ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ Η ελευθερία στην ηλεκτρονική εποχή ΠΟΛΙΤΙΚΗ 12:58 ΕΤΙΚΕΤΕΣ:AΠOΓPAΦEΣ Ο Σωκράτης και ο Ιησούς υπήρξαν δύο από τους μεγαλύτερους στοχαστές στην ανθρώπινη ιστορία. Ομως ο λόγος και των δύο θεωρήθηκε ασεβής προς τα θεία και επικίνδυνος για την «κοινωνία», δηλαδή την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Γι’ αυτό και οι δύο καταδικάστηκαν σε θάνατο. Οχι για κάτι που έκαναν, αλλά για κάτι που είπαν. Οι ίδιοι φυσικά δεν εξέδωσαν κάποιο βιβλίο ούτε είχαν blogs. Η τεχνολογική κατάσταση της εποχής επέτρεπε τη μεταφορά ιδεών μόνο διά της ομιλίας. Στην εποχή τους, βέβαια, υπήρχαν κι άλλοι ομιλητές. Κάποιοι από αυτούς διατύπωσαν ενδιαφέρουσες ιδέες, αλλά οι περισσότεροι έλεγαν ανοησίες και γι’ αυτό ο λόγος τους πέρασε στη λήθη. Ο Τζον Λοκ ήταν επίσης ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς φιλοσόφους της νεωτερικότητας. Κυνηγημένος στη Βρετανία εξέδωσε το κορυφαίο του έργο τις δύο πραγματείες περί διακυβέρνησης ανώνυμα στην Ολλανδία. Ο ίδιος φυσικά δεν είχε blog· τεχνολογία της εποχής του ήταν η τυπογραφία. Ξέρουμε σήμερα ότι και στη δική του εποχή το μεγαλύτερο μέρος όσων τυπωνόταν ήταν ανοησίες και συκοφαντίες κατά πολιτικών αντιπάλων. Αυτό χρησιμοποίησαν ως πρόσχημα οι εξουσιαστές της εποχής προσπαθώντας να αποσιωπήσουν τον πραγματικά ανατρεπτικό λόγο. Είναι, για παράδειγμα, χαρακτηριστικός ο νόμος που ο καρδινάλιος Ρισελιέ πέρασε τον Ιανουάριο του 1629 στη Γαλλία: «Η μεγάλη αναταραχή και αναστάτωση που διαπιστώνουμε κάθε μέρα από την ευκολία και την ελευθερία της εκτύπωσης, κατά παράβαση των νόμων του βασιλέως δημιουργεί μεγάλα τραύματα στους υπηκόους, στην ειρήνη και στην ηρεμία του κράτους... Κάθε τυπογράφος, είτε βρίσκεται στο Παρίσι είτε σε άλλη πόλη του βασιλείου... και κάθε βιβλιοπώλης ή άλλος απαγορεύεται να πουλά οποιοδήποτε βιβλίο ή γραπτό που δεν φέρει το όνομα του συγγραφέα και του τυπογράφου, και δεν έχουν την γραπτή μας άδεια...». Σήμερα η τεχνολογία θέτει εκ νέου τα παλιά προβλήματα. Ο ανώνυμος λόγος των blog και των κοινωνικών δικτύων εξοργίζει τους εξουσιαστές όλου του κόσμου. Ο Ερντογάν απαγόρευσε το twitter, στην Κίνα απαγορεύουν την πρόσβαση σε διάφορους δικτυακούς τόπους, στην Ελλάδα καταδικάζονται νέοι άνθρωποι διότι σατίρισαν σε ιστοσελίδες «τα θεία», συνήθως κάποιους κατεστημένους πολιτικούς. Βέβαια είναι αλήθεια ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος όσων γράφονται σήμερα στις διάφορες ηλεκτρονικές πλατφόρμες είναι σκουπίδια. Κάποια μπορεί να είναι και συκοφαντίες και θα περάσουν -όπως έγινε την εποχή που το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας ήταν η ομιλία ή η τυπογραφία- στην λήθη της ιστορίας. Ομως τα σκουπίδια είναι το αναγκαίο κόστος ώστε να μπορέσει να διατυπωθεί ο χρήσιμος και πραγματικά επαναστατικός λόγος. Γι’ αυτό είναι σημαντική η ελευθερία κάποιου να μιλά, να γράφει, να δημοσιεύει, παρά το γεγονός ότι όποιος μιλά, γράφει, δημοσιεύει δεν έχει κατ’ ανάγκη δίκιο ή πολύ περισσότερο δεν έχει κάτι πραγματικά επαναστατικό να πει. Απαγορεύοντας την έκφραση ιδεών που φαίνονται προσβλητικές τα «επικρατούντα ήθη», εξασφαλίζουμε ότι θα αποσιωπηθεί και ο χρήσιμος λόγος. Ετσι η κοινωνία θα παραμείνει στάσιμη και θα μαραζώσει. Με τις νέες ιδέες προχωρά ο κόσμος, ακόμη κι αν αυτές έχουν ως παράπλευρο κόστος να ανεχθούμε συντριπτικά περισσότερα σκουπίδια, από τα διαμάντια που παράγονται στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Έντυπη

 ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ

Η ελευθερία στην ηλεκτρονική εποχή

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 12:58

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:AΠOΓPAΦEΣ

Ο Σωκράτης και ο Ιησούς υπήρξαν δύο από τους μεγαλύτερους στοχαστές στην ανθρώπινη ιστορία. Ομως ο λόγος και των δύο θεωρήθηκε ασεβής προς τα θεία και επικίνδυνος για την «κοινωνία», δηλαδή την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Γι’ αυτό και οι δύο καταδικάστηκαν σε θάνατο. Οχι για κάτι που έκαναν, αλλά για κάτι που είπαν. Οι ίδιοι φυσικά δεν εξέδωσαν κάποιο βιβλίο ούτε είχαν blogs. Η τεχνολογική κατάσταση της εποχής επέτρεπε τη μεταφορά ιδεών μόνο διά της ομιλίας. Στην εποχή τους, βέβαια, υπήρχαν κι άλλοι ομιλητές. Κάποιοι από αυτούς διατύπωσαν ενδιαφέρουσες ιδέες, αλλά οι περισσότεροι έλεγαν ανοησίες και γι’ αυτό ο λόγος τους πέρασε στη λήθη.

Ο Τζον Λοκ ήταν επίσης ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς φιλοσόφους της νεωτερικότητας. Κυνηγημένος στη Βρετανία εξέδωσε το κορυφαίο του έργο τις δύο πραγματείες περί διακυβέρνησης ανώνυμα στην Ολλανδία. Ο ίδιος φυσικά δεν είχε blog· τεχνολογία της εποχής του ήταν η τυπογραφία. Ξέρουμε σήμερα ότι και στη δική του εποχή το μεγαλύτερο μέρος όσων τυπωνόταν ήταν ανοησίες και συκοφαντίες κατά πολιτικών αντιπάλων. Αυτό χρησιμοποίησαν ως πρόσχημα οι εξουσιαστές της εποχής προσπαθώντας να αποσιωπήσουν τον πραγματικά ανατρεπτικό λόγο. Είναι, για παράδειγμα, χαρακτηριστικός ο νόμος που ο καρδινάλιος Ρισελιέ πέρασε τον Ιανουάριο του 1629 στη Γαλλία: «Η μεγάλη αναταραχή και αναστάτωση που διαπιστώνουμε κάθε μέρα από την ευκολία και την ελευθερία της εκτύπωσης, κατά παράβαση των νόμων του βασιλέως δημιουργεί μεγάλα τραύματα στους υπηκόους, στην ειρήνη και στην ηρεμία του κράτους... Κάθε τυπογράφος, είτε βρίσκεται στο Παρίσι είτε σε άλλη πόλη του βασιλείου... και κάθε βιβλιοπώλης ή άλλος απαγορεύεται να πουλά οποιοδήποτε βιβλίο ή γραπτό που δεν φέρει το όνομα του συγγραφέα και του τυπογράφου, και δεν έχουν την γραπτή μας άδεια...».

Σήμερα η τεχνολογία θέτει εκ νέου τα παλιά προβλήματα. Ο ανώνυμος λόγος των blog και των κοινωνικών δικτύων εξοργίζει τους εξουσιαστές όλου του κόσμου. Ο Ερντογάν απαγόρευσε το twitter, στην Κίνα απαγορεύουν την πρόσβαση σε διάφορους δικτυακούς τόπους, στην Ελλάδα καταδικάζονται νέοι άνθρωποι διότι σατίρισαν σε ιστοσελίδες «τα θεία», συνήθως κάποιους κατεστημένους πολιτικούς. Βέβαια είναι αλήθεια ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος όσων γράφονται σήμερα στις διάφορες ηλεκτρονικές πλατφόρμες είναι σκουπίδια. Κάποια μπορεί να είναι και συκοφαντίες και θα περάσουν -όπως έγινε την εποχή που το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας ήταν η ομιλία ή η τυπογραφία- στην λήθη της ιστορίας. Ομως τα σκουπίδια είναι το αναγκαίο κόστος ώστε να μπορέσει να διατυπωθεί ο χρήσιμος και πραγματικά επαναστατικός λόγος.

Γι’ αυτό είναι σημαντική η ελευθερία κάποιου να μιλά, να γράφει, να δημοσιεύει, παρά το γεγονός ότι όποιος μιλά, γράφει, δημοσιεύει δεν έχει κατ’ ανάγκη δίκιο ή πολύ περισσότερο δεν έχει κάτι πραγματικά επαναστατικό να πει. Απαγορεύοντας την έκφραση ιδεών που φαίνονται προσβλητικές τα «επικρατούντα ήθη», εξασφαλίζουμε ότι θα αποσιωπηθεί και ο χρήσιμος λόγος. Ετσι η κοινωνία θα παραμείνει στάσιμη και θα μαραζώσει. Με τις νέες ιδέες προχωρά ο κόσμος, ακόμη κι αν αυτές έχουν ως παράπλευρο κόστος να ανεχθούμε συντριπτικά περισσότερα σκουπίδια, από τα διαμάντια που παράγονται στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες.

Έντυπη