Η ηλιακή καταιγίδα του 2012 και τα βάσανά μας
ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣΗ ηλιακή καταιγίδα του 2012 και τα βάσανά μας
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
«Εάν ένας αστεροειδής τόσο μεγάλος που θα μπορούσε να στείλει τον σύγχρονο πολιτισμό πίσω στον 18ο αιώνα εμφανιζόταν μέσα από το βαθύ Διάστημα και περνούσε ξυστά δίπλα από τη Γη, το γεγονός θα ήταν αμέσως πρωτοσέλιδη είδηση σε όλο τον κόσμο. Πριν από δύο χρόνια, η Γη γλίτωσε παρά τρίχα από κάτι εξίσου επικίνδυνο, αλλά οι περισσότερες εφημερίδες δεν αναφέρθηκαν σε αυτό. “Δράστης" ήταν μια τεράστια ηλιακή καταιγίδα, η ισχυρότερη εδώ και τουλάχιστον 150 χρόνια».
Με αυτά τα λόγια αρχίζει ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε την περασμένη Πέμπτη στην ιστοσελίδα Science News της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας NASA. Σύμφωνα με τις αναλύσεις επιστημόνων, πριν από δύο χρόνια ακριβώς, στις 23 Ιουλίου του 2012, δύο απανωτές εκτινάξεις στεμματικής μάζας εκτόξευσαν ακτίνες Χ και UV, σωματίδια ενέργειας και δισεκατομμύρια τόνων σύννεφα μαγνητισμένου πλάσματος, με ταχύτητα που υπολογίζεται μεταξύ 2.000 και 3.000 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Εάν έπλητταν τη Γη, αυτά τα κύματα ήταν ικανά να προκαλέσουν καταστροφές σε ηλεκτρικά δίκτυα, συστήματα επικοινωνίας και σε δορυφόρους. Παρόμοια καταιγίδα που παρατηρήθηκε από τον Αγγλο αστρονόμο Ρίτσαρντ Κάριγκτον το 1859, προκάλεσε σπίθες στις γραμμές του τηλεγραφικού δικτύου σε όλο τον κόσμο, καθώς και φωτιές σε γραφεία τηλεγραφίας.
Με αυτά τα λόγια αρχίζει ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε την περασμένη Πέμπτη στην ιστοσελίδα Science News της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας NASA. Σύμφωνα με τις αναλύσεις επιστημόνων, πριν από δύο χρόνια ακριβώς, στις 23 Ιουλίου του 2012, δύο απανωτές εκτινάξεις στεμματικής μάζας εκτόξευσαν ακτίνες Χ και UV, σωματίδια ενέργειας και δισεκατομμύρια τόνων σύννεφα μαγνητισμένου πλάσματος, με ταχύτητα που υπολογίζεται μεταξύ 2.000 και 3.000 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Εάν έπλητταν τη Γη, αυτά τα κύματα ήταν ικανά να προκαλέσουν καταστροφές σε ηλεκτρικά δίκτυα, συστήματα επικοινωνίας και σε δορυφόρους. Παρόμοια καταιγίδα που παρατηρήθηκε από τον Αγγλο αστρονόμο Ρίτσαρντ Κάριγκτον το 1859, προκάλεσε σπίθες στις γραμμές του τηλεγραφικού δικτύου σε όλο τον κόσμο, καθώς και φωτιές σε γραφεία τηλεγραφίας.
Πόσο κινδυνεύσαμε αυτή τη φορά; «Οι πρόσφατες μελέτες μας με πείθουν ότι η Γη και οι κάτοικοί της ήταν απίστευτα τυχεροί για τη στιγμή που συνέβη η έκρηξη του 2012» δήλωσε στο Science News ο Ντάνιελ Μπέικερ του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, ένας εκ των επιστημόνων που δημοσίευσαν μελέτη για την καταιγίδα στο περιοδικό Space Weather το περασμένο Οκτώβριο. «Εάν είχε συμβεί μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα, η Γη θα βρισκόταν στη γραμμή του πυρός». Και, όπως σχολίασε ο Μπέικερ, «εάν μας είχε πλήξει, ακόμη θα μαζεύαμε τα συντρίμμια».
Το ευτύχημα –πέρα από το γεγονός ότι η Γη δεν επλήγη– είναι το γεγονός ότι η γεωμαγνητική καταιγίδα έπληξε το ηλιακό παρατηρητήριο STEREO-A της NASA, επιτρέποντας στους επιστήμονες να μελετήσουν το μέγεθος και τις συνέπειες του φαινομένου. Το άρθρο στο περιοδικό Space Weather συμπεραίνει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για την προστασία τεχνολογικών συστημάτων, όπως τα ηλεκτρικά δίκτυα. Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο φυσικός Πιτ Ράιλι ανέλυσε στοιχεία από ηλιακές καταιγίδες των περασμένων 50 χρόνων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει 12% πιθανότητα μια καταιγίδα του μεγέθους αυτής που παρατήρησε ο Κάριγκτον το 1859 να πλήξει τη Γη τα επόμενα δέκα χρόνια.
Ισως είναι καλύτερα που δεν μάθαμε τότε από τι γλιτώσαμε. Οι συνέπειες σήμερα θα ήταν πολύ χειρότερες από αυτές του 1859, λόγω της απόλυτης εξάρτησης του πολιτισμού μας από την ηλεκτρική ενέργεια, από το Διαδίκτυο και από δορυφόρους επικοινωνίας και GPS. Ολα θα άλλαζαν. Επειδή η καταιγίδα του 2012 δεν κατευθύνθηκε προς τη Γη, συνεχίσαμε αμέριμνοι στην πορεία μας. Η «Καθημερινή» της Τρίτης, 24 Ιουλίου 2012 εκτυπώθηκε κανονικά. «Πανικός στην Ευρωζώνη λόγω Ισπανίας: Θέμα χρόνου η προσφυγή της στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, πιέσεις και στα ομόλογα της Ιταλίας», ήταν το πρώτο θέμα. Ενα μήνα μετά τις εκλογές από τις οποίες προέκυψε η κυβέρνηση συνασπισμού της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, εμπειρογνώμονες της τρόικας αναμένονταν στην Αθήνα εκείνη την ημέρα. «Κλιμακώνονται οι πιέσεις προς την Ελλάδα», έλεγε το δεύτερο θέμα της εφημερίδας, εξηγώντας ότι οι πιστωτές προειδοποιούσαν ότι δεν θα συνέχιζαν τη χρηματοδότηση της Ελλάδας εάν διαπίστωναν ότι αυτή αθετούσε τις δεσμεύσεις της. Το κύριο άρθρο ασχολιόταν με αυτό το θέμα, επισημαίνοντας ότι «Τίποτα θετικό δεν μπορεί να συμβεί στην Ελλάδα αν δεν απομακρυνθεί η απειλή της εξόδου της χώρας από το ευρώ». Ενώ η χώρα έπρεπε να τηρήσει τις δεσμεύσεις της, «οι συνεχείς... απειλητικές δηλώσεις Ευρωπαίων και άλλων δυσκολεύουν πάρα πολύ την κατάσταση». Με την οικονομική αβεβαιότητα στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα, ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών είχε πέσει 7% την προηγούμενη μέρα. Στις διεθνείς ειδήσεις, κυριαρχούσε η απειλή της Συρίας να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα στη περίπτωση ξένης επέμβασης.
Βλέποντας τα γεγονότα δύο χρόνια μετά, αναρωτήθηκα: Εάν η γεωμαγνητική καταιγίδα είχε πλήξει τη Γη τότε, εάν έσβηναν οι υπολογιστές, θα έσβηνε και το χρέος μας; Εάν ο πολιτισμός μας είχε γυρίσει πίσω στον 18ο αιώνα (έστω προσωρινώς), θα μπορούσαμε να ελπίζουμε ότι στον τόπο μας θα γεννιόταν ο Διαφωτισμός που τότε μας παρέκαμψε;
Το ευτύχημα –πέρα από το γεγονός ότι η Γη δεν επλήγη– είναι το γεγονός ότι η γεωμαγνητική καταιγίδα έπληξε το ηλιακό παρατηρητήριο STEREO-A της NASA, επιτρέποντας στους επιστήμονες να μελετήσουν το μέγεθος και τις συνέπειες του φαινομένου. Το άρθρο στο περιοδικό Space Weather συμπεραίνει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για την προστασία τεχνολογικών συστημάτων, όπως τα ηλεκτρικά δίκτυα. Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο φυσικός Πιτ Ράιλι ανέλυσε στοιχεία από ηλιακές καταιγίδες των περασμένων 50 χρόνων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει 12% πιθανότητα μια καταιγίδα του μεγέθους αυτής που παρατήρησε ο Κάριγκτον το 1859 να πλήξει τη Γη τα επόμενα δέκα χρόνια.
Ισως είναι καλύτερα που δεν μάθαμε τότε από τι γλιτώσαμε. Οι συνέπειες σήμερα θα ήταν πολύ χειρότερες από αυτές του 1859, λόγω της απόλυτης εξάρτησης του πολιτισμού μας από την ηλεκτρική ενέργεια, από το Διαδίκτυο και από δορυφόρους επικοινωνίας και GPS. Ολα θα άλλαζαν. Επειδή η καταιγίδα του 2012 δεν κατευθύνθηκε προς τη Γη, συνεχίσαμε αμέριμνοι στην πορεία μας. Η «Καθημερινή» της Τρίτης, 24 Ιουλίου 2012 εκτυπώθηκε κανονικά. «Πανικός στην Ευρωζώνη λόγω Ισπανίας: Θέμα χρόνου η προσφυγή της στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, πιέσεις και στα ομόλογα της Ιταλίας», ήταν το πρώτο θέμα. Ενα μήνα μετά τις εκλογές από τις οποίες προέκυψε η κυβέρνηση συνασπισμού της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, εμπειρογνώμονες της τρόικας αναμένονταν στην Αθήνα εκείνη την ημέρα. «Κλιμακώνονται οι πιέσεις προς την Ελλάδα», έλεγε το δεύτερο θέμα της εφημερίδας, εξηγώντας ότι οι πιστωτές προειδοποιούσαν ότι δεν θα συνέχιζαν τη χρηματοδότηση της Ελλάδας εάν διαπίστωναν ότι αυτή αθετούσε τις δεσμεύσεις της. Το κύριο άρθρο ασχολιόταν με αυτό το θέμα, επισημαίνοντας ότι «Τίποτα θετικό δεν μπορεί να συμβεί στην Ελλάδα αν δεν απομακρυνθεί η απειλή της εξόδου της χώρας από το ευρώ». Ενώ η χώρα έπρεπε να τηρήσει τις δεσμεύσεις της, «οι συνεχείς... απειλητικές δηλώσεις Ευρωπαίων και άλλων δυσκολεύουν πάρα πολύ την κατάσταση». Με την οικονομική αβεβαιότητα στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα, ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών είχε πέσει 7% την προηγούμενη μέρα. Στις διεθνείς ειδήσεις, κυριαρχούσε η απειλή της Συρίας να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα στη περίπτωση ξένης επέμβασης.
Βλέποντας τα γεγονότα δύο χρόνια μετά, αναρωτήθηκα: Εάν η γεωμαγνητική καταιγίδα είχε πλήξει τη Γη τότε, εάν έσβηναν οι υπολογιστές, θα έσβηνε και το χρέος μας; Εάν ο πολιτισμός μας είχε γυρίσει πίσω στον 18ο αιώνα (έστω προσωρινώς), θα μπορούσαμε να ελπίζουμε ότι στον τόπο μας θα γεννιόταν ο Διαφωτισμός που τότε μας παρέκαμψε;
Comments