ΗΛΙΑΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ Βεβιασμένα χαμόγελα
Βεβιασμένα χαμόγελα
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Ο διευθυντής ορχήστρας κουνάει τα χέρια του με μειλίχια αυτοπεποίθηση, τα μέλη της κοιτούν τα αναλόγιά τους με ύφος «στο ύψος των περιστάσεων», αλλά μερικά βασικά μουσικά όργανα εξακολουθούν να βγάζουν φάλτσους ήχους: Η ειδησεογραφία τσαλακώνει την ευρωπαϊκή συμφωνία ανάκαμψης.
Ο τραπεζικός δανεισμός προς τον ιδιωτικό τομέα της Ευρωζώνης υποχώρησε και τον Μάρτιο, για 23ο συνεχόμενο μήνα (-2,2%). Στην Ελλάδα η πτώση ήταν σχεδόν διπλάσια (4,1%). Η ισπανική οικονομία έχασε μέσα σε ένα τρίμηνο 185.000 θέσεις εργασίας – 425.000 θέσεις εξαφανίστηκαν τον τελευταίο χρόνο. Οι οικονομικά ενεργοί Ισπανοί δεν φτάνουν ούτε τα 17 εκατ., σε μια χώρα όπου ο συνολικός πληθυσμός ξεπερνά τα 47. Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση της Μαδρίτης παραμένει μεθυσμένη με τον «εντυπωσιακό» ρυθμό ανάπτυξης του 0,4%.
Οταν μειώνεται η ρευστότητα σε μια οικονομία, το (δανεικό) κεφάλαιο, όταν μειώνεται το εργατικό δυναμικό, όταν λιγοστεύουν οι συντελεστές της παραγωγής όπως τους περιγράφουν οι οικονομικές θεωρίες, τότε το επιχείρημα για Ευρωζώνη σε ανάπτυξη θέλει μπόλικη φαντασία – τουλάχιστον όσον αφορά τη στοιβάδα της πραγματικής οικονομίας, των εισοδημάτων και της κατανάλωσης. Ο περιβόητος φόβος για «υποχώρηση του πληθωρισμού που μπορεί να βλάψει την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη» δεν είναι ένα τεχνικό ενδεχόμενο, ένα «διαδικαστικό» νομισματικό ατύχημα που μπορεί να προκαλέσει ύφεση. Αποτελεί πραγματική προοπτική σε μια οικονομία όπου οι συντελεστές παραγωγής λιγοστεύουν. Η φιλολογία για αποπληθωρισμό σπιράλ είναι ένας τεχνοκρατικός τρόπος για να εκφράσεις το προφανές χωρίς να διαψεύσεις το στόρι ανάκαμψης: Οτι η πραγματική οικονομία της Ευρωζώνης μαραζώνει.
Οι αισιόδοξοι επισημαίνουν ότι παρά τα συνεχιζόμενα απογοητευτικά στοιχεία για την απασχόληση και τη ρευστότητα του ιδιωτικού τομέα της Ευρωζώνης, οι απώλειες σε αμφότερα βαίνουν μειούμενες (κάτι που είναι ωστόσο επιβράδυνση ύφεσης, όχι ανάκαμψη). Είναι αυτή η τάση που διασώζει την εκτίμηση πως η Ευρώπη είναι σε τροχιά εξόδου από την κρίση. Αλλά, συν Αθηνά και χείρα κίνει. Η δυναμική χρειάζεται διεθνή κεφάλαια. Και αυτά δεν έρχονται στην Ευρωζώνη, γιατί πείστηκαν από τις μακρο-προβολές της ευημερίας των πληθυσμών της. Αλλά γιατί πιστεύουν ότι είναι αρκετά «γάτα» για να προστατεύσει τα διεθνή κεφάλαια που ψάχνουν καταφύγιο και γιατί η ΕΚΤ τους υπόσχεται «τα λεφτά τους πίσω», αν αλλάξουν γνώμη. Ή μάλλον υπόσχεται, χωρίς να υπόσχεται.
Η «αντιφατική ισορροπία» της επικοινωνίας Ντράγκι (βλ. και χθεσινή στήλη) γίνεται πιο απαιτητική, παράγει περισσότερα αιτήματα για διευκρινίσεις. Δεν μπορείς να ικανοποιείς για καιρό αντίθετα κοινά. Δεν μπορείς να περιμένεις ότι κερδοσκόποι και φορολογούμενοι θα ακούνε μόνο αυτό που θέλουν να ακούσουν, τίποτε άλλο. Οταν αρχίσει η αμφισβήτηση, θα πρέπει να καθησυχάσεις, να «κλείσεις το μάτι» στην πιο ανήσυχη πλευρά – ή σε όλες («δεν το εννοώ, βρε παιδί μου, έτσι το λέω να το ακούν»).
Οι γκρίνιες στο γερμανικό Κοινοβούλιο αυξήθηκαν εσχάτως. Οι υποσχέσεις του Ντράγκι στις αγορές θορύβησαν πολλούς Γερμανούς βουλευτές, που ζήτησαν διαβεβαιώσεις και ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη. Αυτό ακριβώς πήραν: Συγκεντρώθηκαν με διακριτικότητα στο Κενιγκσβίντερ, και ο κεντρικός τραπεζίτης τούς καθησύχασε. Τους είπε πως δεν επίκειται πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (QE), πως είναι απίθανο για τώρα, καθώς δεν φοβάται ότι θα υπάρξει αποπληθωρισμός. Πολλές διαρροές από τη συνάντηση δεν υπήρξαν – «η συνάντηση ήταν ιδιωτικού χαρακτήρα».
Αναστεναγμός ανακούφισης, αφού ο σκόπελος ξεπεράστηκε, με τους μεν, για τώρα. Μόνο μη ζητήσουν και οι αγορές ανάλογες διαβεβαιώσεις: όταν αυτές γκρινιάζουν το κάνουν «φωναχτά», ενώ όταν «θέλουν εγγυήσεις» δεν είναι μόνο λεκτικές. Τσάι και συμπάθεια στις όχθες του Ρήνου δεν αρκούν για εκτόνωση εκείνων των πιέσεων.
Ο τραπεζικός δανεισμός προς τον ιδιωτικό τομέα της Ευρωζώνης υποχώρησε και τον Μάρτιο, για 23ο συνεχόμενο μήνα (-2,2%). Στην Ελλάδα η πτώση ήταν σχεδόν διπλάσια (4,1%). Η ισπανική οικονομία έχασε μέσα σε ένα τρίμηνο 185.000 θέσεις εργασίας – 425.000 θέσεις εξαφανίστηκαν τον τελευταίο χρόνο. Οι οικονομικά ενεργοί Ισπανοί δεν φτάνουν ούτε τα 17 εκατ., σε μια χώρα όπου ο συνολικός πληθυσμός ξεπερνά τα 47. Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση της Μαδρίτης παραμένει μεθυσμένη με τον «εντυπωσιακό» ρυθμό ανάπτυξης του 0,4%.
Οταν μειώνεται η ρευστότητα σε μια οικονομία, το (δανεικό) κεφάλαιο, όταν μειώνεται το εργατικό δυναμικό, όταν λιγοστεύουν οι συντελεστές της παραγωγής όπως τους περιγράφουν οι οικονομικές θεωρίες, τότε το επιχείρημα για Ευρωζώνη σε ανάπτυξη θέλει μπόλικη φαντασία – τουλάχιστον όσον αφορά τη στοιβάδα της πραγματικής οικονομίας, των εισοδημάτων και της κατανάλωσης. Ο περιβόητος φόβος για «υποχώρηση του πληθωρισμού που μπορεί να βλάψει την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη» δεν είναι ένα τεχνικό ενδεχόμενο, ένα «διαδικαστικό» νομισματικό ατύχημα που μπορεί να προκαλέσει ύφεση. Αποτελεί πραγματική προοπτική σε μια οικονομία όπου οι συντελεστές παραγωγής λιγοστεύουν. Η φιλολογία για αποπληθωρισμό σπιράλ είναι ένας τεχνοκρατικός τρόπος για να εκφράσεις το προφανές χωρίς να διαψεύσεις το στόρι ανάκαμψης: Οτι η πραγματική οικονομία της Ευρωζώνης μαραζώνει.
Οι αισιόδοξοι επισημαίνουν ότι παρά τα συνεχιζόμενα απογοητευτικά στοιχεία για την απασχόληση και τη ρευστότητα του ιδιωτικού τομέα της Ευρωζώνης, οι απώλειες σε αμφότερα βαίνουν μειούμενες (κάτι που είναι ωστόσο επιβράδυνση ύφεσης, όχι ανάκαμψη). Είναι αυτή η τάση που διασώζει την εκτίμηση πως η Ευρώπη είναι σε τροχιά εξόδου από την κρίση. Αλλά, συν Αθηνά και χείρα κίνει. Η δυναμική χρειάζεται διεθνή κεφάλαια. Και αυτά δεν έρχονται στην Ευρωζώνη, γιατί πείστηκαν από τις μακρο-προβολές της ευημερίας των πληθυσμών της. Αλλά γιατί πιστεύουν ότι είναι αρκετά «γάτα» για να προστατεύσει τα διεθνή κεφάλαια που ψάχνουν καταφύγιο και γιατί η ΕΚΤ τους υπόσχεται «τα λεφτά τους πίσω», αν αλλάξουν γνώμη. Ή μάλλον υπόσχεται, χωρίς να υπόσχεται.
Η «αντιφατική ισορροπία» της επικοινωνίας Ντράγκι (βλ. και χθεσινή στήλη) γίνεται πιο απαιτητική, παράγει περισσότερα αιτήματα για διευκρινίσεις. Δεν μπορείς να ικανοποιείς για καιρό αντίθετα κοινά. Δεν μπορείς να περιμένεις ότι κερδοσκόποι και φορολογούμενοι θα ακούνε μόνο αυτό που θέλουν να ακούσουν, τίποτε άλλο. Οταν αρχίσει η αμφισβήτηση, θα πρέπει να καθησυχάσεις, να «κλείσεις το μάτι» στην πιο ανήσυχη πλευρά – ή σε όλες («δεν το εννοώ, βρε παιδί μου, έτσι το λέω να το ακούν»).
Οι γκρίνιες στο γερμανικό Κοινοβούλιο αυξήθηκαν εσχάτως. Οι υποσχέσεις του Ντράγκι στις αγορές θορύβησαν πολλούς Γερμανούς βουλευτές, που ζήτησαν διαβεβαιώσεις και ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη. Αυτό ακριβώς πήραν: Συγκεντρώθηκαν με διακριτικότητα στο Κενιγκσβίντερ, και ο κεντρικός τραπεζίτης τούς καθησύχασε. Τους είπε πως δεν επίκειται πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (QE), πως είναι απίθανο για τώρα, καθώς δεν φοβάται ότι θα υπάρξει αποπληθωρισμός. Πολλές διαρροές από τη συνάντηση δεν υπήρξαν – «η συνάντηση ήταν ιδιωτικού χαρακτήρα».
Αναστεναγμός ανακούφισης, αφού ο σκόπελος ξεπεράστηκε, με τους μεν, για τώρα. Μόνο μη ζητήσουν και οι αγορές ανάλογες διαβεβαιώσεις: όταν αυτές γκρινιάζουν το κάνουν «φωναχτά», ενώ όταν «θέλουν εγγυήσεις» δεν είναι μόνο λεκτικές. Τσάι και συμπάθεια στις όχθες του Ρήνου δεν αρκούν για εκτόνωση εκείνων των πιέσεων.
Comments