Οι κινήσεις της Αγκυρας στη συριακή σκακιέρα
Οι κινήσεις της Αγκυρας στη συριακή σκακιέρα
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ*
Εν μέσω σεναρίων για χερσαίες επιχειρήσεις στη Συρία και των βομβιστικών επιθέσεων σε στρατιωτικούς στόχους, ας δούμε πώς συγκροτείται η ατζέντα της Τουρκίας.
Τις τελευταίες εβδομάδες οι δυνάμεις του Ασαντ και οι κουρδικές πολιτοφυλακές επελαύνουν, συνεπικουρούμενες από τη Μόσχα, ανακτώντας εδάφη σε κομβικής σημασίας περιοχές. Οι κίνδυνοι για την Αγκυρα είναι τουλάχιστον δύο: αφενός, η διακοπή του διαδρόμου ανεφοδιασμού της αντιπολίτευσης, αφετέρου, η εδραίωση της παρουσίας των Κούρδων σε μια μεγάλη έκταση στην τουρκοσυριακή μεθόριο. Αν, λοιπόν, οι κατακερματισμένοι αντικαθεστωτικοί αποκοπούν από την Τουρκία, αυτό ενδέχεται να γείρει οριστικά την πλάστιγγα στο πεδίο των μαχών. Από την άλλη, εφόσον οι Κούρδοι εξακολουθούν να υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, δεν μπορούν να αποκλειστούν από τις διαβουλεύσεις για την επόμενη μέρα στη Συρία. Τουρκία και Σαουδική Αραβία, μεταξύ άλλων, ανησυχούν, συνεπώς, για τα συρρικνούμενα ερείσματά τους στις διαπραγματεύσεις και κατ’ επέκταση στη διαμόρφωση της επόμενης μέρας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Αγκυρα είναι υποχρεωμένη να κινηθεί. Αν αδρανήσει, φοβάται ότι οι εξελίξεις θα την υπερβούν – σήμερα οι αντίπαλοί της έχουν στρατιωτικό πλεονέκτημα και το momentum. Οι Κούρδοι, στους οποίους αποσκιρτούν Αραβες του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (αντικαθεστωτικός σχηματισμός), θα ενοποιήσουν τους θυλάκους ελέγχου τους ακόμη και σε σημεία έντονης παρουσίας Τουρκομάνων που υποστηρίζονται από την Τουρκία. Οι Αλαουίτες θα εκκινήσουν από πλεονεκτικότερη θέση από ό,τι τον περασμένο Σεπτέμβριο ενώ η Ρωσία θα εμπεδώσει την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή και δη έχοντας ανοίξει διαύλους επικοινωνίας με το κουρδικό στοιχείο. Προκειμένου η Αγκυρα να αντιστρέψει –έστω και μερικώς– την κατάσταση, θα χρειαστεί να παρέμβει με κάποιον τρόπο στα δρώμενα.
Ο καθοριστικός της ρόλος στη διαχείριση του προσφυγικού προσώρας δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα. Ναι μεν η πίεση που της ασκείται είναι χλιαρή και οι Ευρωπαίοι είναι αξιοπρόσεκτα ελαστικοί έναντι των μεθόδων Ερντογάν στο εσωτερικό και των επιθέσεων που έχουν εξαπολυθεί σε βάρος των Κούρδων της Τουρκίας, ωστόσο στη Συρία η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Εκεί επιχείρησε να σύρει τη Δύση σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τη Ρωσία με αφορμή την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού, αλλά απέτυχε. Εξίσου δεν έχει καταφέρει προσώρας να πείσει τους εταίρους της για την ανάγκη επιβολής απαγόρευσης πτήσεων και προώθησης ζώνης ασφαλείας στα σύνορα με τη Συρία. Τα νέα δεδομένα, όμως, που διαμορφώνονται στο Χαλέπι και η «έξοδος» χιλιάδων κατοίκων του, σε συνδυασμό με την ανησυχία για τις ανθρώπινες ροές, προσφέρουν στην Τουρκία μια ευκαιρία. Να επιχειρηματολογήσει για την ανάγκη δημιουργίας προσφυγικών καταυλισμών κατά μήκος των συνόρων αλλά από την πλευρά της Συρίας, ώστε οι εν δυνάμει πρόσφυγες να μη διέλθουν στην Τουρκία και από εκεί «προωθηθούν» στην Ευρώπη. Ετσι η ανάσχεση των νέων ρευμάτων που δημιουργούνται (και για τα οποία η Αγκυρα στοχοποιεί τη Μόσχα για να την καταδείξει ως εμμέσως υπεύθυνη για τον πολλαπλασιασμό των μετακινήσεων) θα γίνεται στην επικράτεια της Συρίας, αρκετά μακριά και ασφαλέστερα για την Ευρώπη.
Περίμετρος ασφαλείας
Με αυτό τον τρόπο υποτίθεται ότι διασφαλίζονται εξίσου και οι δύο πλευρές, εντούτοις η γειτονική μας χώρα αποβλέπει στην ανάπτυξη μιας περιμέτρου ασφαλείας 10 χλμ., που θα της επιτρέψει να μπορεί να τσεκάρει τις κινήσεις των Κούρδων στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Δημοσιοποιώντας δε την πρόθεσή της για εισβολή, την οποία δύσκολα θα επιχειρήσει χωρίς το «πράσινο φως» από τις ΗΠΑ, προσβλέπει στην αύξηση της πίεσης προς τους συμμάχους της για να συμπαραταχθούν με αυτή. Σε αυτό το πλαίσιο, ίσως ζητηθεί κάποιου είδους αρωγή και του ΝΑΤΟ.
Δεδομένου πως το μπλοκ υπό τις ΗΠΑ παραμένει διχασμένο, η Τουρκία θα θελήσει να δοκιμάσει την αφοσίωση και την αποφασιστικότητα εταίρων αλλά και αντιπάλων. Πολύ περισσότερο μετά τις βομβιστικές ενέργειες, που τάχιστα έσπευσε να χρεώσει στο YPG –κουρδική πολιτοφυλακή– και σε Σύρο που είχε διέλθει στην τουρκική επικράτεια, επικαλούμενη το δικαίωμα στην αυτοάμυνα και αιτούμενη το «πράσινο φως» για ανταπάντηση «εντός και εκτός συνόρων». Αποπειράται, δηλαδή, να «πατήσει» στις πολύνεκρες επιθέσεις προκειμένου να αναδείξει το έλλειμμα εσωτερικής ασφάλειας, άρα την ανάγκη συγκράτησης των προσφύγων σε συριακό έδαφος ελεγχόμενο από την Τουρκία και τους συμμάχους της, καθώς και να νομιμοποιήσει τυχόν αντίποινα εναντίον του Aσαντ και των Κούρδων της Συρίας, ταυτίζοντας παράλληλα το YPG με το PKK ώστε η Δύση να κόψει τις γέφυρες με το πρώτο.
Αν, μάλιστα, διαπιστώσει πως οι διαβεβαιώσεις από πλευράς της απρόθυμης για ενεργότερη ανάμειξη Ουάσιγκτον δεν είναι αρκετές, τότε δεν αποκλείεται να αναληφθεί συντονισμένη πρωτοβουλία του σουνιτικού σκέλους του διεθνούς συνασπισμού για περιορισμένης κλίμακας εμπλοκή, υπό τον φόβο ότι μπορεί να κριθεί σύντομα η εμφύλια σύγκρουση. Πάντως, εφόσον αυτό δεν κινηθεί με υπευθυνότητα και αυτοσυγκράτηση αλλά στην κόψη του ξυραφιού, εκμεταλλευόμενο την «απουσία» του αμερικανικού παράγοντα, τότε όλα τα ενδεχόμενα παραμένουν ανοιχτά.
* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Comments