Nοτιοευρωπαίοι μετανάστες στο Βορρά: εμπειρίες από τη Νορβηγία
Nοτιοευρωπαίοι μετανάστες στο Βορρά: εμπειρίες από τη Νορβηγία
Νορβηγία μπορεί να μην είναι ο υπ’ αριθμόν ένα προορισμός για τους ευρωπαίους πολίτες, παρόλαυτα η κοινότητα (ας μας επιτραπεί ο όρος) ευρωπαίων μεταναστών μεγαλώνει και το δημογραφικό της προφίλ διευρύνεται διαρκώς καθώς εντείνεται η κρίση στις χώρες της Νότιας Ευρώπης.
Η νέα έρευνα για τους Ευρωπαίους μετανάστες στη Νορβηγία που πραγματοποίησε το κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών ARENA παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση τον Δεκέμβριο του 2013. Το μικρό αυτό πιλοτικό πρόγραμμα φιλοδοξεί να αποτελέσει το πρώτο μικρό βήμα ώστε να αναδειχθούν και οι εμπειρίες των ευρωπαίων μεταναστών, οι οποίες είναι «αόρατες» εν συγκρίσει με αυτές των τρίτων χωρών. Η εκδήλωση αυτή, άθελά μας, ανέδειξε γλαφυρά και την τεχνοκρατική λογική που δυστυχώς δυναστεύει τις συζητήσεις μεταξύ πολιτικών ελίτ και των πολιτών της ΕΕ σχετικά με την Ευρωκρίση.
Η Νορβηγία μπορεί να μην είναι ο υπ’ αριθμόν ένα προορισμός για τους ευρωπαίους πολίτες, παρόλαυτα η κοινότητα (ας μας επιτραπεί ο όρος) ευρωπαίων μεταναστών μεγαλώνει και το δημογραφικό της προφίλ διευρύνεται διαρκώς καθώς εντείνεται η κρίση στις χώρες της Νότιας Ευρώπης.
Στα media και την πολιτική της Νορβηγίας φαίνεται να κερδίζουν ολοένα και περισσότερο χώρο η κινδυνολογία και η ρητορική εντυπωσιασμού περί «δημιουργίας κοινωνικών σκουπιδότοπων[1] και του λεγόμενου τουρισμού κοινωνικών επιδομάτων(benefit tourism)[2]. Είναι γεγονός ότι οι ίδιες οι εμπειρίες των ευρωπαίων μεταναστών σπάνια ακούγονται δημόσια και εμείς τουλάχιστον ελπίζαμε ότι η συγκεκριμένη εκδήλωση θα βοηθήσει να ξεκινήσει μια δημόσια συζήτηση που θα συνδυάζει διαφορετικές οπτικές γωνίες, πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα από αυτού του είδους τη ρητορική.
Μετακίνηση λόγω κρίσης, παραμονή λόγω κρίσης: Η ελεύθερη μετακίνηση παραμένει ελεύθερη;
Η έρευνα της ARENA ανέδειξε δύο συγκεκριμένα προφίλ μεταναστών από χώρες της ΕΕ στη Νορβηγία. Ο πρώτος τύπος είναι εκείνοι που ήρθαν στη Νορβηγία λίγο πριν ή κατά την έναρξη της κρίσης, είτε επειδή τους προσφέρθηκε μια καλή προσφορά εργασίας, είτε για να σπουδάσουν ή να συνεργαστούν με κάποιον Νορβηγό. Παρά το γεγονός ότι ευρωκρίση δεν ήταν τότε ο κύριος λόγος που εγκατέλειψαν τη χώρα τους, τώρα πια αποτελεί την κύρια αιτία που τους κρατά στη Νορβηγία.
Για τη δεύτερη ομάδα των μεταναστών, η παραμονή τους στη Νορβηγία είναι άμεση συνέπεια της κρίσης. Αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους επιλέγοντας τη Νορβηγία λόγω της φήμης της ως ευημερούσας χώρας με ένα δίκαιο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας ενώ για μερικούς σημαντικό ρόλο έπαιξε και η φημισμένη νορβηγική φύση.
Το ερευνητικό υλικό και οι συνεντεύξεις που συγκεντρώθηκαν καταδεικνύουν με τον πιο οδυνηρό τρόπο την καταστροφή που έχει προκαλέσει η ευρωκρίση σε αρκετές χώρες της ΕΕ: Η πλειοψηφία των μεταναστών της ΕΕ που συμμετείχαν στη μελέτη μπορεί μεν να είχε απασχόληση στη χώρα καταγωγής της αλλά ο μισθός τους δεν επαρκούσε για να ζήσουν ούτε και υπήρχαν προοπτικές βελτίωσης της κατάστασης στο άμεσο μέλλον. Είναι πλέον σαφές ότι η ευημερία δεν είναι πλέον εγγυημένη για όλους τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ίδιο ισχύει και για το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση (το οποίο συνεπάγεται και ελεύθερη βούληση). Πολλοί πολίτες της ΕΕ είναι πλέον οικονομικοί μετανάστες και όχι απλά πολίτες που έχουν το δικαίωμα να μετακινούνται εντός της Ευρώπης.
Μεγάλες προσδοκίες από Νορβηγία, μηδενικές από την Ευρωπαϊκή Ένωση
Γενικά, η εμπειρία να ζει κανείς στη Νορβηγία είναι θετική και πολλοί μετανάστες της ΕΕ διατηρούν την αισιοδοξία τους ότι θα τα καταφέρουν να εγκατασταθούν εδώ, παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες που επιφυλάσσει η ενσωμάτωση στη νορβηγική αγορά εργασίας, με την εκμάθηση της νορβηγικής γλώσσας να αποτελεί την μεγαλύτερη πρόκληση.
Αυτό όμως που ξεχώρισε από τα ευρήματα της έρευνά μας ήταν ότι κατά μεγάλη ειρωνεία οι περισσότεροι πολίτες της ΕΕ που μεταβαίνουν στη Νορβηγία ενώ ξέρουν πόσο σημαντική είναι η ευρωπαϊκή τους ιθαγένεια στην διευκόλυνση των μετακινήσεών τους, πρόθυμα θα αντάλλαζαν αυτό τους το δικαίωμα -της ελεύθερης μετακίνησης- με το ενδεχόμενο επιστροφής στις πατρίδες τους αρκεί να τους παρέχεται μια ευημερούσα ζωή. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο μυαλό τους ότι οι εθνικές κυβερνήσεις είναι αυτές που ευθύνονται κατά κύριο λόγο για την κρίση ενώ αισθάνονται απογοητευμένοι και παραπλανημένοι από την ΕΕ που απέτυχε να αποτρέψει κατ 'αρχάς την κρίση και αφετέρου να εξασφαλίσει την αλληλεγγύη προς τους πολίτες των πιο αδύναμων κρατών-μελών. Την ίδια στιγμή, για τους περισσότερους είναι δύσκολο να φανταστούν μια Ευρώπη χωρίς την ελεύθερη μετακίνηση. Όπως το έθεσε ένας από τους συμμετέχοντες στην έρευνα «Ποιό είναι το νόημα της ΕΕ εάν δεν μπορούμε πλέον να κυκλοφορούμε ελεύθερα σε όλες τις χώρες;»
Εμμονή με τους αριθμούς. Πως ο Τεχνοκρατικός Λόγος μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ πολιτικών ελίτ και πολιτών
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης δεχτήκαμε επίπληξη από ορισμένους εκπροσώπους κρατών μελών της ΕΕ διότι κατά τη γνώμη τους παρουσιάσαμε την ευρωπαϊκή πραγματικότητα πολύ πιο ζοφερή από ότι είναι. Εξάλλου «οι Έλληνες και οι Ιταλοί έχουν μεταναστεύσει μαζικά από πιο πριν σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης ενώ και οι πολίτες πολλών άλλων ευρωπαϊκών χωρών (βλέπε: Βόρεια κράτη της ΕΕ)τα έχουνε καταφέρει αρκετά καλά παρά την κρίση» λέγανε οι επικριτές μας. Προς τι λοιπόν οι ιστορίες των μεταναστών της ΕΕ; Μα ο λόγος για τον οποίο Έλληνες, Ισπανοί, Ιταλοί και άλλοι έπρεπε να μεταναστεύουν τον προηγούμενο αιώνα ήταν κατά κύριο λόγο η φτώχεια. Το ότι οι πολίτες της ΕΕ βρίσκονται ξανά σε τέτοια θέση σήμερα δεν είναι μόνο αναμφισβήτητο αλλά και δυνητικά καταστροφικό για το ευρωπαϊκό πολίτευμα.
Η έρευνα δέχτηκε επίσης κριτική καθώς επικεντρώθηκε σε εκείνους που έχουν μεταναστεύσει από τον ευρωπαϊκό νότο καθώς και από Ρουμανία και Βουλγαρία. Είναι γεγονός ότι από τις 25 εθνικότητες της ΕΕ που καλύπτει η έρευνα πάνω από το 50% των συμμετεχόντων αποτελείται από Έλληνες, Ιταλούς, Ισπανούς, Πορτογάλους, Ρουμάνους και Βούλγαρους. Ο αριθμός των μεταναστών της ΕΕ από τον ευρωπαϊκό νότο είναι πολύ χαμηλός σε σύγκριση με εκείνους που έρχονται στη Νορβηγία από τη Σουηδία ή την Πολωνία. Γιατί λοιπόν να δοθεί τόσο μεγάλη δημοσιότητα στις εμπειρίες αυτών που προέρχονται από το Νότο; Η απάντηση είναι ότι οι τελευταίοι σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να επιστρέψουν. Αυτοί είναι οι πολίτες της ΕΕ, για τους οποίους η «ελεύθερη μετακίνηση» είναι μονόδρομος, μια αναγκαστική επιλογή.
Αυτoύ του είδους η κριτική αντανακλά με ακρίβεια την τεχνοκρατική τάση στις δημόσιες συζητήσεις για την ευρωπαϊκή κρίση. Η άποψη που σθεναρά υποστηρίζεται ανά την Ευρώπη από τους περισσότερους κυβερνητικούς βουλευτές, από μεγάλο μέρος ισχυρών ΜΜΕ αλλά από ένα σημαντικό κομμάτι επιστημόνων είναι ότι οι πολίτες της ΕΕ -ιδίως εκείνοι που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση και, συνεπώς, αναγκάζονται να φέρουν το μεγαλύτερο βάρος της - εξυπηρετούνται καλύτερα αν τους δοθούν απλά «αριθμοί». Έτσι όταν επιχειρούμε να μιλήσουμε για το «ανθρώπινο πρόσωπο» της ευρωπαϊκής κρίσης τότε κατηγορούμαστε ότι κάτι τέτοιο είναι «παραπλανητικό», άσκοπα «συναισθηματικό» και «λαϊκίστικο» ενώ έτσι υποτίθεται ότι θολώνει η κρίση των ανθρώπων.
Καλοί είναι οι αριθμοί και απαραίτητοι: μας επιτρέπουν να κάνουμε συγκρίσεις. Αν για παράδειγμα γνωρίζουμε όχι μόνο το ακριβές ποσό του δημόσιου χρέους της Ελλάδα αλλά και τον ακριβή αριθμό των ανέργων στην εν λόγω χώρα, που είναι το αποτέλεσμα των προσπαθειών της κυβέρνησης για τη μείωση του χρέους, τότε μπορούμε να υπολογίσουμε αν αξίζουν τον κόπο οι προσπάθειες για τη μείωση του χρέους. Αλλά οι αριθμοί από μόνοι τους δεν μας λένε όλη την ιστορία και συχνά ούτε καν την αληθινή ιστορία.
Σε μια εποχή που η ΕΕ ψάχνει για «νέες αφηγήσεις» για να επανασυνδέσει τους θεσμούς με τους πολίτες της, η αποσύνδεση της κρίσης από τις εμπειρίες ανθρώπων όπως ο απελπισμένος συνταξιούχος που βάζει τέρμα στην ζωή του σε μια δημόσια πλατεία ή οι εκατοντάδες χιλιάδες που δεν μπορούν να πληρώσουν το πετρέλαιό τους για θέρμανση, σημαίνει ότι αρνούμαστε στους πολίτες να εκφράζονται δημόσια. Οι πολίτες έτσι γίνονται αόρατοι. Είναι απλά «αριθμοί» και οι αριθμοί δεν μιλούν, δεν σκέφτονται και δεν αισθάνονται. Μόλις φτάσουμε σε εκείνο το σημείο (σε πολλές χώρες, είμαστε ήδη εκεί) μόνο μερικά βήματα μας χωρίζουν από την ρητορική των «παράπλευρων απωλειών» που υιοθετείται απέναντι στους πολίτες.
[1] ‘social dumping’: Ο σοκαριστικά υποτιμητικός αυτός όρος χρησιμοποιείται, δυστυχώς, και από ακαδημαϊκούς, για να περιγράψει το πως φτωχότεροι πολίτες της ΕΕ έρχονται να εργαστούν σε πιο εύπορες χώρες αποδεχόμενοι να εργαστούν με χαμηλούς μισθούς και, ενδεχομένως, ακόμη και χωρίς ασφάλιση, καθιστώντας έτσι ακόμα πιο δύσκολη την εύρεση εργασίας για τους ντόπιους.
[2] Είναι αγαπημένη τακτική των αντιευρωπαϊκών κομμάτων και ευρωσκεπτικιστών να επικαλούνται το πώς οι φτωχότεροι πολίτες της ΕΕ έρχονται σε πλούσιες της ΕΕ αξιώνοντας άδικα ή και δόλια κρατικές παροχές από τις χώρες προορισμού.
* Η Ασημίνα Μιχαηλίδου εργάζεται στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών ΑΡΕΝΑ του πανεπιστημίου του Όσλο. Η έρευνα της επικεντρώνεται στην Ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και ερασιτεχνικής δημοσιογραφίας και τον Ευρωσκεπτικισμό.
Πηγή: http://www.skai.gr/news/opinions/article/252412/notioeuropaioi-metanastes-sto-vorra-ebeiries-apo-ti-norvigia/#ixzz2u0ToOLEI
Follow us: @skaigr on Twitter | skaigr on Facebook
Comments