επιλογές .....κεφαλονίτικα ανέκδοτα

Εμφύλιος πόλεμος, στρατηγική ή τυχοδιωκτισμός;AΠΟ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ.Γραφει ο Aντωνης KαρκαγιαννηςΔεν μπορώ να φαντασθώ ποια ερωτήματα μπορούν να τεθούν στο «κοινό» από μια δημοσκόπηση για να αποκαλυφθεί πώς και με ποια μορφή πέρασε στην «κοινή αντίληψη» ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, όπως είναι ο «εμφύλιος πόλεμος» ή η «ανταρσία», όρος που προσωπικά προτιμώ και νομίζω ότι είναι ορθότερος. Πολύ περισσότερο όταν έχουν περάσει εξήντα χρόνια από τότε και δεν ζει σχεδόν κανένας από τους πρωταγωνιστές του, ελάχιστοι από εκείνους που έλαβαν μέρος και εκείνοι που απλώς τον θυμούνται από την παιδική ή εφηβική ηλικία αποτελούν μικρό μέρος του πληθυσμού. Θα μου πείτε ότι σκοπός της δημοσκόπησης δεν είναι να αποκαλύψει το ίδιο το γεγονός. Ούτως ή άλλως, ένας εμφύλιος πόλεμος είναι σύνθετο και περίπλοκο γεγονός, δύσκολα αποκαλύπτει τα μυστικά του ακόμα και στους εξειδικευμένους επιστήμονες που το ερευνούν και το μελετούν με ειδικές μεθόδους. Το πολύ πολύ εκείνο που μπορούμε να περιμένουμε από μια δημοσκόπηση είναι το πολύ γενικό και συχνά αφελές περίγραμμα του γεγονότος, που και αυτό διαστρεβλωμένο κατάφερε να επιβιώσει και να αποτελεί «άποψη» των νεότερων γενεών γι’ αυτό. Με δυο λόγια πιστεύω ότι η έρευνα αυτών των γεγονότων, αλλά και του πώς πέρασαν στη «συλλογική συνείδηση», είναι δουλειά ειδικών ερευνητών, κυρίως των ιστορικών, και αυτοί, όπως γενικά η διανόηση, είναι οι φυσικοί «μεσάζοντες» μεταξύ του γεγονότος και του κοινού. Αλλος δρόμος δεν νομίζω ότι υπάρχει και οι δημοσκοπήσεις δεν μπορούν να μας λύσουν όλα τα προβλήματα.Από τις απαντήσεις που έδωσε το κοινό στη δημοσκόπηση που διενεργήθηκε κατά παραγγελία της «Κ» για τον εμφύλιο πόλεμο, εκείνη που προσωπικά απεκόμισα ως γενική πεποίθηση των νεότερων γενεών ήταν ότι ο εμφύλιος πόλεμος διεξήχθη μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς και ότι νίκησε η Δεξιά. Περίπου έτσι θυμόμαστε και ένα ποδοσφαιρικό ματς! Η απάντηση δεν αναβιώνει την τότε Δεξιά και την τότε Αριστερά ούτε τη νίκη της πρώτης επί της δεύτερης. Ενδεχομένως, όμως, ενσωματώνει τη γνώμη του ερωτώμενου για τη σημερινή Δεξιά και Αριστερά και αναλόγως να κρίνει και τη νίκη της μιας επί της άλλης.Αναζήτησα την αφορμή για την παραγγελία αυτής της δημοσκόπησης, επετειακή ή άλλη πιο ουσιαστική. Ουσιαστική δεν βρήκα και οι μόνες επετειακές που υπάρχουν, λίγο μετά ή λίγο πριν, είναι η υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (Ιανουάριος 1945) και οι πρώτες εκλογές (5 Μαρτίου 1946). Και οι δύο αυτές ημερομηνίες αποτελούν κομβικά σημεία για τη διολίσθηση της χώρας στον εμφύλιο πόλεμο. Οπως θα προσπαθήσω να εξηγήσω πρόκειται μάλλον για διολίσθηση παρά για αναπότρεπτη εξέλιξη. Τα πράγματα δεν οδηγούσαν αναπότρεπτα στον Εμφύλιο. Χρειάσθηκαν συγκεκριμένες ενέργειες και αποφάσεις των δύο αντιμαχόμενων πλευρών για να φτάσουμε ώς εκεί και πιστεύω χωρίς συνείδηση ότι οδηγούμαστε εκεί. Μικρές ή μεγάλες κινήσεις πολιτικής τακτικής των αντιμαχόμενων πλευρών, ακριβέστερα μικροί ή μεγάλοι πολιτικοί εκβιασμοί, οδήγησαν τελικά στον Εμφύλιο. Πιστεύω ότι τον Εμφύλιο δεν τον σχεδίασε και δεν τον αποφάσισε ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά. Αν θα πρέπει να αναζητήσουμε κάποιο αρχικό κεντρικό σχέδιο αναγκαστικά θα περιπέσουμε στη σκοτεινή σφαίρα της συνωμοσιολογίας, που ανεξάρτητα από τις αλήθειες που μπορεί να κρύβει, δεν μπορεί να αποτελέσει αφετηρία συλλογισμών και εκτιμήσεων.Στις 5 Μαρτίου του 1946 διενεργήθηκαν οι πρώτες γενικές εκλογές ύστερα από δέκα θυελλώδη χρόνια. Είχαν μεσολαβήσει η δικτατορία Μεταξά, ο πόλεμος, η Κατοχή και η Αντίσταση, τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Το κράτος είχε αποκατασταθεί στοιχειωδώς, υπήρχαν στρατός, αστυνομία και δικαστήρια (τα δυναμικά όργανα της κρατικής καταπίεσης). Ηταν αναμφισβήτητα κράτος της Δεξιάς και για λόγαριασμό της ασκούσε την καταπίεση.Το ΕΑΜ (η μετωπική έκφραση του ΚΚΕ) είχε πάρει την απόφαση να μην πάρει μέρος στις εκλογές. Ακριβώς την παραμονή των εκλογών σημειώθηκε η πρώτη ανταρτική σοβαρή επίθεση στο Λιτόχωρο του Ολύμπου, από ομάδα ενόπλων καταδιωκομένων αριστερών. Και τα δύο γεγονότα, η αποχή του ΕΑΜ από τις εκλογές και η ένοπλη επίθεση στο Λιτόχωρο, θεωρούνται ως αρχή του εμφυλίου πολέμου. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι το ΕΑΜ και το ΚΚΕ εκείνη τη στιγμή είχαν σχέδιο και απόφαση εμφυλίου πολέμου. Πίεση και πολιτικό εκβιασμό ασκούσαν.Και τα δύο γεγονότα όμως, η αποχή από τις εκλογές και η ένοπλη επίθεση στο Λιτόχωρο (το πρώτο ουσιαστικά και το δεύτερο περισσότερο συμβολικά) όρισαν τις βασικές συντεταγμένες του μελλοντικού εμφυλίου πολέμου, τον οποίο καμιά από τις δύο πλευρές δεν είχε σχεδιάσει και δεν είχε αποφασίσει.Η αποχή από τις εκλογές όρισε τις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις. Το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, με την ανταρσία στη νομιμότητα, ουσιαστικά αυτό οριζόταν ως η μια παράταξη. Ολες οι άλλες πολιτικές δυνάμεις που πήραν μέρος στις εκλογές συγκροτούσαν τη νόμιμη κρατική παράταξη. Η βία και νοθεία που αναμφισβήτητα ασκήθηκε στις εκλογές δεν αφαίρεσε τίποτα από τη «νομιμότητα» αυτής της παράταξης. Συνεπώς, ο εμφύλιος πόλεμος δεν διεξήχθη μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, όπως σταθερά απαντούν σήμερα, έπειτα από εξήντα χρόνια, οι ερωτώμενοι από τη δημοσκόπηση. Διεξήχθη ανάμεσα στο νόμιμο κράτος, στο οποίο η Δεξιά ήταν η κύρια δύναμη, αλλά σε συμμαχία και με άλλες δυνάμεις, και στην ανταρσία του ΚΚΕ, ουσιαστικά στην ανταρσία από τη νομιμότητα. Το δεύτερο γεγονός, η επίθεση στο Λιτόχωρο προδιέγραφε (και ταυτόχρονα απειλούσε) τη μορφή που πιθανόν θα έπαιρνε η πολιτική αντιπαράθεση στο μέλλον. Και τα δύο γεγονότα μαζί προδιέγραφαν τις παρατάξεις που θα συγκρουσθούν και το πεδίο της σύγκρουσης. Ηταν η πρώτη μεγάλη και αποφασιστική μάχη που έχασε το ΚΚΕ.Επειδή εξαντλείται ο χώρος, βιάζομαι να γράψω το συμπέρασμα στο οποίο προσωπικά έχω καταλήξει, και αν χρειασθεί θα επανέλθω: Ο εμφύλιος πόλεμος (και ο Δεκέμβρης του 1944 που προηγήθηκε) ήταν ένας μεγάλος πολιτικός τυχοδιωκτισμός της ηγεσίας του ΚΚΕ και προσωπικά του Νίκου Ζαχαριάδη, που αιματοκύλισε και κατέστρεψε τη χώρα και οδήγησε ένα ρωμαλέο και νεανικό κίνημα, την Αριστερά, στη σφαγή και στην ταπείνωση της ήττας. Σε αυτό το συμπέρασμα δεν καταλήγει κανείς με δημοσκοπήσεις.Κάποτε συζητούσα με τον Χαρίλαο Φλωράκη και μου μιλούσε για την κατάληψη του Καρπενησιού από τους αντάρτες. Ηταν διοικητής της επιχείρησης. Περιέγραφε στρατιωτικά ανδραγαθήματα και ηρωισμούς, που ούτε σήμερα τα αμφισβητώ. Στον πόλεμο υπάρχουν και από τις δύο πλευρές. Καθώς άκουγα την αφήγηση, μου γεννήθηκε μια απορία και του την είπα: Καλά όλα αυτά που μου λες και δεν τα αμφισβητώ. Στρατηγική νίκης είχατε και ποια; Δεν έλαβα απάντηση.Πώς κατέληξε η ηγεσία του ΚΚΕ σε αυτόν τον μεγάλο τυχοδιωκτισμό είναι πραγματικά αντικείμενο σοβαρής έρευνας. Χρήσιμης, γιατί και σήμερα παρατηρώ τα τυχοδιωκτικά φαινόμενα, που πιστεύω ότι ανάγονται στις ίδιες βαθύτερες αιτίες.[