτυξιακό πρόγραμμα της δεύτερης σκηνής της ΕΛΣ, στις νέες εγκαταστάσεις της στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Λίγες ημέρες νωρίτερα η πρεμιέρα της «Φόνισσας», μιας όπερας σε δύο πράξεις, βασισμένης στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, άνοιγε μια νέα εποχή για το ελληνικό λυρικό θέατρο. «Για να φτιάξω τη “Φόνισσα" δούλεψα μία δεκαετία» λέει ο Γ. Κουμεντάκης. «Προηγήθηκαν 19 άλλα έργα, τα οποία εμπεριέχονται στη Φόνισσα. Είχα καταλήξει περίπου στο τι ήθελα να κάνω. Προχωρούσα με την “παρέα" της όπερας, μια ομάδα με την οποία συμπορευόμαστε (Αλ. Ευκλείδης, Π. Τουλούδης, Γ. Σβώλος), εδώ και δέκα χρόνια. Το αποτέλεσμα δεν βασίστηκε στη δυτική γλώσσα αλλά στο βυζαντινό ισοκράτημα. Ετσι όπως αρχίζει το έργο είναι σαν να έρχεται από παντού και δεν έχει και τέλος».
Αν προτάσσουμε το καλλιτεχνικό σχόλιο σε ένα «Γεύμα» που μόνο με την όπερα δεν ασχολήθηκε στη συνέχεια, είναι για να απομονώσουμε τη «διάρκεια», τον «χρόνο ωρίμανσης». «Πιστεύω ότι τα πράγματα πρέπει να γίνονται αργά», υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας, απολαμβάνοντας το σιγομαγειρεμένο κατσικάκι με τραχανά και γιαούρτι, που έχει επιλέξει. «Ο,τι χτίζεις γρήγορα, γκρεμίζεται και γρήγορα. Ολη η ζωή μου χτίζεται με αυτόν τον τρόπο: αργό φαγητό, αργό σεξ, αργή εκπαίδευση, αργή τέχνη, αργή πολιτική, αργή οικονομία. Τα πράγματα θέλουν χρόνο για ν’ αφομοιωθούν».
Ισως γι’ αυτό αποσύρθηκε στην Τήνο αμέσως μετά τις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στις οποίες υπήρξε στενός συνεργάτης του Δημήτρη Παπαϊωάννου. «Ηταν μια ηθελημένη απομόνωση, μια αντίστροφη πορεία από αυτό που θα έπρεπε ίσως να κάνω: να μπω με φόρα στην παραγωγή για να “εξαργυρώσω" τους Ολυμπιακούς. Εκανα λοιπόν μια οικονομία δυνάμεων απομονώνοντας τον εαυτό μου σε ένα μέρος που ακόμη και τώρα δεν βιώνει την κρίση. Τη συζητάνε οι άνθρωποι αλλά λίγο... φιλολογικά. Αυτό με προστάτευσε και με προστατεύει πολύ. Δεν έφυγα εν μέσω κρίσης. Ούτε πήγα στο εξωτερικό. Θέλω να τη ζήσω στο πετσί μου. Αν και σε σχέση με την Αθήνα... Κάποιοι φίλοι δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τα στοιχειώδη. Δεν μου αρκεί ότι μπορεί να έζησαν λάθος όλα αυτά τα χρόνια. Πρέπει το κράτος να βρίσκει τρόπους να εξισορροπεί τα “λάθη". Αν με ρωτήσετε τι με αποδιοργανώνει περισσότερο στην κρίση είναι αυτό που ξέρουμε όλοι: ο ανθρώπινος ξεπεσμός. Υπάρχει οικογενειακή χρεοκοπία στην Ελλάδα».
Η συζήτηση με τον Γ. Κουμεντάκη έγινε σε δύο «πράξεις». Η δεύτερη, τηλεφωνικά, από το Ρέθυμνο, όπου βρίσκεται το πατρικό του, δύο εβδομάδες μετά τις εκλογές: «Αυτό που καταλαβαίνω τις τελευταίες ημέρες είναι ότι γεννιέται και πάλι, μετά από πολλές δεκαετίες, ένα κοινό αίσθημα. Καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις και στις εκδηλώσεις συμπαράστασης του κόσμου, αφήνει κάποια ελπίδα στις δύσκολες διαπραγματεύσεις. Είναι μια κοινή ανάγκη να βρεθεί ένας κοινός τόπος. Η τοποθέτηση του Νίκου Ξυδάκη στο ΥΠΠΟ δίνει ελπίδα στον χώρο του πολιτισμού. Είναι έξυπνος και ευαίσθητος άνθρωπος με γνώση του αντικειμένου. Καταλαβαίνω ότι θα στηρίξει τη σύγχρονη δημιουργία, προσπαθεί να βρει τρόπο προβολής του πολιτισμού εκτός συνόρων».
Η νέα στέγη της ΕΛΣ
Ποια είναι η αίσθηση του Γ. Κουμεντάκη από τα δύο έργα που ετοιμάζονται στο Κέντρο Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος»; «Βρίσκω τον χώρο συναρπαστικό», απαντά. «Η Λυρική με τη Βιβλιοθήκη σαν να ασπάζονται. Υπάρχει ένας ασπασμός της τέχνης με τη γνώση. Τα δύο κτίρια “συνδέονται" και σε σχέση με τη θάλασσα και την πόλη της Αθήνας. Ακρόπολη από τη μία πλευρά και θάλασσα από την άλλη. Οταν το πρωτοείδα σκέφτηκα ότι είναι πάνω από οτιδήποτε έχω φανταστεί και άρα πάνω από τις δυνάμεις μου. Σε προβληματίζει ο χώρος από την αρτιότητα και μέγεθός του. Αρα και το περιεχόμενο πρέπει να έχει ανάλογες διαστάσεις». Η επόμενη ερώτηση είναι σχεδόν αναπόφευκτη: «Είναι έτοιμη η Λυρική Σκηνή για τη μετακίνηση;». Αμεση η απάντηση: «Χρόνια ετοιμάζεται. Ιδιαίτερα με τη διοίκηση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Μύρωνα Μιχαηλίδη. Υπάρχει στο μυαλό του από τη στιγμή που ανέλαβε. Ολοι και όλα εργάζονται προς αυτήν την κατεύθυνση: διοίκηση, μάρκετινγκ, προβολή. Τώρα χρειάζεται το άλμα προς το μέλλον που δεν πρέπει να γίνει βιαστικά. Το βλέπω σαν slow motion».
Αν προτάσσουμε το καλλιτεχνικό σχόλιο σε ένα «Γεύμα» που μόνο με την όπερα δεν ασχολήθηκε στη συνέχεια, είναι για να απομονώσουμε τη «διάρκεια», τον «χρόνο ωρίμανσης». «Πιστεύω ότι τα πράγματα πρέπει να γίνονται αργά», υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας, απολαμβάνοντας το σιγομαγειρεμένο κατσικάκι με τραχανά και γιαούρτι, που έχει επιλέξει. «Ο,τι χτίζεις γρήγορα, γκρεμίζεται και γρήγορα. Ολη η ζωή μου χτίζεται με αυτόν τον τρόπο: αργό φαγητό, αργό σεξ, αργή εκπαίδευση, αργή τέχνη, αργή πολιτική, αργή οικονομία. Τα πράγματα θέλουν χρόνο για ν’ αφομοιωθούν».
Ισως γι’ αυτό αποσύρθηκε στην Τήνο αμέσως μετά τις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στις οποίες υπήρξε στενός συνεργάτης του Δημήτρη Παπαϊωάννου. «Ηταν μια ηθελημένη απομόνωση, μια αντίστροφη πορεία από αυτό που θα έπρεπε ίσως να κάνω: να μπω με φόρα στην παραγωγή για να “εξαργυρώσω" τους Ολυμπιακούς. Εκανα λοιπόν μια οικονομία δυνάμεων απομονώνοντας τον εαυτό μου σε ένα μέρος που ακόμη και τώρα δεν βιώνει την κρίση. Τη συζητάνε οι άνθρωποι αλλά λίγο... φιλολογικά. Αυτό με προστάτευσε και με προστατεύει πολύ. Δεν έφυγα εν μέσω κρίσης. Ούτε πήγα στο εξωτερικό. Θέλω να τη ζήσω στο πετσί μου. Αν και σε σχέση με την Αθήνα... Κάποιοι φίλοι δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τα στοιχειώδη. Δεν μου αρκεί ότι μπορεί να έζησαν λάθος όλα αυτά τα χρόνια. Πρέπει το κράτος να βρίσκει τρόπους να εξισορροπεί τα “λάθη". Αν με ρωτήσετε τι με αποδιοργανώνει περισσότερο στην κρίση είναι αυτό που ξέρουμε όλοι: ο ανθρώπινος ξεπεσμός. Υπάρχει οικογενειακή χρεοκοπία στην Ελλάδα».
Η συζήτηση με τον Γ. Κουμεντάκη έγινε σε δύο «πράξεις». Η δεύτερη, τηλεφωνικά, από το Ρέθυμνο, όπου βρίσκεται το πατρικό του, δύο εβδομάδες μετά τις εκλογές: «Αυτό που καταλαβαίνω τις τελευταίες ημέρες είναι ότι γεννιέται και πάλι, μετά από πολλές δεκαετίες, ένα κοινό αίσθημα. Καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις και στις εκδηλώσεις συμπαράστασης του κόσμου, αφήνει κάποια ελπίδα στις δύσκολες διαπραγματεύσεις. Είναι μια κοινή ανάγκη να βρεθεί ένας κοινός τόπος. Η τοποθέτηση του Νίκου Ξυδάκη στο ΥΠΠΟ δίνει ελπίδα στον χώρο του πολιτισμού. Είναι έξυπνος και ευαίσθητος άνθρωπος με γνώση του αντικειμένου. Καταλαβαίνω ότι θα στηρίξει τη σύγχρονη δημιουργία, προσπαθεί να βρει τρόπο προβολής του πολιτισμού εκτός συνόρων».
Η νέα στέγη της ΕΛΣ
Ποια είναι η αίσθηση του Γ. Κουμεντάκη από τα δύο έργα που ετοιμάζονται στο Κέντρο Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος»; «Βρίσκω τον χώρο συναρπαστικό», απαντά. «Η Λυρική με τη Βιβλιοθήκη σαν να ασπάζονται. Υπάρχει ένας ασπασμός της τέχνης με τη γνώση. Τα δύο κτίρια “συνδέονται" και σε σχέση με τη θάλασσα και την πόλη της Αθήνας. Ακρόπολη από τη μία πλευρά και θάλασσα από την άλλη. Οταν το πρωτοείδα σκέφτηκα ότι είναι πάνω από οτιδήποτε έχω φανταστεί και άρα πάνω από τις δυνάμεις μου. Σε προβληματίζει ο χώρος από την αρτιότητα και μέγεθός του. Αρα και το περιεχόμενο πρέπει να έχει ανάλογες διαστάσεις». Η επόμενη ερώτηση είναι σχεδόν αναπόφευκτη: «Είναι έτοιμη η Λυρική Σκηνή για τη μετακίνηση;». Αμεση η απάντηση: «Χρόνια ετοιμάζεται. Ιδιαίτερα με τη διοίκηση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Μύρωνα Μιχαηλίδη. Υπάρχει στο μυαλό του από τη στιγμή που ανέλαβε. Ολοι και όλα εργάζονται προς αυτήν την κατεύθυνση: διοίκηση, μάρκετινγκ, προβολή. Τώρα χρειάζεται το άλμα προς το μέλλον που δεν πρέπει να γίνει βιαστικά. Το βλέπω σαν slow motion».
Χωρίς το Μέγαρο μια γενιά μουσικών δεν θα είχε υπάρξει
Για τον Γ. Κουμεντάκη το Κέντρο Πολιτισμού στο Φαληρικό Δέλτα «ίσως είναι το σημαντικότερο έργο που έχει υπάρξει τα τελευταία εκατό χρόνια στη χώρα». Μία ακόμη ερώτηση ανακύπτει... αναπόφευκτα: «Θα υποστηρίζατε το ίδιο και πριν από την εμπλοκή σας;». «Ναι, το λέω εδώ και καιρό. Εξάλλου η εμπλοκή μου είναι στα σπάργανα ακόμα. Αναλαμβάνω μια ζωντανή και εν εξελίξει σκηνή. Αυτό που είναι εύκολο να παράγεις είναι παραστάσεις. Αυτό συνήθως γίνεται. Το μόνο που μπορώ να πω αυτήν τη στιγμή, ως δική μου προϋπόθεση, είναι ότι κανείς από τους άξονες δεν θα υπάρξει για μία μόνο φορά. Θα “επιστρέφει κάθε χρόνο”, με το ίδιο περίπου περιεχόμενο αλλά διαφορετικούς ανθρώπους ούτως ώστε να φτιαχτεί ένας θεσμός. Δεν θα είναι σκόρπιες εκδηλώσεις αλλά όλες θα μπαίνουν σε μια κατηγορία η οποία θα συνεχίζεται μέσα στον χρόνο και θα παράγει μια αλυσίδα πραγμάτων. Θα δημιουργηθούν και ομάδες που θα δουλεύουν και διαδικτυακά, από διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Ελληνες και ξένοι. Το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι άμεσο, να φανεί σε πέντε χρόνια...».
– Μπορούν να επιβιώσουν οι συνθέτες στην Ελλάδα;
– Το κομμάτι των αναθέσεων στην Ελλάδα είναι ανύπαρκτο. Αν η επιθυμία του συνθέτη είναι να ζήσει από τη σύνθεση, αυτό συνέβη κάποια περίοδο, αλλά όχι με σωστό τρόπο. Ολοι έπρεπε να πάρουν από λίγο· δημοκρατικό ακούγεται αλλά δεν βοήθησε να στηθεί μια κατάσταση που να μην μπορεί να αμφισβητηθεί. Επειδή η λόγια μουσική αμφισβητείται. Σε όλες τις χώρες οι αναθέσεις είναι μέσα στην παράδοσή τους. Δεν μπορούν να διανοηθούν ότι υπάρχει μουσική χωρίς συνθέτες. Μπορεί να ελαττώνονται οι παραγγελίες, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν. Στην Ελλάδα έχει απλώς καταργηθεί με μεγάλη ευκολία. Με τη «Φόνισσα» επανέρχεται ο θεσμός των αναθέσεων άρα παράγεται και πάλι ελληνική όπερα. Αν κάθε χρόνο παράγονται 2-3 ελληνικές όπερες σε δέκα χρόνια θα είναι διαφορετικό το τοπίο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε μεγάλη παράδοση στην οπερέτα. Είναι το επόμενο όνειρό μου... Να συνθέσω μια οπερέτα με σύγχρονη θεματολογία.
– Το Μέγαρο Μουσικής πόσο έχει συμβάλει στη δημιουργία μιας γενιάς μουσικών;
– Προσωπικά, οφείλω στο Μέγαρο Μουσικής την επαγγελματική μου υπόσταση, με την έννοια ότι πριν υπάρξει το Μέγαρο η επαγγελματική μου υπόσταση ήταν άστεγη. Με το Μέγαρο στεγάστηκε. Κι αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Φτιάχτηκε με το Μέγαρο μια γενιά μουσικών. Χωρίς αυτό δεν θα είχε υπάρξει ποτέ. Εχουμε όμως, ως κοινωνία, κοντή μνήμη.
– Μπορούν να επιβιώσουν οι συνθέτες στην Ελλάδα;
– Το κομμάτι των αναθέσεων στην Ελλάδα είναι ανύπαρκτο. Αν η επιθυμία του συνθέτη είναι να ζήσει από τη σύνθεση, αυτό συνέβη κάποια περίοδο, αλλά όχι με σωστό τρόπο. Ολοι έπρεπε να πάρουν από λίγο· δημοκρατικό ακούγεται αλλά δεν βοήθησε να στηθεί μια κατάσταση που να μην μπορεί να αμφισβητηθεί. Επειδή η λόγια μουσική αμφισβητείται. Σε όλες τις χώρες οι αναθέσεις είναι μέσα στην παράδοσή τους. Δεν μπορούν να διανοηθούν ότι υπάρχει μουσική χωρίς συνθέτες. Μπορεί να ελαττώνονται οι παραγγελίες, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν. Στην Ελλάδα έχει απλώς καταργηθεί με μεγάλη ευκολία. Με τη «Φόνισσα» επανέρχεται ο θεσμός των αναθέσεων άρα παράγεται και πάλι ελληνική όπερα. Αν κάθε χρόνο παράγονται 2-3 ελληνικές όπερες σε δέκα χρόνια θα είναι διαφορετικό το τοπίο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε μεγάλη παράδοση στην οπερέτα. Είναι το επόμενο όνειρό μου... Να συνθέσω μια οπερέτα με σύγχρονη θεματολογία.
– Το Μέγαρο Μουσικής πόσο έχει συμβάλει στη δημιουργία μιας γενιάς μουσικών;
– Προσωπικά, οφείλω στο Μέγαρο Μουσικής την επαγγελματική μου υπόσταση, με την έννοια ότι πριν υπάρξει το Μέγαρο η επαγγελματική μου υπόσταση ήταν άστεγη. Με το Μέγαρο στεγάστηκε. Κι αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Φτιάχτηκε με το Μέγαρο μια γενιά μουσικών. Χωρίς αυτό δεν θα είχε υπάρξει ποτέ. Εχουμε όμως, ως κοινωνία, κοντή μνήμη.
Πιστεύω ότι ο σοφός λαός θα επιβάλει τη συνεργασία
Στα 55 του σήμερα, ο Γιώργος Κουμεντάκης, ανήκε, πριν από μια δεκαετία, στη γενιά και στην ομάδα των δημιουργών που έδωσαν μέσα από τις τελετές των Ολυμπιακών Αγώνων το στίγμα μιας Ελλάδας δυναμικής, ανοιχτής στις προκλήσεις του μέλλοντος, έχοντας ως πρόκριμα την τόλμη, την έμπνευση, τη σκληρή δουλειά και τη συνεργασία. «Υπάρχει ένας ρατσισμός με τη νεότητα... Δεν συμφωνώ», σχολιάζει. «Με το “τόπο στα νιάτα" νομίζουμε ότι φτάνουμε στο αποκορύφωμα του οράματός μας. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Πρέπει οι γενιές να πορεύονται, μ’ έναν τρόπο, παράλληλα, να υπολογίζεται δηλαδή και η σοφία και ωριμότητα των άλλων ηλικιών».
Οταν το «μέλλον» μπαίνει στη συζήτηση, οι αποχρώσεις είναι λιγότερο σαφείς. «Εμείς δεν θα δούμε την άλλη Ελλάδα. Μπορεί να μην είναι απαισιόδοξο αυτό που λέω γιατί αυτό που θα έρθει –και θα έρθει σίγουρα– θα είναι πολύ διαφορετικό απ’ ό,τι βιώνουμε. Τώρα φοβόμαστε, νομίζω, λιγότερο. Ο εκφοβισμός της πολιτικής ηγεσίας δεν απέδωσε. Αφού όμως κυβέρνηση και αντιπολίτευση υποστηρίζουν ότι δουλεύουν για το καλό μας δεν θα έπρεπε να υπάρχει μια συνιστώσα συνεννόησης; Πιστεύω ότι ο σοφός λαός θα επιβάλει τη συνεργασία.
– Τι σας κάνει αισιόδοξο για τα επόμενα χρόνια;
– Είμαι σίγουρος ότι η καταστροφή φέρνει το φως στις χαραμάδες. Το κέλυφος σκάει από τα μέσα. Πιστεύω ότι θα ξανάρθει η ζωή σε έναν τόπο καταστροφής. Δεν θα έρθει από έξω το φως αλλά από μέσα. Από εμάς τους ίδιους, την κοινωνία, ό,τι τη συναπαρτίζει.
– Πώς βλέπατε τη ζωή πριν από την κρίση;
– Ζούσαμε με δύο βασικούς παράγοντες που απεχθάνομαι: τον καταναλωτισμό και το λάιφ στάιλ, που δέθηκαν μεταξύ τους απόλυτα. Ηταν δύο ροπές που συμπλήρωνε η μία την άλλη. Θυμάμαι την οικογένειά μου, τα 15 χρόνια που έζησα στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου. Αυτοί οι άνθρωποι έστησαν τη ζωή τους με την αποταμίευση. Δηλαδή δεν ξόδευαν τα πάντα αλλά τα βασικά για την επιβίωση και ό,τι αποταμίευαν το έκαναν το δικό τους όραμα για τη ζωή. Δηλαδή, ένα σπίτι, ένα ταξίδι, ίσως, για να γνωρίσουν τον κόσμο... Μετά έπαψε να υπάρχει το «δικό σου» χρήμα και τα έκανες όλα με τα λεφτά της τράπεζας, δηλαδή με δανεικά. Σε αυτό το σημείο ξεκινάει η πιο διεστραμμένη ανθρώπινη έκφραση που είναι το λάιφ στάιλ, το οποίο βασίζεται στο ψέμα. Μια βάση σαθρή, με τα λεφτά των άλλων. Είμαστε νομίζω «τυχεροί» που ζούμε την κατάρρευση αυτού του συστήματος, η οποία μακάρι να είναι ολοκληρωτική γιατί πάντα οι ρίζες αντιστέκονται. Βλέπεις ακόμη πρωινάδικα στην τηλεόραση τα οποία μιλούν για ένα «φάντασμα». Κατασκευάζουν ακόμη και σήμερα έναν κόσμο μη υπαρκτό. Δεν υπάρχει, αλλά μιλούν γι’ αυτόν.
– Πώς αντιλαμβάνεστε την πολιτική;
– Πολιτική είναι για μένα η αξιοπρεπής διαβίωση του Ελληνα πολίτη. Να ζει δημοκρατικά με καλύτερη ζωή, εκπαίδευση, υγεία. Οι πολιτικοί, με οι, είναι τα άτομα τα οποία αυτό που έχουν θέσει επί τάπητος το εφαρμόζουν. Φοβάμαι ότι δεν υπάρχει κανείς πολιτικός που να πληροί τον ορισμό. Κανείς από τους πολιτικούς μας δεν μπορεί να παράγει ένα σοβαρό συναίσθημα για τον Ελληνα πολίτη. Δεν μπορεί να συντονιστεί σε ένα κοινό αίσθημα. Γιατί το θέμα είναι και συναισθηματικό.
Το τέρας του λαϊκισμού
– Ο,τι περιγράφουμε ως άνοδο του λαϊκισμού σας επηρεάζει;
– Ο λαϊκισμός ήταν ανέκαθεν κομμάτι που συνόδευε τις δυσάρεστες στιγμές μας, δεν μας εγκατέλειψε ποτέ ενώ έχουν γίνει προσπάθειες από άξιους Ελληνες, από προσωπικότητες όπως ο Χατζιδάκις, ο Χρήστου, ο Ξενάκης, η Κάλλας, ο Μητρόπουλος. Προσπάθησαν... Δεν ξέρω γιατί αυτό το στοιχείο αναπτυσσόταν σαν τέρας ανεξέλεγκτα. Ισως να οφείλεται στη μη λογική συνέχεια ανά τους αιώνες. Στα μεγάλα κενά στην ιστορία μας. Ηταν σαν να ζούσαμε έναν συνεχή Μεσαίωνα. Δεν ξέρω αν θα εκλείψει αλλά οι νέες γενιές δημιουργούν άλλη ηθική και αισθητική στάση. Οπότε αυτό θα είναι το δηλητήριο στις ρίζες του λαϊκισμού. Πιστεύω, επίσης, στον ρόλο του διανοούμενου είτε κάθεται στην πρώτη είτε στην τελευταία σειρά της αίθουσας. Επειδή είναι ελεύθερα όντα μπορούν να εκφραστούν ή να μην εκφραστούν, αναλόγως. Πολλές φορές η επιρροή τους είναι πολύ πιο ουσιαστική όταν μένουν στο περιθώριο. Η φύση του πνευματικού ανθρώπου είναι αναρχική. Δεν μπορείς να περιμένεις κανονικότητα στην έκφραση. Μπορεί και πρέπει να είναι απρόβλεπτη.
– Πού τοποθετείτε τον εαυτό σας πολιτικά;
– Θέλω να ζω σε δημοκρατικό περιβάλλον με μια βασική αρχή: ανεκτικότητα στην ανθρώπινη φύση. Ανήκω στον πολιτικό χώρο που σέβεται και αποδέχεται χωρίς κανέναν όρο και περιορισμό τη διαφορετικότητα του άλλου.
– Αν σας ζητούσα να συντάξετε έναν κατάλογο ζωής με ευχαριστίες, με τους ανθρώπους που σας σημάδεψαν;
– Σίγουρα θα τοποθετούσα επικεφαλής τους γονείς μου, ύστερα τους δασκάλους μου στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην κορυφή θα έβαζα τον μουσικολόγο Γιάννη Παπαϊωάννου, τον περίφημο «Νανάκο». Σε αυτόν οφείλω πάρα πολλά· μάλλον ότι υπάρχω κι αυτήν τη στιγμή.
Οταν το «μέλλον» μπαίνει στη συζήτηση, οι αποχρώσεις είναι λιγότερο σαφείς. «Εμείς δεν θα δούμε την άλλη Ελλάδα. Μπορεί να μην είναι απαισιόδοξο αυτό που λέω γιατί αυτό που θα έρθει –και θα έρθει σίγουρα– θα είναι πολύ διαφορετικό απ’ ό,τι βιώνουμε. Τώρα φοβόμαστε, νομίζω, λιγότερο. Ο εκφοβισμός της πολιτικής ηγεσίας δεν απέδωσε. Αφού όμως κυβέρνηση και αντιπολίτευση υποστηρίζουν ότι δουλεύουν για το καλό μας δεν θα έπρεπε να υπάρχει μια συνιστώσα συνεννόησης; Πιστεύω ότι ο σοφός λαός θα επιβάλει τη συνεργασία.
– Τι σας κάνει αισιόδοξο για τα επόμενα χρόνια;
– Είμαι σίγουρος ότι η καταστροφή φέρνει το φως στις χαραμάδες. Το κέλυφος σκάει από τα μέσα. Πιστεύω ότι θα ξανάρθει η ζωή σε έναν τόπο καταστροφής. Δεν θα έρθει από έξω το φως αλλά από μέσα. Από εμάς τους ίδιους, την κοινωνία, ό,τι τη συναπαρτίζει.
– Πώς βλέπατε τη ζωή πριν από την κρίση;
– Ζούσαμε με δύο βασικούς παράγοντες που απεχθάνομαι: τον καταναλωτισμό και το λάιφ στάιλ, που δέθηκαν μεταξύ τους απόλυτα. Ηταν δύο ροπές που συμπλήρωνε η μία την άλλη. Θυμάμαι την οικογένειά μου, τα 15 χρόνια που έζησα στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου. Αυτοί οι άνθρωποι έστησαν τη ζωή τους με την αποταμίευση. Δηλαδή δεν ξόδευαν τα πάντα αλλά τα βασικά για την επιβίωση και ό,τι αποταμίευαν το έκαναν το δικό τους όραμα για τη ζωή. Δηλαδή, ένα σπίτι, ένα ταξίδι, ίσως, για να γνωρίσουν τον κόσμο... Μετά έπαψε να υπάρχει το «δικό σου» χρήμα και τα έκανες όλα με τα λεφτά της τράπεζας, δηλαδή με δανεικά. Σε αυτό το σημείο ξεκινάει η πιο διεστραμμένη ανθρώπινη έκφραση που είναι το λάιφ στάιλ, το οποίο βασίζεται στο ψέμα. Μια βάση σαθρή, με τα λεφτά των άλλων. Είμαστε νομίζω «τυχεροί» που ζούμε την κατάρρευση αυτού του συστήματος, η οποία μακάρι να είναι ολοκληρωτική γιατί πάντα οι ρίζες αντιστέκονται. Βλέπεις ακόμη πρωινάδικα στην τηλεόραση τα οποία μιλούν για ένα «φάντασμα». Κατασκευάζουν ακόμη και σήμερα έναν κόσμο μη υπαρκτό. Δεν υπάρχει, αλλά μιλούν γι’ αυτόν.
– Πώς αντιλαμβάνεστε την πολιτική;
– Πολιτική είναι για μένα η αξιοπρεπής διαβίωση του Ελληνα πολίτη. Να ζει δημοκρατικά με καλύτερη ζωή, εκπαίδευση, υγεία. Οι πολιτικοί, με οι, είναι τα άτομα τα οποία αυτό που έχουν θέσει επί τάπητος το εφαρμόζουν. Φοβάμαι ότι δεν υπάρχει κανείς πολιτικός που να πληροί τον ορισμό. Κανείς από τους πολιτικούς μας δεν μπορεί να παράγει ένα σοβαρό συναίσθημα για τον Ελληνα πολίτη. Δεν μπορεί να συντονιστεί σε ένα κοινό αίσθημα. Γιατί το θέμα είναι και συναισθηματικό.
Το τέρας του λαϊκισμού
– Ο,τι περιγράφουμε ως άνοδο του λαϊκισμού σας επηρεάζει;
– Ο λαϊκισμός ήταν ανέκαθεν κομμάτι που συνόδευε τις δυσάρεστες στιγμές μας, δεν μας εγκατέλειψε ποτέ ενώ έχουν γίνει προσπάθειες από άξιους Ελληνες, από προσωπικότητες όπως ο Χατζιδάκις, ο Χρήστου, ο Ξενάκης, η Κάλλας, ο Μητρόπουλος. Προσπάθησαν... Δεν ξέρω γιατί αυτό το στοιχείο αναπτυσσόταν σαν τέρας ανεξέλεγκτα. Ισως να οφείλεται στη μη λογική συνέχεια ανά τους αιώνες. Στα μεγάλα κενά στην ιστορία μας. Ηταν σαν να ζούσαμε έναν συνεχή Μεσαίωνα. Δεν ξέρω αν θα εκλείψει αλλά οι νέες γενιές δημιουργούν άλλη ηθική και αισθητική στάση. Οπότε αυτό θα είναι το δηλητήριο στις ρίζες του λαϊκισμού. Πιστεύω, επίσης, στον ρόλο του διανοούμενου είτε κάθεται στην πρώτη είτε στην τελευταία σειρά της αίθουσας. Επειδή είναι ελεύθερα όντα μπορούν να εκφραστούν ή να μην εκφραστούν, αναλόγως. Πολλές φορές η επιρροή τους είναι πολύ πιο ουσιαστική όταν μένουν στο περιθώριο. Η φύση του πνευματικού ανθρώπου είναι αναρχική. Δεν μπορείς να περιμένεις κανονικότητα στην έκφραση. Μπορεί και πρέπει να είναι απρόβλεπτη.
– Πού τοποθετείτε τον εαυτό σας πολιτικά;
– Θέλω να ζω σε δημοκρατικό περιβάλλον με μια βασική αρχή: ανεκτικότητα στην ανθρώπινη φύση. Ανήκω στον πολιτικό χώρο που σέβεται και αποδέχεται χωρίς κανέναν όρο και περιορισμό τη διαφορετικότητα του άλλου.
– Αν σας ζητούσα να συντάξετε έναν κατάλογο ζωής με ευχαριστίες, με τους ανθρώπους που σας σημάδεψαν;
– Σίγουρα θα τοποθετούσα επικεφαλής τους γονείς μου, ύστερα τους δασκάλους μου στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην κορυφή θα έβαζα τον μουσικολόγο Γιάννη Παπαϊωάννου, τον περίφημο «Νανάκο». Σε αυτόν οφείλω πάρα πολλά· μάλλον ότι υπάρχω κι αυτήν τη στιγμή.
Η συνάντηση
Με τον Γιώργο Κουμεντάκη συναντηθήκαμε στην ήδη δημοφιλή, παρά το γεγονός ότι άνοιξε πριν από λίγους μήνες, «Cookoovaya» (Χατζηγιάννη Μέξη και Βεντήρη, όπισθεν Χίλτον). Φάγαμε σαλάτα με λάχανο στη σχάρα, πορτοκάλι και ξινομυζήθρα, μπιφτέκι βοδινό στη σχάρα με άγρια χόρτα, κατσικάκι σιγομαγειρεμένο με τραχανά και γιαούρτι Νάξου και στο τέλος μοιραστήκαμε μια λεμονόπιτα. Ηπιαμε δύο ποτήρια λευκό κρασί. Σύνολο: 58,50 ευρώ.
Με τον Γιώργο Κουμεντάκη συναντηθήκαμε στην ήδη δημοφιλή, παρά το γεγονός ότι άνοιξε πριν από λίγους μήνες, «Cookoovaya» (Χατζηγιάννη Μέξη και Βεντήρη, όπισθεν Χίλτον). Φάγαμε σαλάτα με λάχανο στη σχάρα, πορτοκάλι και ξινομυζήθρα, μπιφτέκι βοδινό στη σχάρα με άγρια χόρτα, κατσικάκι σιγομαγειρεμένο με τραχανά και γιαούρτι Νάξου και στο τέλος μοιραστήκαμε μια λεμονόπιτα. Ηπιαμε δύο ποτήρια λευκό κρασί. Σύνολο: 58,50 ευρώ.
Oι σταθμοί του
1959
Γεννιέται στο Ρέθυμνο.
Γεννιέται στο Ρέθυμνο.
1969
Μαθήματα μουσικής στο Ελληνικό Ωδείο στο Ρέθυμνο.
Μαθήματα μουσικής στο Ελληνικό Ωδείο στο Ρέθυμνο.
1979
Πρώτη ανάθεση έργου από το Τρίτο Πρόγραμμα.
Πρώτη ανάθεση έργου από το Τρίτο Πρόγραμμα.
1981
Μουσική για την «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Εθνικού Θεάτρου στην Επίδαυρο.
Μουσική για την «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Εθνικού Θεάτρου στην Επίδαυρο.
1984
Μουσική για την «Ηλέκτρα» του Κουν στην Επίδαυρο.
Μουσική για την «Ηλέκτρα» του Κουν στην Επίδαυρο.
1985
Ο György Ligeti του αναθέτει τη σύνθεση του «Σύμμολπα 5» που παρουσιάζεται από την European Community Youth Orchestra.
Ο György Ligeti του αναθέτει τη σύνθεση του «Σύμμολπα 5» που παρουσιάζεται από την European Community Youth Orchestra.
1987
Το Ensemble InterContemporain και ο Arturo Tamayo παρουσιάζουν το έργο του «Σύμμολπα 3» στη Φρανκφούρτη.
Το Ensemble InterContemporain και ο Arturo Tamayo παρουσιάζουν το έργο του «Σύμμολπα 3» στη Φρανκφούρτη.
1992
Υποτροφία Prix de Rome.
Υποτροφία Prix de Rome.
2007
Το έργο του Amor Fati παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης από τον Μύρωνα Μιχαηλίδη και την Κρατική Ορχήστρα.
Το έργο του Amor Fati παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης από τον Μύρωνα Μιχαηλίδη και την Κρατική Ορχήστρα.
2013
Το Onassis Cultural Center NY παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στη μουσική του Κουμεντάκη στο Carnegie Hall με τον πιανίστα Γιώργο Λαζαρίδη και το Prism Saxophone Quartet.
Το Onassis Cultural Center NY παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στη μουσική του Κουμεντάκη στο Carnegie Hall με τον πιανίστα Γιώργο Λαζαρίδη και το Prism Saxophone Quartet.
2014
Η ΕΛΣ παρουσιάζει την όπερα «Φόνισσα».
Η ΕΛΣ παρουσιάζει την όπερα «Φόνισσα».
Comments