κοινωνία και πολιτισμός

Γιατί μιλάμε αριστοτελικά

Κυκλοφόρησε στη Γερμανία μια νέα μονογραφία για τη ζωή και το έργο του Αριστοτέλη εξηγώντας γιατί ο αρχαίος φιλόσοφος συνιστά αφετηρία της δυτικής παιδείας και παραμένει μέχρι σήμερα επίκαιρος.

«Με πόνο καρδίας βλέπω πόσους άριστους Χριστιανούς σαγήνευσε και εξαπάτησε αυτός ο αναθεματισμένος, υπερφίαλος, δόλιος ειδωλολάτρης. Ο Κύριος μας τον έστειλε για να μας τιμωρήσει για τις αμαρτίες μας.» Τάδε έφη τον 16ο αιώνα ο Γερμανός μεταρρυθμιστής θεολόγος Μαρτίνος Λούθηρος για τον Αριστοτέλη. «Η αριστοτελική περιγραφή του χωροχρονικού συνεχούς και της κίνησης είναι καλύτερα τεκμηριωμένη από τη συνηθισμένη ανάλογη περιγραφή στη σύγχρονη φυσική.» Τάδε έφη για τον Αριστοτέλη τον 20ό αιώνα ο Γερμανός φυσικός Καρλ Φρίντριχ φον Βαϊτσέκερ. Είναι προφανές ότι ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος που έζησε τον 4ο αιώνα προ Χριστού συνδέθηκε άρρηκτα με τη δυτική παιδεία και επιστήμη.

Δόγμα και ανάθεμα

Χέλμουτ Φλάσαρ, Αριστοτέλης. Δάσκαλος της Δύσης, εκδόσεις Beck, Μόναχο 2013

Πολλοί ανά τις εκατονταετίες σχολίασαν τα έργα του. Ας θυμηθούμε την κριτική έκδοση των αρχαίων σχολίων στον Αριστοτέλη που ξεκίνησε στη Γερμανία η Πρωσική Ακαδημία Επιστημών και ξεπέρασε μέσα σε 100 χρόνια τους 50 τόμους. Πολλοί τον οικειοποιήθηκαν, άλλοι προχώρησαν τη σκέψη του, άλλοι νόθευσαν τη διδασκαλία του, άλλοι την έκαναν δόγμα και άλλοι την αναθεμάτισαν. Πάντως χωρίς αυτόν δεν νοείται ούτε η σημερινή επιστήμη ούτε η σημερινή λογική και φιλοσοφία. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν κυκλοφορήσει διάφορες εισαγωγές στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη και αναρίθμητες ειδικές μελέτες για πτυχές του έργου του. Έλειπε ωστόσο από καιρό μια σύγχρονη συνολική παρουσίαση του βίου και των θεωριών του. Αυτό το κενό προσπαθεί τώρα να καλύψει ένας πολυσέλιδος τόμος με τίτλο «Αριστοτέλης. Δάσκαλος της Δύσης» που εκδόθηκε από τον οίκο Beck του Μονάχου και φέρει την υπογραφή ενός γηραιού ελληνιστή, του καθηγητή Χέλμουτ Φλάσαρ, που στα 83 του εκπλήσσει με την ικανότητα να συνθέσει μια τόσο ευανάγνωστη εργοβιογραφία του αρχαίου φιλοσόφου.

Η λογική σύλληψη του κόσμου

Ο καθηγητής Χέλμουτ Φλάσαρ

Ο Φλάσαρ σημειωτέον ήταν επί σαράντα χρόνια επιμελητής της γερμανικής έκδοσης των αριστοτελικών έργων από τον οίκο Akademie Verlag του Βερολίνου. Με ενάργεια, ακρίβεια και γνώση αυτό το βιβλίο μας περιδιαβάζει σ’ εκείνη την άπιαστη εποχή, όταν η ελληνική σκέψη άρχισε να εξορθολογίζει τον κόσμο. Γιατί αυτό είναι ο Αριστοτέλης, μια κορυφαία μορφή στις απαρχές της λογικής σύλληψης του κόσμου. Και γιατί μας ενδιαφέρει ακόμα σήμερα; Η απάντηση καλύτερα από τον Χέλμουτ Φλάσαρ: «Η επικαιρότητα του Αριστοτέλη δεν φαίνεται τόσο από το αν η μια ή άλλη θεωρία του ισχύει μέχρι σήμερα όσο από το πόσο γόνιμα είναι τα ερωτήματα που έθεσε και τα μοντέλα των απαντήσεων και λύσεων που έδωσε. Η επικαιρότητά του φαίνεται από το πόσο η σκέψη μας καθορίζεται μέχρι σήμερα από τις δικές του έννοιες, από τις δικές του κατηγοριοποιήσεις.» Ο κριτικός της εφημερίδας Süddeutsche Zeitung συνιστά ανεπιφύλακτα το βιβλίο και καταλήγει: «Τα αριστοτελικά είναι μια διεθνής γλώσσα. Και με τη βοήθεια του Χέλμουτ Φλάσαρ καταλαβαίνουμε καλύτερα για ποιο λόγο τη μιλάμε.»

Σπύρος Μοσκόβου

Yπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη    dw de