Η πολιτική και η άβυσσος.-καθημερινή

Tου Νικου Κωνστανταρα Ο βίαιος θάνατος ενός δημόσιου προσώπου –είτε από το δικό του χέρι είτε άλλου– μας υπενθυμίζει ότι οι πρωταγωνιστές της δημόσιας ζωής, των τηλεοπτικών δελτίων και της ίντριγκας είναι φτιαγμένοι από σάρκα και οστά, από αρετές, πείσματα και αδυναμίες. Είναι θνητοί. Μπορεί ο κόσμος να τους βλέπει μόνο στο γυαλί ή σε φωτογραφίες –και μπορεί να το ξεχνούν οι ίδιοι- αλλά όταν κοπούν, ματώνουν, όταν τα βάρη γίνονται ασήκωτα, τσακίζονται, όταν χτυπούν σε κάτι σκληρό, σπάνε. Το άλμα του Χρήστου Ζαχόπουλου στο κενό την περασμένη Πέμπτη, δύο μέρες αφού παραιτήθηκε από τη θέση του γενικού γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού, έχει όλα τα στοιχεία ενός συναρπαστικού μυθιστορήματος. Μπορεί να μη μάθουμε ποτέ γιατί ο επί πολλά χρόνια στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού ένιωσε την ανάγκη (ή απέκτησε τη δύναμη) να δρασκελίσει τα κάγκελα του μπαλκονιού και να βουτήξει τέσσερις ορόφους στον ακάλυπτο χώρο της πολυκατοικίας του. Τι τον έσπρωξε; Στο μυθιστόρημα του Τζον Ιρβιγκ «Το Ξενοδοχείο Νιου Χάμπσαϊρ», τα μέλη μιας εκκεντρικής οικογένειας προτρέπουν διαρκώς ο ένας στον άλλον: «Μακριά από τα ανοικτά παράθυρα!» (Οπως θα αναμέναμε, όμως, ένα από τα παιδιά δεν αποφεύγει τη μοιραία έλξη του κενού). Το παράθυρο, το όπλο, το σχοινί, το δηλητήριο, ο βυθός – όλα ασκούν τρομακτική έλξη στον άνθρωπο, αλλά και φόβο. Και ο φόβος είναι από τους κύριους λόγους που οι αυτοκτονίες είναι μόνο η 24η αιτία θανάτου παγκοσμίως. Γι’ αυτό η αυτοκτονία (ή η απόπειρα αυτοκτονίας) ενός πολιτικού προσώπου δημιουργεί μεγαλύτερα ερωτήματα απ’ ό,τι η δολοφονία. Τα μίση και τα πάθη που προκαλεί η πολιτική εύκολα μετατρέπονται σε φονική βία. Αλλά ο κίνδυνος που παρουσιάζει ένας υπαρκτός εχθρός συνήθως συσπειρώνει μια ομάδα και το μόνο που δεν σκέφτονται τα μέλη της είναι η αυτοκαταστροφή. Οπότε, τι μπορεί να ωθήσει έναν άνθρωπο να αποτραβηχτεί από την ομάδα, τη φυλή, το κόμμα, σε σημείο που στρέφεται εναντίον του εαυτού του και, έτσι, με την αυτοκαταστροφή, στρέφεται και εναντίον αυτών που πιστεύει ότι προκάλεσαν το κακό; Αυτό συμβαίνει είτε όταν το άτομο αισθανθεί ότι ντρόπιασε την ομάδα και πρόδωσε την εμπιστοσύνη της, είτε όταν αισθάνεται ότι η ομάδα τον εκμεταλλεύτηκε και τον αδίκησε. Ετσι σπάει ο δεσμός ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία του. Αυτό το γνωρίζει καλά ο αρχαιότερος λαός στη Γη. Λέγεται ότι όταν ένας Βουσμάνος της ερήμου Καλαχάρι της νοτίου Αφρικής παραβιάσει βασικό κανόνα της ομάδας, οι υπόλοιποι τού γυρίζουν την πλάτη, τον καταδικάζουν να φύγει, να ζει μόνος του. Παλιά, στην ατελείωτη μοναξιά της ερήμου, αυτό οδηγούσε απευθείας στον μαρασμό και τον θάνατο. Για τον Ζαχόπουλο δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν ένα προσωπικό αδιέξοδο ή κάποια πολιτικό-οικονομική εμπλοκή τον οδήγησε στην απελπισία και από την απελπισία στην άβυσσο. Δεν ξέρουμε αν πήρε πάνω του τις αμαρτίες τις δικές του ή άλλων ή αν δεν άντεξε κάποια αδικία απέναντί του. Πολλοί αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα -προσωπικά και άλλα- αλλά λίγοι αυτοκτονούν, λίγοι ξεπερνούν τον φόβο και το αίσθημα ευθύνης προς αυτούς που αφήνουν πίσω. Σε περιπτώσεις όπως του Ζαχόπουλου (όπως και του επιχειρηματία Παντελή Σφηνιά το 2000 και της δημοσίου υπαλλήλου Ρουμπίνης Σταθέα το 2003) η αυτοκτονία παρουσιάζεται ως συστατικό της πολιτικής και κρατικής εξουσίας: όταν, μέσα στο γενικό χάος της ανομίας και της έλλειψης υπευθυνότητας, τα φώτα των δημόσιων κατηγόρων απομονώνουν ξαφνικά έναν άνθρωπο, τον γδύνουν από εξουσίες και τον βγάζουν από την ιδιωτική του σφαίρα και ρίχνουν πάνω του τις αμαρτίες μιας κοινωνίας. Τότε, εκεί που η σάρκα συγκρούεται με τα συμφέροντα, δεν έχει πια σημασία αν πηδάς ή αν σε σπρώχνουν.