Το φυσικό αέριο ως πολιτικό όπλο

Ως απάντηση στις κυρώσεις της Δύσης, η Ρωσία περιόρισε την εισαγωγή συγκεκριμένων προϊόντων. Το κύριο εξαγωγικό προϊόν της χώρας όμως, το φυσικό αέριο, συνεχίζει να ρέει ακατάπαυστα. Μέχρι πότε;

Οι κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία έχουν ήδη σημαντικές επιπτώσεις στη ρωσική οικονομία. Το ΑΕΠ της χώρας αναμένεται να αναπτυχθεί την επόμενη χρονιά μόλις κατά 1 %, από 2 % που ήταν η αρχική πρόβλεψη. Αυτό ανακοίνωσε κατά τη διάρκεια της εβδομάδας το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών, αποδίδοντας τη διόρθωση στην ουκρανική κρίση. Και η Ρωσία όμως αντέδρασε στις κυρώσεις που της επιβλήθηκαν, παγώνοντας τις εισαγωγές ευρωπαϊκών αγροτικών προϊόντων.

Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης

Οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία

Ισχυρότερο θα ήταν όμως το πλήγμα για τις χώρες τις Δύσης, εάν η Ρωσία περιόριζε τις εξαγωγές του βασικού της προϊόντος, του φυσικού αερίου. Αντιδρώντας στις κυρώσεις που επιβλήθηκαν, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών είχε ανακοινώσει ότι τα μέτρα σε βάρος της συνιστούν «ένα απερίσκεπτο και ανεύθυνο βήμα»,το οποίο θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε «άνοδο των τιμών στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας».

Σε αντίθεση με τους Αμερικανούς που έχουν απεξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές αερίου λόγω fracking, οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία. Το ένα τέταρτο του φυσικού αερίου που καταναλώνεται στην Ευρώπη προέρχεται από τη Ρωσία. Στη Γερμανία το αντίστοιχο ποσοστό κινείται στο 38 % ενώ ορισμένες χώρες της νοτίου Ευρώπης καλύπτουν το σύνολο των αναγκών τους σε αέριο με ρωσικό αέριο.

Οι ανησυχίες για τις εξελίξεις στην αγορά φυσικού αερίου εντάθηκαν την Τετάρτη, μετά τις δηλώσεις του ουκρανού πρωθυπουργού Γιατσένιουκ, ο οποίος ισχυρίστηκε πως υπάρχουν σχέδια να κλείσει η Μόσχα το χειμώνα τις στρόφιγγες προς την Ευρώπη. Προπαγάνδα ή πραγματικότητα; Ο ρώσος υπ. Ενέργειας Νόβακ πάντως διέψευσε τις εν λόγω πληροφορίες.

Τι θα γινόταν όμως εάν η Ρωσία έκλεινε όντως τις στρόφιγγες φυσικού αερίου προς την Ευρώπη; «Βραχυπρόθεσμα θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να καλυφθούν οι μεγάλες αυτές ποσότητες», εκτιμά ο ειδικός σε θέματα ενέργειας από την συμβουλευτική εταιρία A.T. Kearney, Κουρτ Όσβαλντ. Όπως είπε σε συνέντευξή του προς τη Deutsche Welle, στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να εισαχθεί περισσότερο αέριο από τη Νορβηγία και την Ολλανδία, ωστόσο οι ποσότητες δεν επαρκούν για να καλύψουν το σύνολο του ρωσικού αερίου που εισάγεται σήμερα. Το κενό δεν θα μπορούσε να καλύψει ούτε το υγροποιημένο φυσικό αέριο, παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει τις υποδομές για να προχωρήσει σε μεγαλύτερη παραγωγή. «Μεσοπρόθεσμα λοιπόν, τα επόμενα τρία με πέντε χρόνια δηλαδή, η Ευρώπη θα συνεχίσει να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία».

Δεν ανησυχεί η Ευρώπη

Τι θα γίνει εάν η Ρωσία κλείσει τις στρόφιγγες;

Παρόλα αυτά όμως η Ευρώπη δεν φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα στην παρούσα φάση, αφού η πληρότητα των αποθεμάτων φυσικού αερίου ανέρχεται στο 86 %. Με 88 % η Γερμανία διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα, πράγμα που σημαίνει ότι η χώρα δεν θα αντιμετώπιζε το παραμικρό πρόβλημα τροφοδοσίας κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ακόμη κι αν η Μόσχα έκλεινε τελείως τις στρόφιγγες.

Καθησυχαστικοί εμφανίζονται όμως και οι ειδικοί του ενεργειακού κολοσσού E.ON. Όπως εξηγεί ο επικεφαλής του ομίλου Γιοχάνες Τάισεν, το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία διασφαλίζεται από πολυετείς συμβάσεις που προβλέπουν μια συγκεκριμένη τιμή. Ο ίδιος εμφανίζεται βέβαιος ότι οι τιμές αυτές δεν πρόκειται να αλλάξουν. «Αυξήσεις τιμών μπορούν να γίνουν μόνον σε νέες συμβάσεις», εκτιμούσε στις αρχές Αυγούστου και το γερμανικό υπουργείο Οικονομίας.

Ακόμη και για ιστορικούς και μόνον λόγους όμως, επισημαίνει ο Κουρτ Όσβαλντ, η Ρωσία δεν θα προχωρούσε ποτέ σε μονομερή καταγγελία των συμβολαίων. Εδώ και τέσσερεις δεκαετίες ρέει ρωσικό αέριο προς τη Δύση και «δεν περιμένω να θέσει η Ρωσία σε κίνδυνο το σχετικά καλό «ίματζ» ενός αξιόπιστου εμπορικού εταίρου», εκτιμά ο ειδικός. Πόσο μάλλον που οι εξαγωγές φυσικού αερίου αποτελούν μια από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων για το ρωσικό κράτος.

«Η Ρωσία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη», σχολιάζει η Κλάουντια Κέμφερτ, ειδικός σε θέματα ενέργειας του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών DIW. «Το 60 % των κρατικών εσόδων της Ρωσίας προέρχεται από τις πωλήσεις πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, ενώ ένα μεγάλο μέρος προορίζεται για την Ευρώπη. Με μια ενδεχόμενη διακοπή της τροφοδοσίας λοιπόν, η Ρωσία θα έκανε κακό στον εαυτό της».

Insa Wrede / Κώστας Συμεωνίδης      dw de