| Η γλυκιά απειλή της απομόνωσης Tου Θανου Βερεμη* Η Μαριέττα Γιαννάκου υπήρξε μια θαρραλέα φωνή της περασμένης κυβέρνησης. Πιστώνεται με τη μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που τόσο αγνοήθηκε στον προεκλογικό αγώνα ως σημαντικό επιχείρημα υπέρ της κυβέρνησης. Παρά το μεταρρυθμιστικό της έργο η κ. Γιαννάκου δεν έλαβε τους αναγκαίους σταυρούς προτίμησης από τους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας, επειδή αρνήθηκε να ενδώσει στις πιέσεις για απόσυρση του περίφημου βιβλίου της Εκτης Δημοτικού – που ανατέθηκε άλλωστε στους συγγραφείς από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η αντιμετώπιση ενός σχολικού βιβλίου ωσάν να ήταν προϊόν έστω και εκλαϊκευμένης επιστήμης, θα ήταν σαν να προσπαθούσε κανείς να εξηγήσει σε ένα παιδί ότι οι γονείς του δεν είναι διαφορετικοί από τους περισσότερους γονείς του κόσμου. Σε λαούς μάλιστα όπως ο ελληνικός που βάσισαν τη δημιουργία του κράτους τους σε μια μνημειώδη ανασύσταση της Ιστορίας (Κοραής, Παπαρρηγόπουλος), η σχολική Ιστορία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας, ώστε κάθε ερμηνευτικός νεωτερισμός να φαίνεται σαν σοβαρή απειλή. Το άρθρο 16 του Συντάγματος άλλωστε θεωρεί ως υποχρέωση της δημόσιας εκπαίδευσης την ενίσχυση της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης. Κάθε κυβέρνηση ερμηνεύει αυτήν την υποχρέωση όσο καλύτερα μπορεί. Αυτό που εντυπωσιάζει τον μελετητή της ελληνικής κοινωνίας είναι ο ζήλος όσων, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης, άσκησαν κριτική κατά του εγχειριδίου της ΣΤ΄ Δημοτικού. Η παρεμβατικότητά τους σε θέματα Ιστορίας δεν οφείλεται στην αυθεντία, αλλά στην ιδιότητά τους ως ομοιογενή προϊόντα του ίδιου εκπαιδευτικού συστήματος. Τα διακομματικά τους επιχειρήματα μπορεί να μην έχουν σχέση με την επιστημονική τους επάρκεια, αλλά ασφαλώς αποδεικνύουν ότι παρά τον εμφύλιο διχασμό και τις εκάστοτε πολιτικές διαμάχες, ο φρονηματισμός που πραγματοποίησε το ελληνικό κράτος διά της εκπαιδευτικής του πολιτικής εξασφάλισε μια μεγάλη σε έκταση εθνική ομοψυχία. Πρόκειται για εντυπωσιακό πραγματικά επίτευγμα της δημόσιας εκπαίδευσης. Η κοινή αντίληψη δεξιών, κεντρώων και αριστερών είναι ότι οι ήρωες του 1821 υπήρξαν άτομα με ξεχωριστές ιδιότητες, ότι οι Ελληνες ήταν πάντοτε θύματα των ισχυρών, ότι ουδέποτε διέπραξαν ακρότητες εις βάρος των αδυνάτων και ότι Εκκλησία και επανάσταση είναι έννοιες ταυτόσημες. Κάποιος αντίπαλος του επίμαχου βιβλίου έγραφε: «Οι Ελληνες εμφανίζονται να συμβιώνουν με τους κατακτητές λησμονώντας βιασμούς γενοκτονικής φύσεως, ολοκληρωτικές σφαγές, παλουκώματα, εγκλήματα, λεηλασίες κ.λπ.». Αλίμονο σε όποιον πολιτικό παραβλέπει τη σημασία που έχει ο ρόλος του θύματος για τον νεοέλληνα. Αν δεν υπήρχε ο συντονισμένος κατατρεγμός και η υπονόμευση από τους ισχυρούς του κόσμου, πώς θα δικαιολογούσαμε την υστέρησή μας από τους ένδοξους προγόνους; Η εξωσχολική επιστήμη της Ιστορίας μπορεί να υπηρετείται από ιστορικούς με διαφορετικές ιδεολογικές τάσεις, αλλά οι διαφορές αυτές δεν άγγιξαν τον ενιαίο φρονηματισμό που πέτυχε η επίσημη σχολική εκπαίδευση. Δεν είναι συνεπώς περίεργο ότι ένα βιβλίο που δεν είναι εθνοκεντρικό, αλλά ευαγγελίζεται την ειρήνη και τη συνεργασία των λαών της Βαλκανικής, διαπνέεται από τις αρχές τού πολιτικά ορθού (προβάλλονται ηρωίδες του ’21 αντί των γνωστών ηρώων) και προκρίνει στοιχεία οικονομικής Ιστορίας αντί των επιτυχιών στα πεδία των μαχών, προκάλεσε διακομματική έκρηξη διαμαρτυρίας. Αναρωτιέται βέβαια κανείς αν δεν είναι καιρός η Ελλάδα ως ισχυρή οικονομική παρουσία στα Βαλκάνια, προπομπός της Ε.Ε. στη Γιουγκοσλαβία και οδηγός της Τουρκίας στον ίσιο δρόμο της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, να αλλάξει λίγο το περιεχόμενο της διαπαιδαγώγισης των πολιτών της. Αλλά αυτό, όπως επισήμανε και ο κ. Γ. Αρσένης σε εκπομπή της κ. Παπαϊωάννου στον «ΣΚΑΪ», θα είναι περίπου πρόκριμα νέου εθνικού συμβολαίου για την αναθεώρηση της σχολικής Ιστορίας. Το πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί το νέο αυτό συμβόλαιο είναι ασαφές. Ισως με μια διακομματική επιτροπή στη Βουλή ή στο ΕΣΥΠ. Δεν είναι δυνατόν να μη δεχθεί κανείς ότι η απόρριψη του βιβλίου της Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού από μεγάλο τμήμα του εκλογικού σώματος απέκτησε περίπου δημοψηφισματικό χαρακτήρα. Ο διακομματικός αυτός αντίλογος όμως αναδεικνύει την άλλη όψη της εθνικής ομοψυχίας, που μπορεί να γίνει η φοβική απομόνωση. Κάθε έθνος αν ελπίζει να έχει όχι μόνο παρελθόν αλλά και μέλλον, οφείλει να ανανεώνει στοιχεία της ταυτότητάς του, ώστε να είναι συμβατή με τα νέα πεπρωμένα του. Οταν ο Τόνι Μπλερ ανέλαβε τα ηνία της εξουσίας φρόντισε να ανταλλάξει στη συνείδηση των συμπατριωτών του το «Rule Britannia» με το ευφάνταστο «Cool Britannia», καθιστώντας έτσι τη χώρα του πιο ελκυστική. Ανεξάρτητα από το αν το συγκεκριμένο βιβλίο έχει πραγματολογικά λάθη και δυσνόητες έννοιες, ακόμα και πολιτικές αγκυλώσεις, δεν καλλιεργεί πάντως το φοβικό σύνδρομο του θύματος που στο παρελθόν εκμεταλλεύθηκε κατά κόρον χαρισματικός λαϊκιστής πρωθυπουργός μας. Δεν λείπουν δυστυχώς οι λαϊκιστές και σήμερα από τα κόμματα και την κοινωνία. Εξακολουθούν να χρησιμοποιούν συνθήματα εθνικής αναξιοπάθειας που ερεθίζουν το θυμικό και ψαλιδίζουν τα φτερά κάθε μεταρρύθμισης. Η απομόνωση από την πραγματικότητα είναι συνήθως γλυκιά, γιατί απαλλάσσει από τις σκοτούρες του ανταγωνισμού και δημιουργεί ιδεώδεις συνθήκες για την άσκηση του αυτοθαυμασμού όπως και του αυτοοικτιρμού. Η απόσυρση ή μη του επίμαχου εγχειριδίου δεν είναι το σημαντικό στη διαμάχη. Σημαντικό είναι το περιεχόμενο αυτού που θα το αντικαταστήσει. Οι επιθέσεις κατά του βιβλίου, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, δεν ανέδειξαν τις πραγματικές του αδυναμίες, αλλά τις αδυναμίες των επικριτών που εκπροσωπούν μάλιστα μια ευρεία συναίνεση υπέρ της απομόνωσης. * Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ) και καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών. |
Comments