«Πρέπει να μειωθεί ο κατώτατος μισθός»

«Πρέπει να μειωθεί ο κατώτατος μισθός»

Ο ΠΟΟΥΛ ΤΟΜΣΕΝ ΣΤΗΝ «Κ»
Αφήνει ανοικτό το να μην υπάρξουν παρεμβάσεις στον 13ο και 14ο
Προτείνει κλείσιμο δημόσιων οργανισμών και απολύσεις

Συνέντευξη στον Αθανασιο Eλλις

Την ανάγκη μείωσης του μισθολογικού κόστους ώστε να καταστεί η ελληνική οικονομία περισσότερο ανταγωνιστική, επισημαίνει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο επικεφαλής του ΔΝΤ για το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, Πόουλ Τόμσεν, ο οποίος υπογραμμίζει την ανάγκη ευθυγράμμισης των μισθών με την παραγωγικότητα και επικαλείται τις περιπτώσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, όπου ο κατώτατος μισθός είναι πολύ χαμηλότερος. Στο πλαίσιο αυτό, αναγνωρίζει ότι «η ύφεση, η μείωση των μισθών και η αύξηση της ανεργίας είναι αναπόφευκτες για μια χώρα που καλείται να αντιμετωπίσει το διπλό πρόβλημα των υπερβαλλόντων ελλειμμάτων και της έλλειψης ανταγωνιστικότητας».

Tονίζει ότι ο εξορθολογισμός του δημόσιου τομέα σημαίνει κλείσιμο οργανισμών και αναπόφευκτα απολύσεις εργαζομένων, αλλά σπεύδει να σημειώσει ότι η μεγάλη μείωση του αριθμού των απασχολούμενων στο Δημόσιο θα προέλθει από τις συνταξιοδοτήσεις. Περιγράφει ως «πολύ καλή» τη συζήτηση που είχε με τη Ν.Δ., αλλά αναφερόμενος στις προτάσεις της για μείωση των φορολογικών συντελεστών, είπε ότι είναι λάθος να βάζει κανείς «την άμαξα πριν από το άλογο». Για την ενίσχυση των τραπεζών αναφέρει ότι οι διοικήσεις τους δεν πρέπει να περάσουν στον έλεγχο του κράτους, το οποίο, όπως σημειώνει, σε αυτόν τον τομέα έχει αποτύχει στο παρελθόν, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες. Παραδέχεται λάθη στη μέχρι τώρα προσπάθεια και κυρίως την έμφαση που δόθηκε στη φορολογία, ενώ θα έπρεπε η όλη προσπάθεια να έχει επικεντρωθεί περισσότερο στον περιορισμό των δαπανών, και σημειώνει ότι το ΔΝΤ είχε προειδοποιήσει για τις επιπτώσεις ενός υπερβολικού ρυθμού δημοσιονομικής προσαρμογής, προφανώς σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους εταίρους. Στο πλαίσιο αυτό, υπογραμμίζει την ανάγκη να διασφαλισθεί η ανεκτικότητα της κοινωνίας και η πολιτική υποστήριξη. Προχωρεί, δε, και σε μια αυτοκριτική σε προσωπικό επίπεδο, λέγοντας ότι «οι διάφοροι αξιωματούχοι –και εγώ– θα πρέπει ίσως να είναι πιο ευαίσθητοι στο να διασφαλιστεί ότι στέλνουμε ένα μήνυμα ισορροπίας, όταν λέμε πως το πρόγραμμα βρίσκεται εκτός τροχιάς».

Eπισημαίνει ότι «οι υπαινιγμοί πως η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να προσαρμοστεί γιατί η κακοδιαχείριση, η φοροδιαφυγή, η διαφθορά κ.ά. είναι στο ελληνικό DNA είναι απαράδεκτοι και συνιστούν προσβολή προς τους πολίτες, οι οποίοι έχουν ήδη θυσιάσει πολλά».

– Υποστηρίζετε την ανάγκη μείωσης των μισθών;

– Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω λέγοντας ότι θεωρώ πως όλοι συμφωνούμε σε αυτό: η Ελλάδα έχει ακόμη ένα μεγάλο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας. Για να καλυφθεί αυτό το έλλειμμα, χρειάζονται δράσεις σε πολλά μέτωπα, όχι μόνο στους μισθούς, αλλά είναι σαφές ότι οι μισθοί είναι –για την οικονομία συνολικά– αρκετά μεγάλοι σε σχέση με την παραγωγικότητα της Ελλάδας.

– Αρα, θεωρείτε ότι απαιτείται μείωσή τους;

– Θα μπορούσε κάποιος να ελπίζει ότι η παραγωγικότητα θα αυξανόταν με κάποιο μαγικό τρόπο σε επίπεδα που θα δικαιολογούσαν τα τρέχοντα μισθολογικά επίπεδα. Προσπαθούμε να αυξήσουμε την παραγωγικότητα, αλλά υπάρχουν όρια σε αυτήν τη διαδικασία. Συνεπώς, μέρος της προσαρμογής πρέπει να προέλθει από τη στενότερη ευθυγράμμιση της παραγωγικότητας σε μεμονωμένες επιχειρήσεις με τους μισθούς. Οι μεταρρυθμίσεις στον μηχανισμό καθορισμού των μισθών, στο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων, θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Πιστεύω ότι οι περισσότεροι από εμάς συμφωνούμε με αυτό. Το σημείο για το οποίο χρειάζεται να πεισθούμε περισσότερο είναι ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις μπορούν να προσφέρουν αποτελέσματα στο άμεσο μέλλον. Αν δεν συμβεί αυτό, πιστεύουμε ότι η κυβέρνηση ίσως θα πρέπει να εξετάσει πιο άμεσες παρεμβάσεις για μια προσωρινή περίοδο, έως ότου οι μεταρρυθμίσεις τεθούν σε ισχύ. Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν περιορισμούς στον κατώτατο μισθό και πιθανώς στον 13ο και τον 14ο μισθό. Βρισκόμαστε ακόμη σε συζητήσεις γι’ αυτό. Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε κάτι. Πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τι είδους μεταρρυθμίσεις εξετάζει η κυβέρνηση.

– Πιθανή κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού δεν θα στερήσει από τα ασφαλιστικά ταμεία σημαντικά έσοδα;

– Συζητούμε το θέμα της μισθολογικής πολιτικής. Εάν υπάρξει μια ισχυρή διαρθρωτική μεταρρύθμιση στον τομέα των μισθών που θα μας πείθει ότι οι μισθοί θα προσαρμοσθούν χωρίς άμεση παρέμβαση, τότε δεν χρειάζεται μια τέτοια παρέμβαση. Αλλά είναι μια συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη. Και επειδή με ρωτήσατε για τα Ταμεία, όποια λύση αποφασίσουμε θα λάβει σοβαρά υπόψη τις επιπτώσεις στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης ώστε να μην υπάρξουν κενά.

– Επιμένετε στη μείωση του κατώτατου μισθού, αλλά εάν οι κοινωνικοί εταίροι, συμπεριλαμβανομένων των εργοδοτών, θεωρούν ότι το πρόβλημα δεν είναι το μισθολογικό κόστος, γιατί δίνετε τόση έμφαση στον υπάλληλο των 700 ευρώ; Αυτός είναι η ουσία της έλλειψης ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας;

– Αναμένουμε να υπάρξει ένας συνδυασμός παρεμβάσεων και διαρθρωτικών αλλαγών στον μισθολογικό μηχανισμό για να γίνει πιο ευέλικτος. Θα πρέπει να το συζητήσουμε. Δεν έχουν ληφθεί αποφάσεις για τίποτα.

– Θα επανέλθω. Πρέπει να μειωθεί ο κατώτατος μισθός;

– Ο κατώτατος μισθός είναι δραματικά υψηλότερος σε σχέση με άλλες χώρες σαν την Ελλάδα και βρίσκεται πολύ κοντά στα επίπεδα των ανεπτυγμένων χωρών. Είναι, δηλαδή, πολύ πάνω από αυτόν που δικαιολογεί η παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας. Στην Πορτογαλία, ο κατώτατος μισθός είναι 35% χαμηλότερος από ό,τι στην Ελλάδα. Στην Ισπανία είναι 20% χαμηλότερος. Και η Ισπανία έχει τεράστια ανεργία. Η ανεργία στους νέους, που φθάνει στην Ελλάδα το 40%, αποτελεί κάτι σκανδαλώδες. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι νέοι με ελάχιστη εμπειρία και παραγωγικότητα θα προσλαμβάνονται από επιχειρήσεις και δεν θα παραγκωνίζονται στην αγορά εργασίας λόγω ενός υπερβολικά υψηλού κατώτατου μισθού.

– Πρέπει να κλείσουν δημόσιοι οργανισμοί;

– Είναι ένα από τα προβλήματα τα οποία πρέπει να αντιμετωπίσει η Ελλάδα: το κλείσιμο δημόσιων οργανισμών.

– Και πρέπει να γίνει άμεσα;

– Αυτά τα πράγματα παίρνουν χρόνο. Απαιτείται τεχνική προεργασία. Είναι ένας τομέας όπου έχουμε δει καθυστερήσεις και πρέπει να ανακτήσουμε τη δυναμική.

– Που σημαίνει, με απλά λόγια, απολύσεις εργαζομένων.

– Εάν εργάζονται σε μια επιχείρηση που δεν είναι απαραίτητη, ναι, πρέπει να εξεταστεί η πιθανότητα αναγκαστικών απολύσεων. Είναι κάτι που πρέπει να εξεταστεί. Αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των μειώσεων στον δημόσιο τομέα θα προέλθει από συνταξιοδότηση.

– Μία πρόσληψη για κάθε πέντε αποχωρήσεις; Μία για κάθε δέκα;

– Αυτά είναι ζητήματα που βρίσκονται ακόμη υπό συζήτηση.

– Σας έχει παρουσιάσει η Ν.Δ. διαφορετικές προτάσεις με μέτρα ισοδύναμα δημοσιονομικού αποτελέσματος που κρίνετε ικανοποιητικά;

– Με τη Ν.Δ. είχαμε πολύ καλή συζήτηση. Μας παρουσίασαν τις κύριες ιδέες τους και θα έχουμε περαιτέρω συζητήσεις Θέλουν να έχουν και αυτοί και άλλες διαβουλεύσεις με την κυβέρνηση.

– Αρα, συμφωνείτε;

– Κοιτάξτε. Εχουν υπάρξει μόνο αρχικές συζητήσεις. Δεν έχω διαπιστώσει σημεία διαφωνίας, αλλά χρειάζεται να γίνουν πιο λεπτομερείς συζητήσεις.

– Συμφωνείτε ότι η μείωση των φορολογικών συντελεστών, πρόταση που εύλογα αναδεικνύει ένα συντηρητικό κόμμα, θα ενισχύσει την επιχειρηματική δραστηριότητα και θα βοηθήσει την οικονομία;

– Είμαι υπέρ της φορολογικής μεταρρύθμισης και του ορθολογισμού της φορολογίας. Υπέρ κινήσεων που διευρύνουν τη φορολογική βάση. Αλλά θα εφιστούσα την προσοχή σε κινήσεις που «τοποθετούν την άμαξα πριν από το άλογο», όπως είναι η άποψη ότι η μείωση των συντελεστών θα οδηγήσει σε διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Η εμπειρία μας δείχνει ότι αυτό δεν ισχύει. Πρέπει πρώτα να ληφθούν μέτρα που θα βελτιώνουν τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό.

Τα λάθη μας και η ύφεση

– Παραδέχεστε ότι κάνατε λάθη;

– Νομίζω ότι όντως η δημοσιονομική προσαρμογή στηρίχθηκε υπερβολικά στη φορολογία και στην αύξηση των φόρων. Θα έπρεπε να είχαμε δώσει μεγαλύτερη έμφαση στον περιορισμό των δαπανών. Αυτός είναι ένας από τους τομείς, που θα μπορούσαμε να είμαστε πιο πειστικοί προς την κυβέρνηση.

– Είστε ανήσυχος για το γεγονός ότι οι πολιτικές που προωθείτε προκαλούν βαθιά ύφεση;

– Ναι, είμαι. Η ύφεση, η μείωση των μισθών και η αύξηση της ανεργίας είναι αναπόφευκτα για μια χώρα που καλείται να αντιμετωπίσει το διπλό πρόβλημα των υπερβαλλόντων ελλειμμάτων και της έλλειψης ανταγωνιστικότητας - και η οποία πρέπει να αναλάβει την υλοποίηση μιας επίπονης διαδικασίας δημοσιονομικής εξυγίανσης και εξίσου επίπονων μεταρρυθμίσεων την ίδια στιγμή. Γι’ αυτό τον λόγο, το ΔΝΤ έχει επιστήσει την προσοχή σε σχέση με τις επιπτώσεις ενός υπερβολικού ρυθμού δημοσιονομικής εξυγίανσης. Παρότι η Ελλάδα θα πρέπει σίγουρα να συνεχίσει τη μείωση των δημοσιονομικών της ελλειμμάτων, θα θέλαμε να διασφαλίσουμε -σκεπτόμενοι και ότι η ανεκτικότητα της κοινωνίας και η πολιτική υποστήριξη έχουν περιορισμούς- ότι έχουμε επιτύχει την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ δημοσιονομικής εξυγίανσης και μεταρρυθμίσεων. Θα πρέπει να προχωρήσουμε με λίγο αργότερο ρυθμό όσον αφορά τη δημοσιονομική εξυγίανση και να προχωρήσουμε ταχύτερα -πολύ ταχύτερα- με την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων.

Σαφής δέσμευση των αρχηγών

– Ζητάτε από τους τρεις ηγέτες που υποστηρίζουν την κυβέρνηση να συνυπογράψουν την όποια συμφωνία για τα μέτρα του νέου προγράμματος. Δεν είναι υπερβολικό αυτό που ζητάτε, εάν τα κόμματά τους υπερψηφίσουν τη συμφωνία στη Βουλή;

– Εχετε δίκιο, αλλά χρειαζόμαστε διαβεβαιώσεις ότι όποιος θα είναι στην κυβέρνηση μετά τις εκλογές -όποτε και αν γίνουν- και επιθυμεί εύλογα να κάνει κάποιες αλλαγές στην οικονομική πολιτική, αυτές θα είναι ευθυγραμμισμένες με τους στόχους και το βασικό πλαίσιο της συμφωνίας. Χρειαζόμαστε αυτές τις διαβεβαιώσεις γιατί το δάνειο θα δοθεί πριν από τις εκλογές. Τις ακριβείς λεπτομέρειες θα τις συζητήσουμε. Πάντως, πρόκειται για κάτι που ζητάμε πάντα όταν γίνονται εκλογές. Το κάναμε πέρυσι, πριν από τις εκλογές, στην Πορτογαλία.

– Πόσο κοντά βρισκόμαστε στην ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεών σας με την ελληνική κυβέρνηση; Είναι θέμα ημερών;

– Οι συζητήσεις για το πρόγραμμα θα ολοκληρωθούν πολύ σύντομα. Ναι, είναι θέμα ημερών. Και, εν συνεχεία, σε συνδυασμό με τη συμφωνία για το PSI και την πλευρά του επίσημου τομέα, θα μπορεί η Ελλάδα να οδηγηθεί σε χρέος 120% του ΑΕΠ έως το 2020. Η συμφωνία του PSI θα κατατεθεί και θα εξετασθεί για μερικές εβδομάδες και μέχρι περίπου το τέλος Φεβρουαρίου θα γνωρίζουμε εάν η πρότασή σας θα έχει γίνει αποδεκτή, και τότε θα μπορεί να προχωρήσει η ανταλλαγή των ομολόγων στο πρώτο ήμισυ του Μαρτίου. Είναι ένα σφιχτό χρονοδιάγραμμα, αλλά εφικτό.

– Εχετε προβεί σε νέα ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους, που καταδεικνύει τη δυσκολία να φθάσουμε σε ένα χρέος 120% του ΑΕΠ;

– Υπάρχει μια ανάλυση βιωσιμότητας της τρόικας, που λαμβάνει υπόψη την επιδείνωση της κατάστασης μετά την απόφαση της 27ης Οκτωβρίου που ώς ένα βαθμό οφείλεται σε εξελίξεις πέραν της Ελλάδας. Τώρα προβλέπουμε ύφεση για την Eυρωζώνη με υποχώρηση της ανάπτυξης κατά 1,6% και αυτό προκαλεί περιορισμό των εξαγωγών και μικρότερη ανάπτυξη στην Ελλάδα.

– Πρέπει η ΕΚΤ και οι άλλες χώρες της Eυρωζώνης να συμβάλουν περισσότερο στην απομείωση του ελληνικού χρέους;

– Χρειαζόμαστε έναν συνδυασμό του PSI και προσπαθειών μείωσης του βάρους του χρέους από τον επίσημο τομέα, που θα το περιορίσει στο 120% του ΑΕΠ το 2020. Δεν συμμετέχουμε στις διαπραγματεύσεις για το PSI και δεν έχουμε άποψη για τον ακριβή συνδυασμό, αλλά πρέπει να υπάρξει μια συνολική προσέγγιση.

– Οι ελληνικές τράπεζες που θα χρειασθούν και θα λάβουν βοήθεια θα πρέπει να εκδώσουν κοινές ή προνομιούχες μετοχές;

– Και αυτό βρίσκεται υπό συζήτηση. Αν και είναι κατανοητό ότι ως απόρροια του προγράμματος ανταλλαγής των ομολόγων (PSI) οι τράπεζες χρειάζονται σημαντική βοήθεια από το κράτος, δεν θέλουμε το κράτος να διοικεί τράπεζες. Το κράτος δεν έχει πολύ καλό παρελθόν, είτε στην Ελλάδα είτε σε άλλες χώρες, σε ό,τι αφορά τη διοίκηση τραπεζών. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι χρειαζόμαστε δικλίδες ασφαλείας. Οι λεπτομέρειες αποτελούν θέμα των διαπραγματεύσεων.

Απαράδεκτη η απαξίωση

– Κάποιοι επικρίνουν την Ελλάδα και υπαινίσσονται ότι δεν έχει πετύχει τίποτα.

– Συμμερίζομαι την απογοήτευση πολλών Ελλήνων αξιωματούχων για το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της κριτικής που ασκείται από το εξωτερικό δεν λαμβάνει υπόψη ότι η Ελλάδα έχει κάνει πολλά και με σημαντικό κόστος για τους πολίτες. Παρότι χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμη, η Ελλάδα έχει προχωρήσει αρκετά. Οι υπαινιγμοί ότι η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να προσαρμοστεί γιατί η κακοδιαχείριση, η διαφθορά κ.ά. είναι στο ελληνικό DNA είναι απαράδεκτοι και συνιστούν προσβολή προς τους πολίτες, οι οποίοι έχουν ήδη θυσιάσει πολλά. Αυτή η κατάσταση δεν θα βοηθήσει στο να υπάρξει κινητοποίηση για την υποστήριξη του προγράμματος στην Ελλάδα.

– Μήπως απαιτείται μεγαλύτερη «ευαισθησία» από όλους, συμπεριλαμβανομένου και του ΔΝΤ;

– Πιστεύω ότι οι διάφοροι αξιωματούχοι -και εγώ- θα πρέπει ίσως να είναι πιο ευαίσθητοι στο να διασφαλιστεί ότι στέλνουμε ένα μήνυμα ισορροπίας, όταν λέμε πως το πρόγραμμα βρίσκεται εκτός τροχιάς. Παρότι οι περισσότεροι από τους στόχους και τα σημεία αναφοράς που είχαν τεθεί για τα τέλη Δεκεμβρίου δεν επιτεύχθηκαν, αυτό δεν ήταν κάτι που προκάλεσε έκπληξη, δεδομένης της πολιτικής αναταραχής που σημειώθηκε στο τελευταίο τρίμηνο του 2011, αλλά και του γεγονότος ότι η νέα κυβέρνηση είχε πολύ λίγο χρόνο στη διάθεσή της, ώστε να προσπαθήσει να καλύψει το χαμένο έδαφος. Πρέπει να αντισταθούμε σε σαρωτικές διαπιστώσεις σχετικά με τον βαθμό υποστήριξης του προγράμματος από την ελληνική πλευρά, στη βάση των ειδικών συνθηκών που επικράτησαν στο 4ο τρίμηνο του έτους. Τούτου λεχθέντος, ο ρυθμός υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων ήταν πολύ αργός, ακόμη και πριν από την πρόσφατη πολιτική αναταραχή. Σημειώνω και πάλι ότι πρέπει να ανακτήσουμε τη δυναμική του προγράμματος.

– Πολλοί λένε ότι το ΔΝΤ έχει αλλάξει απόψεις για την Ελλάδα, ότι έχει γίνει πολύ σκληρότερο ή ακόμη ότι έχει πάψει να πιστεύει ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουμε την Ευρωζώνη. Ισχύουν αυτά;

– Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η Ελλάδα θα πετύχει και προσωπικά δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στην Ευρωζώνη. Το κόστος της αποχώρησης της χώρας θα ήταν τεράστιο, λόγω της σημαντικής αύξησης της ανεργίας και της βαθιάς μείωσης των μισθών, σε βαθμό πολύ χειρότερο από ό,τι παρατηρείται τώρα. Είναι γεγονός ότι οι μεταρρυθμίσεις και ο εκσυγχρονισμός της ελληνικής οικονομίας που χρειάζεται για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας εντός της Ευρωζώνης, είναι αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα για να μπορέσει να είναι ανταγωνιστική και στην παγκόσμια οικονομία. Η ιδιότητα του μέλους της Ευρωζώνης συνεπάγεται τεράστια πλεονεκτήματα που καθιστούν τη διαδικασία του εκσυγχρονισμού πολύ πιο εύκολη σε σχέση με το αν η Ελλάδα ήταν εκτός της περιοχής του ευρώ. Αυτό που λέει σταθερά το ΔΝΤ είναι ότι έπειτα από ένα πολύ εντυπωσιακό ξεκίνημα, οι μεταρρυθμίσεις και η προσπάθεια εκσυγχρονισμού που χρειάζεται ώστε να γίνει η οικονομία ανταγωνιστική και να ανακτηθεί η ανάπτυξη, έχουν χάσει σε δυναμική. Πρέπει να ανακτήσουμε αυτή τη δυναμική.

Συχνά κάποιοι δεν βλέπουν το μήνυμα

– Κάποιοι θεωρούν ότι εσείς προσωπικά είστε το πρόβλημα...

– Αυτό δεν είναι ευχάριστο, αλλά δεν προκαλεί και έκπληξη. Αντικατοπτρίζει μια ουσιαστική παρανόηση για τον τρόπο που λειτουργεί το Ταμείο. Ολες μου οι συζητήσεις εδώ, όλες οι προτάσεις πολιτικής και τα συμπεράσματα που καταθέτουμε κατά τη διάρκεια των συνομιλιών έχουν ελεγχθεί προσεκτικά από τους συναδέλφους μας στην Ουάσιγκτον μέσα από μια μακρά και δύσκολη διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης. Αυτό είναι ένα από τα δυνατά σημεία μιας αποστολής του ΔΝΤ: Οταν οι ανώτεροι αξιωματούχοι συνομιλούν με εμένα, συνομιλούν και με το ΔΝΤ. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν υπάρχει στην πραγματικότητα κάποιο ενδιαφέρον γύρω από το πρόσωπό μου. Παρ’ όλα αυτά, καταλαβαίνω ότι υπάρχει συχνά μια τάση επικέντρωσης στο πρόσωπο που φέρει το μήνυμα, παρά στο ίδιο το μήνυμα.kathimerini