Αποψη: Στόχος η φίμωση της ελεύθερης έκφρασης
Αποψη: Στόχος η φίμωση της ελεύθερης έκφρασης
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ*, ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΓΟΝΤΖΑΣ**
Ο νόμος για τις τηλεοπτικές άδειες έχει δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Και ισχύει. Εχουμε διατυπώσει στο παρελθόν τις ουσιαστικές ενστάσεις μας και τις βαθιές ανησυχίες μας για το περιεχόμενο του προσχεδίου, που είχε δοθεί για διαβούλευση τον ταραχώδη Ιούλιο που μας πέρασε. Παρακολουθήσαμε τις συζητήσεις στη Βουλή και στα ΜΜΕ, ηλεκτρονικά και μη. Προσέξαμε ιδιαίτερα τα σβησίματα και ξανα-γραψίματα κρίσιμων διατάξεων του νομοσχεδίου από τους αρμόδιους υπουργούς. Κυρίως τον πλέον αρμόδιο. Αυτόν που το πρόσωπό του ταυτίζεται με τον πρωθυπουργό. Θεωρούμε καθήκον μας να επανέλθουμε στο θέμα. Και έχουμε καταλήξει στα ακόλουθα:
Πρώτον. Η κυβέρνηση κατάφερε να παγιδεύσει την όλη συζήτηση. Οχι επί της ουσίας και του πυρήνα του σχεδίου νόμου. Το πρόβλημα της χώρας είναι τα τηλεοπτικά κανάλια και οι ιδιοκτήτες τους. Ειδικά αυτά που έχουν κυριαρχήσει στις προτιμήσεις του κοινού τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Και όσοι έχουν ενστάσεις και αντιρρήσεις, για το περιεχόμενο του νομοσχεδίου, ταυτίζονται με αυτά και αυτούς. Υπήρξαν πολιτικές δυνάμεις και φορείς που παγιδεύτηκαν στην κυβερνητική λογική. Εστω και προσωρινά. Με άμεση αρνητική συνέπεια. Δεν αναδείχθηκαν, ιδίως από τη συζήτηση στη Βουλή, το βαθύτατα αντιδημοκρατικό περιεχόμενο του νομοσχεδίου και οι προθέσεις της κυβέρνησης, που θέλησε να έχουν και τη σφραγίδα του νομοθέτη.
Δεν είμαστε εκείνοι οι πρόθυμοι να υπερασπιστούμε τους σημερινούς τηλεοπτικούς σταθμούς και τους μετόχους τους. Αυτό ας το πράξουν άλλοι. Ειδικά όσοι επιχειρούν να συνομιλήσουν μαζί τους πίσω από τις κουρτίνες. Οι σήμερα κυβερνώντες σπεύδουν –αμέσως μετά το έντεχνο στήσιμο αυτής της παγίδας– να υπενθυμίσουν ότι τους έχει ενοχλήσει έντονα η στάση των τηλεοπτικών καναλιών κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος. Προφανώς αυτό είναι και το σχετικό κίνητρό τους. Οι κυβερνώντες δεν ανέχονται τις διαφορετικές απόψεις, ειδικά για θέματα που έχουν εκτεθεί ανεπανόρθωτα τόσο πολιτικά όσο και προς τους θεσμούς, τους οποίους δεν σεβάστηκαν.
Δεύτερον. Είναι πεντακάθαρο. Η κυβέρνηση θέλει να έχει τον πλήρη έλεγχο των ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Ο υπουργός Επικρατείας παίρνει μια σειρά αποφάσεων σε κρίσιμα θέματα χωρίς καμιά εγγύηση. Οι γνώμες του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, όπου προβλέπονται, δεν είναι δεσμευτικές. Και, όπου δεν προβλέπονται, οι σχετικές αποφάσεις του υπουργού λαμβάνονται χωρίς την πρόβλεψη των κριτηρίων, όρων και προϋποθέσεων, που απαιτεί το Σύνταγμα. Από τις πιο κρίσιμες αποφάσεις είναι εκείνη με την οποία ορίζεται ο αριθμός των αδειών πανελλήνιας εμβέλειας. Στη συζήτηση στη Βουλή αρνήθηκε κατηγορηματικά οποιαδήποτε τροποποίηση, που θα περιόριζε την εξουσία του. Ο ίδιος κράτησε για τον εαυτό του και άλλες κρίσιμες αποφάσεις. Αρκετές αφορούν τους περιφερειακούς σταθμούς. Η αποκάλυψη των διαχρονικών προθέσεών τους έγινε αβίαστα. Τελικά, δεν πρόκειται για παιχνίδια του υπουργού Επικρατείας. Είναι παιχνίδια εξουσίας του πρωθυπουργού.
Τρίτο. Δεν εντάσσεται και δεν στοχεύει το νομοσχέδιο στον παράξενο και ομιχλώδη αγώνα της κυβέρνησης κατά της «διαπλοκής». Σε ποιον διακηρύσσει η κυβέρνηση ότι προτίθεται να δώσει τον μικρό αριθμό τηλεοπτικών αδειών; Σε όποιον θα δώσει τα πιο πολλά. Σε όποιον θα αντέξει να δώσει τα πιο πολλά. Στον νόμο προβλέπει δημοπρασία με το πλειοδοτικό σύστημα. Και με πολλούς γύρους δημοπρασιών. Και, παρ’ όλα αυτά, κρατάει για τον εαυτό της το δικαίωμα να κηρύξει τον διαγωνισμό άγονο. Ακόμα κι αν οι διαγωνιζόμενοι προσφέρουν, για να πάρουν την άδεια, παραπάνω χρήματα από την τιμή εκκίνησης. Αυτήν που θα έχει προσδιορίσει ο υπουργός Επικρατείας Ν. Παππάς ή, μάλλον, ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας! Η προεπιλογή των υποψηφίων, που προβλέπει ο νόμος, έχει καθαρά διαδικαστικό και γραφειοκρατικό χαρακτήρα. Αυτό που θα μετρήσει, είναι τα χρήματα. Ποιος από τους υποψηφίους έχει γενικώς τα πιο πολλά ή μπορεί να διαθέσει ή έχει τα πιο πολλά για να ξοδέψει. Με τα σημερινά δεδομένα κανένας επιχειρηματίας δεν αναμένει πλουσιοπάροχες αποδόσεις στις όποιες επενδύσεις στο πεδίο της τηλεόρασης. Και το ερώτημα παραμένει και είναι αμείλικτο: Ετσι θα χτυπηθεί η «διαπλοκή» από την κυβέρνηση; Εξετάζοντας μόνο το πουγκί του κάθε επιχειρηματία;
Και κάτι (αυτό δεν είναι το τελευταίο) ακόμη. Η κυβέρνηση έχει ξεχαστεί τεχνολογικά. Μένει σε ρυθμίσεις, που ανταποκρίνονται στη φύση της αναλογικής τηλεόρασης. Γι’ αυτό και σκοντάφτει, αντιδημοκρατικά, στον πλούτο των ευκαιριών που προσφέρει η ψηφιακή τηλεόραση. Δεν υπάρχει πια η στενότητα των συχνοτήτων της αναλογικής τηλεόρασης. Η ψηφιακή χαρίζει στον σύγχρονο δημοκρατικό πολίτη την απόλαυση περισσότερων τηλεοπτικών προγραμμάτων. Και αυτονόητα την πολυφωνία. Αυτή τη μεγάλη δωρεά της σύγχρονης δημοκρατίας.
Τέταρτο: Απ’ όλες τις διατάξεις του νομοσχεδίου προκύπτει ότι η κυβέρνηση παραμένει εχθρική προς το σημερινό τηλεοπτικό τοπίο και έχει τη φιλοδοξία να το αντικαταστήσει καθ’ ολοκληρίαν. Αυτή η φιλοδοξία είναι συμβατή με τη γενικότερη επικοινωνιακή φιλοσοφία της και τον διαχωρισμό ανάμεσα στο παλιό και στο καινούργιο. Δεν έχει εξηγήσει, όμως, πειστικά μέχρι σήμερα τι θεωρεί παλιό και τι καινούργιο. Σε όλα τα κεφάλαια της πολιτικής. Δεν μας έχει παραδώσει τα ποιοτικά και προσωπικά κριτήρια αυτού του διαχωρισμού, που επιδιώκει να τον μετατρέψει σε διχασμό. Οι περισσότεροι προσήλυτοι προέρχονται από τον ταλαιπωρημένο χώρο του ΠΑΣΟΚ και δεν έχουν δώσει τις καλύτερες εξετάσεις ως προς τη συνέπειά τους και τη συνολική τους πολιτική συμπεριφορά. Και ως προς την εξακρίβωση του τι εννοεί η κυβέρνηση «παλιό και καινούργιο», ασφαλές τεκμήριο απόδειξης αποτελεί η αποκάλυψη μέρους των ανταλλαγέντων μηνυμάτων μεταξύ του υπουργού Εθνικής Αμυνας και γνωστού επιχειρηματία. Από την οικειότητα του περιεχομένου τους, φαίνεται πως οι συζητήσεις είχαν προχωρήσει σε βάθος. Δεν πρόκειται πια για υποψίες. Η κυβέρνηση δεν θέλει «αυτούς» γιατί θέλει κάποιους «άλλους».
Πέμπτον. Λείπει από τον νόμο ένα σημαντικό κριτήριο επιλογής. Η εμπειρία των υποψήφιων αναδόχων και η προσφορά τους στην ενημέρωση. Αυτή η προσφορά δεν ενθουσιάζει πάντα (μάλλον σπανίως) την εκάστοτε κυβέρνηση. Ο υπουργός Επικρατείας, όμως, έχει τον δικό του ισχυρισμό. Κάτι τέτοιο θα βόλευε τα σημερινά τηλεοπτικά κανάλια και τους ιδιοκτήτες τους. Στο όνομα πάλι του διαχωρισμού ανάμεσα στο παλιό και στο καινούργιο λησμονεί, όμως, ένα θεμελιακό χαρακτηριστικό όλων των συμβάσεων παραχώρησης από τη μεριά του Δημοσίου. Το πρώτο κριτήριο και το πιο σημαντικό είναι η προηγούμενη εμπειρία του υποψήφιου αναδόχου στον τομέα των υπηρεσιών. Και η πιστοποίησή της.
Εκτον. Ο νόμος εμπεριέχει πολλές παγίδες και για τους υποψήφιους νέους ιδιοκτήτες των τηλεοπτικών αδειών. Ενας και μόνο μέτοχος, που το ποσοστό του υπερβαίνει το 1%, μπορεί να έχει ή να αποκτήσει ένα κώλυμα, που θα τινάξει την τηλεοπτική άδεια στον αέρα: τις προσωπικές οικονομικές περιπέτειές του. Εστω και αν έχει στην κατοχή του ένα τόσο χαμηλό ποσοστό χωρίς τη συναίνεση ή τη γνώση των υπολοίπων μετόχων.
Εβδομο. Ολον τον προηγούμενο καιρό, κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης διαβεβαίωναν τους μετόχους των περιφερειακών τηλεοράσεων ότι δεν τους εντάσσει στο εχθρικό τοπίο της «διαπλοκής». Τους «την έφεραν». Εκτός από τα νέα και ολιγάριθμα «τζάκια», που οραματίζεται η κυβέρνηση να κτίσει στον χώρο των ΜΜΕ, έχει μελετήσει και μία νέα κατηγορία, ειδικά για την περιφέρεια. Επιτρέπει ουσιαστικά τη δικτύωση τριών περιφερειακών καναλιών επί πεντάωρο. Καλή αρχή.
Ογδοο. Την ίδια ασέβεια, που επέδειξε η κυβέρνηση στο σύνολο των θεσμών, επιχειρεί να επαναλάβει και στην ανεξάρτητη αρχή του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Οσοι την ενοχλούν τους απολύει. Και με τη βούλα του νομοθέτη.
Επίμετρο. Τα πράγματα είναι καθαρά. Η κυβέρνηση δεν θέλει απλώς να κυβερνήσει. Επιχειρεί να καταλάβει την πολιτική, κυρίως, εξουσία. Δεν σέβεται καμιά ανεξάρτητη αρχή. Δεν σέβεται τη Δικαιοσύνη, σε κάθε ευκαιρία. Δεν σέβεται τους θεσμούς και τις διαδικασίες. Και γι’ αυτό τα ανατρέπει. Τελικά, και με τον νόμο αυτό, η κυβέρνηση έθεσε θέμα Δημοκρατίας. Αρνητικό γι’ αυτήν.
Πρώτον. Η κυβέρνηση κατάφερε να παγιδεύσει την όλη συζήτηση. Οχι επί της ουσίας και του πυρήνα του σχεδίου νόμου. Το πρόβλημα της χώρας είναι τα τηλεοπτικά κανάλια και οι ιδιοκτήτες τους. Ειδικά αυτά που έχουν κυριαρχήσει στις προτιμήσεις του κοινού τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Και όσοι έχουν ενστάσεις και αντιρρήσεις, για το περιεχόμενο του νομοσχεδίου, ταυτίζονται με αυτά και αυτούς. Υπήρξαν πολιτικές δυνάμεις και φορείς που παγιδεύτηκαν στην κυβερνητική λογική. Εστω και προσωρινά. Με άμεση αρνητική συνέπεια. Δεν αναδείχθηκαν, ιδίως από τη συζήτηση στη Βουλή, το βαθύτατα αντιδημοκρατικό περιεχόμενο του νομοσχεδίου και οι προθέσεις της κυβέρνησης, που θέλησε να έχουν και τη σφραγίδα του νομοθέτη.
Δεν είμαστε εκείνοι οι πρόθυμοι να υπερασπιστούμε τους σημερινούς τηλεοπτικούς σταθμούς και τους μετόχους τους. Αυτό ας το πράξουν άλλοι. Ειδικά όσοι επιχειρούν να συνομιλήσουν μαζί τους πίσω από τις κουρτίνες. Οι σήμερα κυβερνώντες σπεύδουν –αμέσως μετά το έντεχνο στήσιμο αυτής της παγίδας– να υπενθυμίσουν ότι τους έχει ενοχλήσει έντονα η στάση των τηλεοπτικών καναλιών κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος. Προφανώς αυτό είναι και το σχετικό κίνητρό τους. Οι κυβερνώντες δεν ανέχονται τις διαφορετικές απόψεις, ειδικά για θέματα που έχουν εκτεθεί ανεπανόρθωτα τόσο πολιτικά όσο και προς τους θεσμούς, τους οποίους δεν σεβάστηκαν.
Δεύτερον. Είναι πεντακάθαρο. Η κυβέρνηση θέλει να έχει τον πλήρη έλεγχο των ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Ο υπουργός Επικρατείας παίρνει μια σειρά αποφάσεων σε κρίσιμα θέματα χωρίς καμιά εγγύηση. Οι γνώμες του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, όπου προβλέπονται, δεν είναι δεσμευτικές. Και, όπου δεν προβλέπονται, οι σχετικές αποφάσεις του υπουργού λαμβάνονται χωρίς την πρόβλεψη των κριτηρίων, όρων και προϋποθέσεων, που απαιτεί το Σύνταγμα. Από τις πιο κρίσιμες αποφάσεις είναι εκείνη με την οποία ορίζεται ο αριθμός των αδειών πανελλήνιας εμβέλειας. Στη συζήτηση στη Βουλή αρνήθηκε κατηγορηματικά οποιαδήποτε τροποποίηση, που θα περιόριζε την εξουσία του. Ο ίδιος κράτησε για τον εαυτό του και άλλες κρίσιμες αποφάσεις. Αρκετές αφορούν τους περιφερειακούς σταθμούς. Η αποκάλυψη των διαχρονικών προθέσεών τους έγινε αβίαστα. Τελικά, δεν πρόκειται για παιχνίδια του υπουργού Επικρατείας. Είναι παιχνίδια εξουσίας του πρωθυπουργού.
Τρίτο. Δεν εντάσσεται και δεν στοχεύει το νομοσχέδιο στον παράξενο και ομιχλώδη αγώνα της κυβέρνησης κατά της «διαπλοκής». Σε ποιον διακηρύσσει η κυβέρνηση ότι προτίθεται να δώσει τον μικρό αριθμό τηλεοπτικών αδειών; Σε όποιον θα δώσει τα πιο πολλά. Σε όποιον θα αντέξει να δώσει τα πιο πολλά. Στον νόμο προβλέπει δημοπρασία με το πλειοδοτικό σύστημα. Και με πολλούς γύρους δημοπρασιών. Και, παρ’ όλα αυτά, κρατάει για τον εαυτό της το δικαίωμα να κηρύξει τον διαγωνισμό άγονο. Ακόμα κι αν οι διαγωνιζόμενοι προσφέρουν, για να πάρουν την άδεια, παραπάνω χρήματα από την τιμή εκκίνησης. Αυτήν που θα έχει προσδιορίσει ο υπουργός Επικρατείας Ν. Παππάς ή, μάλλον, ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας! Η προεπιλογή των υποψηφίων, που προβλέπει ο νόμος, έχει καθαρά διαδικαστικό και γραφειοκρατικό χαρακτήρα. Αυτό που θα μετρήσει, είναι τα χρήματα. Ποιος από τους υποψηφίους έχει γενικώς τα πιο πολλά ή μπορεί να διαθέσει ή έχει τα πιο πολλά για να ξοδέψει. Με τα σημερινά δεδομένα κανένας επιχειρηματίας δεν αναμένει πλουσιοπάροχες αποδόσεις στις όποιες επενδύσεις στο πεδίο της τηλεόρασης. Και το ερώτημα παραμένει και είναι αμείλικτο: Ετσι θα χτυπηθεί η «διαπλοκή» από την κυβέρνηση; Εξετάζοντας μόνο το πουγκί του κάθε επιχειρηματία;
Και κάτι (αυτό δεν είναι το τελευταίο) ακόμη. Η κυβέρνηση έχει ξεχαστεί τεχνολογικά. Μένει σε ρυθμίσεις, που ανταποκρίνονται στη φύση της αναλογικής τηλεόρασης. Γι’ αυτό και σκοντάφτει, αντιδημοκρατικά, στον πλούτο των ευκαιριών που προσφέρει η ψηφιακή τηλεόραση. Δεν υπάρχει πια η στενότητα των συχνοτήτων της αναλογικής τηλεόρασης. Η ψηφιακή χαρίζει στον σύγχρονο δημοκρατικό πολίτη την απόλαυση περισσότερων τηλεοπτικών προγραμμάτων. Και αυτονόητα την πολυφωνία. Αυτή τη μεγάλη δωρεά της σύγχρονης δημοκρατίας.
Τέταρτο: Απ’ όλες τις διατάξεις του νομοσχεδίου προκύπτει ότι η κυβέρνηση παραμένει εχθρική προς το σημερινό τηλεοπτικό τοπίο και έχει τη φιλοδοξία να το αντικαταστήσει καθ’ ολοκληρίαν. Αυτή η φιλοδοξία είναι συμβατή με τη γενικότερη επικοινωνιακή φιλοσοφία της και τον διαχωρισμό ανάμεσα στο παλιό και στο καινούργιο. Δεν έχει εξηγήσει, όμως, πειστικά μέχρι σήμερα τι θεωρεί παλιό και τι καινούργιο. Σε όλα τα κεφάλαια της πολιτικής. Δεν μας έχει παραδώσει τα ποιοτικά και προσωπικά κριτήρια αυτού του διαχωρισμού, που επιδιώκει να τον μετατρέψει σε διχασμό. Οι περισσότεροι προσήλυτοι προέρχονται από τον ταλαιπωρημένο χώρο του ΠΑΣΟΚ και δεν έχουν δώσει τις καλύτερες εξετάσεις ως προς τη συνέπειά τους και τη συνολική τους πολιτική συμπεριφορά. Και ως προς την εξακρίβωση του τι εννοεί η κυβέρνηση «παλιό και καινούργιο», ασφαλές τεκμήριο απόδειξης αποτελεί η αποκάλυψη μέρους των ανταλλαγέντων μηνυμάτων μεταξύ του υπουργού Εθνικής Αμυνας και γνωστού επιχειρηματία. Από την οικειότητα του περιεχομένου τους, φαίνεται πως οι συζητήσεις είχαν προχωρήσει σε βάθος. Δεν πρόκειται πια για υποψίες. Η κυβέρνηση δεν θέλει «αυτούς» γιατί θέλει κάποιους «άλλους».
Πέμπτον. Λείπει από τον νόμο ένα σημαντικό κριτήριο επιλογής. Η εμπειρία των υποψήφιων αναδόχων και η προσφορά τους στην ενημέρωση. Αυτή η προσφορά δεν ενθουσιάζει πάντα (μάλλον σπανίως) την εκάστοτε κυβέρνηση. Ο υπουργός Επικρατείας, όμως, έχει τον δικό του ισχυρισμό. Κάτι τέτοιο θα βόλευε τα σημερινά τηλεοπτικά κανάλια και τους ιδιοκτήτες τους. Στο όνομα πάλι του διαχωρισμού ανάμεσα στο παλιό και στο καινούργιο λησμονεί, όμως, ένα θεμελιακό χαρακτηριστικό όλων των συμβάσεων παραχώρησης από τη μεριά του Δημοσίου. Το πρώτο κριτήριο και το πιο σημαντικό είναι η προηγούμενη εμπειρία του υποψήφιου αναδόχου στον τομέα των υπηρεσιών. Και η πιστοποίησή της.
Εκτον. Ο νόμος εμπεριέχει πολλές παγίδες και για τους υποψήφιους νέους ιδιοκτήτες των τηλεοπτικών αδειών. Ενας και μόνο μέτοχος, που το ποσοστό του υπερβαίνει το 1%, μπορεί να έχει ή να αποκτήσει ένα κώλυμα, που θα τινάξει την τηλεοπτική άδεια στον αέρα: τις προσωπικές οικονομικές περιπέτειές του. Εστω και αν έχει στην κατοχή του ένα τόσο χαμηλό ποσοστό χωρίς τη συναίνεση ή τη γνώση των υπολοίπων μετόχων.
Εβδομο. Ολον τον προηγούμενο καιρό, κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης διαβεβαίωναν τους μετόχους των περιφερειακών τηλεοράσεων ότι δεν τους εντάσσει στο εχθρικό τοπίο της «διαπλοκής». Τους «την έφεραν». Εκτός από τα νέα και ολιγάριθμα «τζάκια», που οραματίζεται η κυβέρνηση να κτίσει στον χώρο των ΜΜΕ, έχει μελετήσει και μία νέα κατηγορία, ειδικά για την περιφέρεια. Επιτρέπει ουσιαστικά τη δικτύωση τριών περιφερειακών καναλιών επί πεντάωρο. Καλή αρχή.
Ογδοο. Την ίδια ασέβεια, που επέδειξε η κυβέρνηση στο σύνολο των θεσμών, επιχειρεί να επαναλάβει και στην ανεξάρτητη αρχή του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Οσοι την ενοχλούν τους απολύει. Και με τη βούλα του νομοθέτη.
Επίμετρο. Τα πράγματα είναι καθαρά. Η κυβέρνηση δεν θέλει απλώς να κυβερνήσει. Επιχειρεί να καταλάβει την πολιτική, κυρίως, εξουσία. Δεν σέβεται καμιά ανεξάρτητη αρχή. Δεν σέβεται τη Δικαιοσύνη, σε κάθε ευκαιρία. Δεν σέβεται τους θεσμούς και τις διαδικασίες. Και γι’ αυτό τα ανατρέπει. Τελικά, και με τον νόμο αυτό, η κυβέρνηση έθεσε θέμα Δημοκρατίας. Αρνητικό γι’ αυτήν.
* Ο κ. Θεόδωρος Φορτσάκης είναι καθηγητής Νομικής, βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας.
** Ο κ. Αντώνης Βγόντζας είναι δικηγόρος, τέως μέλος του ΕΣΡ.
** Ο κ. Αντώνης Βγόντζας είναι δικηγόρος, τέως μέλος του ΕΣΡ.
Comments