Ο δρόμος προς τη διαφθορά. /kathimerini

Tου Πασχου Μανδραβελη/ pmandravelis@kathimerini.gr Το πρώτο σφάλμα ήταν του πρωθυπουργού. Πίστεψε ότι η διακυβέρνηση της χώρας είναι μια εύκολη υπόθεση, που περιοριζόταν στην πάταξη των «πέντε συντεχνιών και πέντε νταβατζήδων» όπως γλαφυρά το έθεσε. Ολόκληρη η Νέα Δημοκρατία δεν είδε τη διαφθορά σαν ένα ενδημικό φαινόμενο του δημόσιου τομέα, μια ασθένεια που όσο βρίσκει χώρο θα απλώνεται. Τα στελέχη της δεν έκαναν ποτέ πολιτική και κοινωνική ανάγνωση του φαινομένου. Περιορίστηκαν στο ηθικό σκέλος, το οποίο μπορεί να είναι χρήσιμο, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα. Θεώρησαν ότι η διαφθορά έχει απλώς να κάνει μόνο με τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων. Νόμιζαν ότι οι «ηθικοί Βένετοι» θα αντικαθιστούσαν τους «διεφθαρμένους πράσινους» και θα ζούσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Χειρότερα: πίστεψαν ότι το πρόβλημα εύκολα και γρήγορα επιλύεται. «Κρέμασμα στο Σύνταγμα», ήταν η απάντηση του πρωθυπουργού προεκλογικά στην ερώτηση «τι θα κάνετε αν εμφανιστούν φαινόμενα διαφθοράς στην αυλή σας». Η φτώχεια όμως της ανάλυσης παρήγαγε ηθικολογία. Είναι αστείο, αλλά όλα τα χρόνια της αντιπολίτευσης τα στελέχη της Ν.Δ. μετέφραζαν σε διαφθορά όσα δεν κατανοούσαν. Νέοι θεσμοί συκοφαντήθηκαν, πολιτικοί ρίχτηκαν στην πυρά διότι αδυνατούσαν να αποδείξουν ότι δεν είναι ελέφαντες. Η πραγματική διαφθορά αναμειγνυόταν με ηθικολογικές προσεγγίσεις, με αποτέλεσμα να φτάσουμε σε ακραία νομοθετικά μέτρα (π.χ. «φρουτάκια», απαγόρευση αγοράς μετοχών από βουλευτές κ.λπ.). Τελικά η διαφθορά δεν πατάχθηκε, αλλά η ηθικολογική προσέγγιση κληρονομήθηκε. Σήμερα τα παιδιά των υπουργών πρέπει να μένουν άνεργα διότι αν πιάσουν δουλειά (είτε στον δημόσιο, είτε στον ιδιωτικό τομέα) «ε, καλά τώρα...». Ολοι «γνωρίζουμε» ότι κάτι ανήθικο μεσολάβησε. Αυτού του τύπου η συνωμοσιολογική προσέγγιση είναι συνήθης στην ελληνική κοινωνία, αλλά στον στελεχωμένο από τη Ν.Δ. κρατικό μηχανισμό είχε περίεργα αποτελέσματα. Αντί να περιορίσει τη διαφθορά, τη διόγκωσε. Πολλά στελέχη ένιωσαν ασφαλή σε σχέση με το σύνολο των προηγούμενων (πραγματικών συν φανταστικών) αμαρτημάτων του ΠΑΣΟΚ και οι συνακόλουθοι συμψηφισμοί διεύρυναν το φαινόμενο. Το αποτέλεσμα ήταν σε πολλές περιστάσεις να μην τηρούν καν τα προσχήματα. Ενιωθαν ως ασπίδα όχι μόνο τα πεπραγμένα, αλλά και τα αποδιδόμενα στα στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Κάποιοι μπήκαν στη λογική «αφού τα έκαναν αυτοί, γιατί να μην τα κάνουμε κι εμείς;», ενώ άλλοι ασπάστηκαν δικαιολογίες «τόσα έκαναν αυτοί. Τα μισά να κάνουμε εμείς, πάλι ευχαριστημένος πρέπει να είναι ο ελληνικός λαός». Γι’ αυτό διογκώθηκε τόσο γρήγορα η διαφθορά των κρατικών στελεχών επί των ημερών της Νέας Δημοκρατίας. Η κυβέρνηση έπεσε θύμα της ρητορείας της. Πολλοί έβλεπαν τον πήχυ της προηγούμενης διαφθοράς (που αρκούσε να μην τον ξεπεράσουν) πάρα πολύ ψηλά. Ετσι, η ηθικολογική προσέγγιση όχι μόνο δεν έλυσε το πρόβλημα, αλλά αντιθέτως, το μεγάλωσε. Θα συνεχίσει, δε, να μεγαλώνει μέχρι να δοθεί σοβαρή πολιτική απάντηση. Και η λύση αυτή είναι απλή, μακροχρόνια και βασανιστική. Αποκέντρωση των θεσμών ελέγχου (ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, ενίσχυση Ανεξάρτητων Αρχών) και μείωση των ευκαιριών διαφθοράς, δηλαδή του κράτους.