1821-2008
Ιστορικές αναζητήσεις |
| Κεφαλονιά & 1821: Συμβολή σε μια εποποιία Δημοσιεύτηκε: 25 Μαρτίου, 2008   Ένα πραγματικά αξιοθαύμαστο γεγονός για την εθνική μας ιστορία και όχι μόνο, αποτελεί το ριψοκίνδυνο, απρόσμενο, αλλά και τολμηρό εγχείρημα της Ελληνικής Επανάστασης, με όλο το μεγαλείο και τα παρατράγουδά του. Σε καιρούς δύσκολους, όπου κάθε φιλελεύθερη επαναστατική κίνηση διωκόταν δια ροπάλου σχεδόν παγκοσμίως, η προσπάθεια αυτή του λαού μας φάνταζε πραγματική τρέλα(1), όταν μάλιστα είχε να αντιμετωπίσει μια πανίσχυρη υπερδύναμη, τη σιδηρά τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Όρκος των Φιλικών Από αυτό το πανεθνικό εγερτήριο του λαού μας, δε θα γινόταν να απουσιάζει και το κεφαλονίτικο δαιμόνιο, το οποίο ξέρει να δίνει το παρόν σε κάθε ιστορική μας εποποιία. Από την ίδρυση και δράση της Φιλικής Εταιρείας, ως τις ένοπλες συγκρούσεις και την μετεπαναστατική περίοδο πριν και μετά την Ένωση, ο Κεφαλονίτης συμμετέχει ενεργά και ποικιλότροπα στις διάφορες ιστορικές εξελίξεις. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα απ' την αρχή.
Όρκος στην Αγία Λαύρα Η μυστική οργάνωση που προετοίμασε την Επανάσταση, η γνωστή μας Φιλική Εταιρεία, ανέπτυξε αξιόλογη δράση και στην αγγλοκρατούμενη τότε Κεφαλονιά. Αυτό μαρτυρείται από την ύπαρξη της Εφορείας της Φιλικής Εταιρείας στο νησί μας, η οποία συνεργαζόταν μ' αυτή της Αχαΐας. Πολλοί Κεφαλονίτες προγονοί μας συμμετείχαν(2), παρά τις βίαιες απαγορεύσεις του αγγλοκρατικού καθεστώτος. Η δράση τους ήταν ενεργός και ποικιλότροπη, αφού περιελάμβανε συγκέντρωση και αποστολή χρημάτων και πολεμικού υλικού, στρατολόγηση εθελοντών και περίθαλψη προσφύγων.
Μαίτλαντ Στη Φιλική Εταιρεία, όμως, δε συμμετείχαν μόνο ντόπιοι Κεφαλονίτες. Σημαντική ήταν η ένταξη στα μέλη Κεφαλλήνων της διασποράς και αποδήμων, πολλών εκ των οποίων σώζονται τα ονόματα στους καταλόγους της Φιλικής Εταιρείας(3). Χαρακτηριστικό και αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι οι Κεφαλλήνες Φιλικοί αποκαλούνταν από τους συναδέρφους τους με την συνθηματική ονομασία «οι πολλοί». Η κήρυξη της Επανάστασης έγινε, ως γνωστόν, αρχικά στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας. Στις γραμμές του εκεί επαναστατικού στρατιωτικού σώματος, του ιερού Λόχου, εντάσσονται εθελοντικά μεταξύ των άλλων και πολλοί Κεφαλονίτες νέοι, που θα λάβουν μέρος σε αρκετές από τις εκεί επιχειρήσεις, όπως στο Δραγατσάνι, στο Σκουλένι και στο Μοναστήρι του Σέκκου(4).
Μάχη του Λάλα Ακολουθεί ο ξεσηκωμός στην Πελοπόννησο και ειδικά στο κίνημα της Πάτρας, όπου η συμμετοχή των Κεφαλλήνων της πόλης είναι αξιόλογη. Εκτός από την συμμετοχή τους στις μάχες, οι Κεφαλονίτες ενισχύουν με ανεφοδιασμό από θαλάσσης τους αγωνιζόμενους Πατρινούς. Πέρα όμως από τις κακουχίες του πολέμου, οι συμπατριώτες και προγονοί μας είχαν να αντιμετωπίσουν και την ανθελληνική και ανελεύθερη στάση της βρετανικής «Προστασίας», η οποία, όπως προαναφέρθηκε, εδίωκε ποινικά κάθε συμμετοχή των Επτανησίων στην Επανάσταση. Το αγγλικό αποικιοκρατικό καθεστώς, δια στόματος του αρμοστή Τόμας Μαίτλαντ, με σκοπό να ανακόψει την ενίσχυση των Ελλήνων επαναστατών από κατοίκους του Ιονίου Κράτους, κηρύσσει στις 7 Ιουνίου 1821 την ουδετερότητα απέναντι στους εμπολέμους. Αυτό πρακτικά σήμαινε προσαγωγή σε δίκη των Επτανησίων αγωνιστών και δίωξη των Επτανησιακών πλοίων που συμμετείχαν στον Αγώνα ως πειρατικών. Σε επόμενο διάταγμα αναφέρονται απειλές για ισόβια εξορία και δήμευση περιουσιών όσων συμμετείχαν. Τόση ήταν η αντίθεση των αγγλικών αρχών, που απαγορεύτηκαν ακόμα και οι δεήσεις των ιερέων υπέρ των αγωνιζομένων Ελλήνων. Οι κληρικοί που δε συμμορφώνονταν υφίσταντο κυρώσεις.
Η μάχη στα Δερβενάκια Πρώτο θύμα αυτών των κυρώσεων ήταν ο ίδιος ο τότε Μητροπολίτης Κεφαλληνίας Αγαθάγγελος Τυπάλδος - Κοζάκης, ο οποίος μυημένος στη Φιλική Εταιρεία διευκόλυνε και ευλόγησε την αναχώρηση εθελοντών από το νησί μας. Πρώτος παραβάτης όμως της προαναφερθείσας ουδετερότητας ήταν το ίδιο το αγγλικό καθεστώς, το οποίο ενίσχυε μαζί με άλλα ευρωπαϊκά καθεστώτα τα τουρκικά κάστρα. Τα μέτρα, βέβαια, της αγγλικής «Προστασίας», δε στάθηκαν ικανά να κάμψουν τον ενθουσιασμό των Επτανησίων και ειδικά των Κεφαλλήνων, οι οποίοι συνέχισαν την ενεργό συμμετοχή τους σε όλα τα μέτωπα του Αγώνα. Κορυφαία στιγμή της κεφαλονίτικης συμβολής στα γεγονότα της Επανάστασης αποτελεί η παρουσία του κεφαλονίτικου στοιχείου στη μάχη του Λάλα, στις 9 και 13 Ιουνίου 1821. Εκεί, υπό την ηγεσία του Ανδρέα Μεταξά και με τη συμμετοχή κάποιων Ζακυνθίων εθελοντών, οι Κεφαλλήνες αγωνιστές επιτυγχάνουν θριαμβευτική νίκη.
Το στρατόπεδο του Καραϊσκακη Επίσης, τον Αύγουστο του 1821 ένα άλλο εκστρατευτικό σώμα Κεφαλλήνων και άλλων Επτανησίων υπό την ηγεσία του Γεωργίου Τυπάλδου - Κοζάκη, του Σπύρου Αμπακέλου και του Ευαγγέλη Πανά συμμετέχει ενεργά στην πολιορκία και την παράδοση του Νεοκάστρου. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, κατά την πολιορκία και κατάληψη της Τριπολιτσάς από το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, παίρνει μέρος υπό τις διαταγές του μια επίλεκτη ομάδα Κεφαλλήνων, με επικεφαλή το Ληξουριώτη Δημ. Μαρίνου Τυπάλδο - Χαριτάτο. Η ομάδα αυτή είχε μεταβεί στην Πελοπόννησο από τη Μολδοβλαχία, μετά την αποτυχία του κινήματος εκεί. Αλλά και στις συγκρούσεις που έλαβαν χώρα στη Στερεά Ελλάδα (Ρούμελη) δεν έλειψε το κεφαλονίτικο στοιχείο. Συγκεκριμένα, εκτός από την ομάδα του Γεράσιμου Μουσούρη, συμμετείχαν και άλλοι Κεφαλονίτες, όπως ο Παρασκευάς Κουρκουμέλης από τη Λειβαθώ, ο οποίος έλαβε μέρος κατά τις εχθροπραξίες στο Χάνι της Γραβιάς.
Η έξοδος του Μεσολογγίου Ακολούθως, το δεύτερο έτος της Επανάστασης (1822), κατά τον ξεσηκωμό της Αθήνας συμμετέχουν Κεφαλονίτες υπό το Γεράσιμο Φωκά. Τον ίδιο καιρό, κεφαλονίτικα πλοία αποβιβάζουν μαχητές στο Φάληρο. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, στην άτυχη μάχη του Πέτα, πολλοί από τους πεσόντες προέρχονταν από τους περίπου διακόσιους Κεφαλονίτες που πολέμησαν με επικεφαλή τον Σπ. Πανά. Το κεφαλονίτικο στοιχείο δεν έλειπε επίσης από το θρίαμβο των Δερβενακίων (Ιούλιος 1822). Η επαναστατική ελληνική κυβέρνηση αναθέτει το 1823 τη φύλαξη του Ναυπλίου στους Κεφαλονίτες Ευάγγελο Ποταμιάνο και Ηλία Πανά. Ο Πανάς μαζί με το Γεράσιμο Μουσούρη λαμβάνει μέρος και στις εχθροπραξίες έξω από το Μεσολόγγι. Στις μάχες της Κορίνθου (1825), ο Αθανάσιος Χέλμης, που είχε πολεμήσει και στο Λάλα διευθύνει 50 πυροβολητές. Το επόμενο έτος, ο Ανδρέας Μεταξάς αναλαμβάνει τη φρούρηση του Ναυπλίου, ενώ ο Κωνσταντίνος Μεταξάς του Παλαμιδιού. Από το 1826 και μετά, η ελληνική Επανάσταση αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Και αυτό όχι τόσο από τις εχθρικές δυνάμεις, αλλά πολύ περισσότερο από τις εμφύλιες διαμάχες που έλαβαν χώρα την προηγούμενη διετία (1824 - 25). Εν τω μεταξύ, προκύπτει και η καταστροφική επέλαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, η πτώση του Μεσολογγίου και η προέλαση του Κιουταχή προς την Αθήνα. Παρά τις ανησυχητικές αυτές εξελίξεις, η επαναστατική κυβέρνηση αρνείται να αποφυλακίσει τον Κολοκοτρώνη. Στις δύσκολες εκείνες στιγμές του Αγώνα, οι Κεφαλονίτες εξακολουθούν να δίνουν το παρόν. Συγκεκριμένα, στις μάχες των Αθηνών λαμβάνουν μέρος, μεταξύ άλλων, Κεφαλλήνες και Ιθακήσιοι αγωνιστές, υπό τις διαταγές του οπλαρχηγού Γκούρα και με αρχηγούς τον Κεφαλονίτη Γεράσιμο Φωκά και τον Ιθακήσιο Διονύσιο Ευμορφόπουλο. Και θα μείνουν εκεί μέχρι την παράδοση της Ακρόπολης, για την οποία εξέφρασαν έντονη διαφωνία, παροτρύνοντας τους συναγωνιστές τους να συνεχίσουν την άμυνα. Κεφαλονίτες μαχητές, όμως, βρίσκονταν μαζί με άλλους Επτανησίους και σε στρατόπεδα πέριξ της Αθήνας. Στην Ελευσίνα, για παράδειγμα, όπου στρατοπέδευε ο Καραϊσκάκης, συναντούμε σώμα Επτανησίων με Κεφαλονίτες, στη διεύθυνση του οποίου λαμβάνει μέρος και ο Θεόδωρος Βαλλιάνος. Στο ίδιο στρατόπεδο βρίσκεται κι άλλο επτανησιακό σώμα, Ζακυνθινών κυρίως, που διοικείται από τον Κεφαλονίτη Δανιήλ Πανά και τον Ζακύνθιο Ιωάννη Πέτα. Στη μάχη του Φαλήρου, τέλος, μαζί με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, πέφτουν και συμπατριώτες πρόγονοί μας. Κατά την τελευταία και νικηφόρα μάχη των χερσαίων επιχειρήσεων της Επανάστασης, τη μάχη στην Πέτρα της Βοιωτίας (13 Σεπτεμβρίου 1829) πήραν μέρος και Κεφαλονίτες αγωνιστές.
Ανδρέας Μεταξάς Στενά συνδεδεμένη με την Ελληνική Επανάσταση είναι και η προσφορά του Ορθόδοξου κλήρου. Και οι Κεφαλονίτες κληρικοί δεν αποτελούν εξαίρεση. Ο Τοποτηρητής του επισκοπικού θρόνου στην Κεφαλονιά, Αγαθάγγελος Τυπάλδος - Κοζάκης, από το 1817 που κατείχε αυτή τη θέση ανέπτυξε έντονη πατριωτική δράση. Συγκέντρωνε χρήματα και πολεμοφόδια για την ενίσχυση των αγωνιστών και βοηθούσε την αποστολή αγωνιστών στην Πελοπόννησο. Αυτές του οι ενέργειες στάθηκαν αιτία της εκδίωξής του από το νησί τον Σεπτέμβριο του 1821, με απόφαση του άγγλου αρμοστή Τόμας Μαίτλαντ. Δυστυχώς, ο διάδοχός του Παρθένιος Μακρής δεν τον μιμήθηκε. Στάθηκε ανεκτικός στις διώξεις ιερωμένων από το αγγλικό καθεστώς, το οποίο απαντούσε με εξορίες και φυλακίσεις σε όσους κληρικούς δέονταν «υπέρ των μαχομένων Ελλήνων». Τέτοιοι ήταν οι πατέρες Ι.Μικελάτος και Ι.Λοβέρδος. ’λλοι κατηγορήθηκαν για απόκρυψη όπλων, με τις προαναφερθείσες γι' αυτούς κυρώσεις, όπως οι μοναχοί Σπυρίδων Μοσχονάς από τη Μονή των Κηπουρέων και Γεράσιμος Κοντογιαννάτος από το μοναστήρι του Ταφιού. Υπήρξαν επίσης και ιερείς που έλαβαν μέρος στις ένοπλες συγκρούσεις, όπως ο Π.Μαρκόπουλος, ο παπα - Παναγής Μαρκέτος και ο π. Χρύσανθος Ραζής. Όμως οι Κεφαλλήνες, ως Έλληνες και νησιώτες, είναι κατεξοχήν ναυτικός λαός. Γι' αυτό δεν είναι δυνατό να απέχουν και από τις κατά θάλασσαν επιχειρήσεις του Αγώνα. Ήδη από την Επανάσταση στη Μολδοβλαχία και ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη το κίνημα του Υψηλάντη, λαμβάνει χώρα στον ποταμό Προύθο η πρώτη νικηφόρα ναυμαχία (7 Μαρτίου 1821). Υπό την ηγεσία του Ληξουριώτη πλοιάρχου Ανδρέα Σφαέλου, δεκατρία επτανησιακά πλοία καταλαμβάνουν δέκα τουρκικά εμπορικά. Κατόπιν, ο Ευαγγέλης Ποταμιάνος και ο Γεράσιμος Φωκάς πωλούν τα πλοία τους, για να ενισχύσουν οικονομικά τον Αγώνα, συγκροτώντας στρατιωτικά σώματα. Κάτι παρόμοιο είχε πράξει πριν από αυτούς ο προαναφερθής Γεράσιμος Μουσούρης. ’λλοι πάλι αναλαμβάνουν με τα πλοία τους επιχειρήσεις μεταφοράς γυναικοπαίδων και ανεφοδιασμού. Στο δύσκολο έργο τους, δε συναντούσαν εμπόδια μόνο από τις δυνάμεις του εχθρού, αλλά και από τις αγγλικές αρχές, οι οποίες όσους συνελάμβαναν προέβαιναν σε κατασχέσεις πλοίων, ενώ, στις χειρότερες των περιπτώσεων τους παρέδιδαν και στους Τούρκους. Όμως αυτά δεν κάμπτουν το ηθικό των αγωνιζομένων Κεφαλλήνων, οι οποίοι βοηθούν με τα πλοία τους και στον ανεφοδιασμό της ηρωικής πόλης του Μεσολογγίου. Ιδιαιτέρως κατά την τελευταία πολιορκία, οι Κεφαλονίτες ναυτικοί ταξίδευαν νύχτα, με κίνδυνο της ζωής τους, για να σπάνε πιο εύκολα τον αποκλεισμό του εχθρού ή για να επιτυγχάνουν καλύτερη παραπλάνησή του. Τον Απρίλιο του 1821 ξεσπούν στην Κωνσταντινούπολη σφαγές εις βάρος των εκεί ελληνικών πληθυσμών. Διάφορα κεφαλονίτικα και ένα Θιακό πλοίο μετέφεραν τότε τρομοκρατημένους πρόσφυγες και κυρίως γυναικόπαιδα στην Οδησσό.(5) Τότε ήταν που και ο Κεφαλονίτης πλοιοκτήτης Μαρίνος Σκλάβος περισυνέλεξε από το Βόσπορο τη σωρό του απαγχωνισθέντος Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' και τη μετέφερε στην Οδησσό για ενταφιασμό. Το πρόχειρο φέρετρο που κατασκεύασε για τη μεταφορά του, σώζεται στην εκκλησία της Παναγίας που βρίσκεται στα Ντομάτα (χωριό της Λειβαθούς). Αλλά και στις ναυμαχίες του Αιγαίου οι Κεφαλλήνες πλοιοκτήτες έδωσαν το παρόν, υπό τις διαταγές των εκεί Ελλήνων ναυάρχων.
Κωνσταντίνος Μεταξας Πέρα όμως από τις πολεμικές συγκρούσεις, το κεφαλληνιακό στοιχείο συμμετείχε και στο διπλωματικό και πολιτικό στρατόπεδο της Επανάστασης και του μετέπειτα νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επαναστατική προκήρυξη στο κίνημα της Μολδοβλαχίας που δημοσιεύτηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, είχε συνταχθεί από τον 27χρονο Ληξουριώτη γιατρό Γεώργιο Τυπάλδο - Κοζάκη, έμπιστο συνεργάτη του Υψηλάντη, μέλος της Φιλικής Εταιρείας και μαχητή του Ιερού Λόχου. Στην επαναστατική κυβέρνηση, αλλά και στη μετεπαναστατική πολιτική ζωή, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η παρουσία των αδερφών Κωνσταντίνου και Ανδρέα Μεταξά. Η Ελληνική Επανάσταση, οι θρίαμβοι και οι συμφορές της, δεν είναι παρά ένα διδακτικό κεφάλαιο της νεότερης ιστορίας μας. Ειδικά η πρόθυμη, ενθουσιώδης και ανιδιοτελής κατά το πλείστον συμμετοχή των Ελλήνων όπου γης, με λαμπρό παράδειγμα και την κεφαλονίτικη συμβολή, δίνουν μαθήματα σε κάθε γενιά και ειδικά σε μας τους απόγονούς τους και κληρονόμους αυτής της ιερής παρακαταθήκης. Σε μια εποχή ματαιοδοξίας και τυχοδιωκτισμού, καλούμαστε να γυρίσουμε την πλάτη στα κούφια πρόσωπα που παρουσιάζονται ως πρότυπα και να αναζητήσουμε παραδείγματα αγωνιστικότητας στις μορφές αυτών των απλών ανθρώπων που θυσίασαν τα πάντα και ξεβολεύτηκαν για ένα κοινό σκοπό. Γιατί ήρωας είναι αυτός που διακινδυνεύει αγωνιζόμενος, αφού «αγών εκ του ασφαλούς, ουκ εστί αγών». |
Comments