Κοινωνία & Πολιτισμός

Όταν οι Οθωμανοί συμμάχησαν με το Ράιχ

Τον Οκτώβριο του 1914 η Γερμανία συμμάχησε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία ενεπλάκη στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο κατά της Αντάντ με στόχο, μεταξύ άλλων, να αντισταθεί στους «άπιστους κατακτητές».

Μία στρατιωτική μπότα κλωτσάει με δύναμη οθωμανικά φέσια. Πρόκειται για μία μόνο από τις προπαγανδιστικές γαλλικές αφίσες εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο, εν έτει 1915. Για την εποχή εκείνη το φέσι συμβόλιζε την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο σύνολό της και έκρυβε βαθύτερα πολιτικά μηνύματα. Μια ευρωπαϊκή δύναμη, η Γερμανία της εποχής, αποφάσισε να δεχτεί ως σύμμαχό της στον πόλεμο την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εξoύ και τα φέσια «made in Germany» (στη φωτογραφία). Mια κίνηση που μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί. Κι αυτό διότι πέρα από ανατολίτικα, φολκλόρ καπέλα η Οθωμανική Αυτοκρατορία διέθετε και έναν πανίσχυρο στόλο.

Απόβαση στην Καλλίπολη

Ο Κάιζερ Γουλιέλμος B´ στην Κωνσταντινούπολη το 1915

Το 1915 δυνάμεις της Αντάντ αγκυροβόλησαν στην χερσόνησο της Καλλίπολης, όχι πολύ μακριά από την Κωνσταντινούπολη, την τότε οθωμανική πρωτεύουσα. Η θέση αυτή θεωρήθηκε στρατηγικής σημασίας: μέσω του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήλεγχε τα περάσματα προς τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Στις 25 Απριλίου του 1915 ένας γιγάντιος στόλος τουρκικών φρεγατών άρχισε να αντιτάσσεται στην γαλλοβρετανική εισβολή. Η γαλλική καρικατούρα είναι ενδεικτική του κλίματος που επικρατούσε, μιας και προσπαθούσε να εμψυχώσει τα γαλλοβρετανικά στρατεύματα να συνεχίσουν ακάθεκτοι τον πόλεμο κατά των Οθωμανών. Ωστόσο η εκστρατεία στην Καλλίπολη δεν είχε καλή έκβαση για τις δυνάμεις της Αντάντ. Όταν το 2016 τα γαλλικά και βρετανικά στρατεύματα αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν, μετρούσαν πάνω από 260.000 θύματα.

«Ο ασθενής του Βοσπόρου»

Η Γερμανία ήθελε να επωφεληθεί από την οθωμανική ισλαμική προπαγάνδα

Με το ξέσπασμα του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου κανείς δεν μπορούσε να θεωρήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία έτοιμη να εισέλθει στον πόλεμο. Για πολλές δεκαετίες ήταν ο «μεγάλος ασθενής του Βοσπόρου». Εξαιτίας της κατάστασης αυτής η Ρωσία αλλά και η Γαλλία και η Μ. Βρετανία είχαν επανειλημμένα προσπαθήσει να προσαρτήσουν εδάφη της. Όχι όμως και η Γερμανία, η οποία δεν είχε εδαφικές βλέψεις έναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αντίθετα της προσέφερε γενναιόδωρη υποστήριξη. Έτσι το 1914 η Κωνσταντινούπολη αποφάσισε να συμμαχήσει με το Γερμανικό Ράιχ (Δεύτερο Ράιχ). Τον Οκτώβριο του 1914 τουρκικά πλοία βομβάρδισαν ρωσικά λιμάνια. Ήδη η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε εισέλθει για τα καλά στον πόλεμο, ενώ παρά τις οικονομικές τις αδυναμίες απεδείχθη τελικά ετοιμοπόλεμη. Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Ε´ Ρεσάτ αποφάσισε τότε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία, κηρύττοντας έναν «ιερό πόλεμο» κατά των δυνάμεων της Αντάντ. Σύμφωνα με την οθωμανική γραμμή όλοι οι πιστοί του Μωάμεθ έπρεπε να ξεσηκωθούν απέναντι στους «άπιστους κατακτητές».

«Ιερός πόλεμος» στις απαρχές του εικοστού αιώνα

«Πολεμείστε σαν λιοντάρια απέναντι στον εχθρό» διακήρυττε ο Σουλτάνος. «Μην αφήνετε ούτε στιγμή την ενέργειά σας και την αυτοθυσία. Να πιστεύεται στον ιερό αυτό αγώνα που ξεκίνησε εναντίον των εχθρών της πίστης και της πατρίδας μας». Οι Γερμανοί από την πλευρά τους έβλεπαν θετικά την οθωμανική γραμμή, αφού θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναταραχές και αποσταθεροποίηση στις γαλλικές και βρετανικές αποικίες. Ωστόσο εντός του μουσουλμανικού κόσμου λίγοι ήταν αυτοί που ακολούθησαν πιστά τις προτροπές του Σουλτάνου. Αντίθετα, πολλές αραβικές φυλές στους κόλπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας άρπαξαν την ευκαιρία για να επαναστατήσουν ενάντια στον Σουλτάνο. Χαρακτηριστική είναι μάλιστα η περίπτωση του βρετανού αξιωματικού Τόμας Έντουαρντ Λόρενς, γνωστού ως «Λόρενς της Αραβίας», ο οποίος τάχθηκε στο πλευρό πολλών αράβων ανταρτών προκειμένου αυτοί να κινηθούν ενάντια στα οθωμανικά στρατεύματα.

Για τους Γερμανούς ωστόσο η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελούσε ένα σημαντικό στήριγμα προς Ανατολάς. Η φιλία μάλιστα των δύο χωρών επισφραγίσθηκε με την επίσκεψη του Γουλιέλμου Β´ της Γερμανίας στην Κωνσταντινούπολη το 1915. Ο Γουλιέλμος θεωρώντας, ωστόσο, ότι μπορεί να αντλήσει οφέλη από τον οθωμανικό πόλεμο προπαγάνδας «έκλεισε τα μάτια» σε μια από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες της σύχγρονης ιστορίας, τη γενοκτονία των Αρμενίων, με θύματα πάνω από 1,5 εκατομ. Αρμενίους που ζούσαν στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέμεινε σύμμαχος της Γερμανίας μέχρι το τέλος του πολέμου και ηττήθηκε στο πλευρό της το 1918. Ωστόσο το τέλος επήλθε λίγα χρόνια αργότερα, το 1922, οπότε και έκλεισε το κεφάλαιο της μακραίωνης οθωμανικής ιστορίας, παραδίδοντας στη συνέχεια τα ηνία στο σύγχρονο τουρκικό κράτος.

Marc Lüpcke-Schwarz / Δήμητρα Κυρανούδη   dw de