|
 Πρότυπο για μια νέα παγκόσμια τάξη μπορεί να αποτελέσει μια ευρωπαϊκή κοινότητα βασισμένη στην ανεκτικότητα The Guardian Η Ευρώπη είναι η τελευταία, εναπομένουσα ουτοπία της… Ευρώπης! Μια ουτοπία που χρειάζεται, ωστόσο, να κατανοηθεί και να νοηματοδοτηθεί. Αυτή η μοναδική, στην Ιστορία, μορφή διεθνούς κοινότητας δεν μπορεί να ερμηνευθεί με βάση τις παραδοσιακές έννοιες της πολιτικής και του κράτους, οι οποίες παραμένουν εγκλωβισμένες στον στενό κορσέ του μεθοδολογικού εθνικισμού. Αν θέλουμε να καταλάβουμε την κοσμοπολίτικη Ευρώπη, οφείλουμε να αναθεωρήσουμε ριζοσπαστικά τις συμβατικές κατηγορίες της κοινωνικής και πολιτικής ανάλυσης. Οπως η Συνθήκη της Βεστφαλίας έθεσε τέλος στους θρησκευτικούς πολέμους του 17ου αιώνα μέσω του διαχωρισμού εκκλησίας και κράτους, έτσι και ο διαχωρισμός κράτους και έθνους αντιπροσωπεύει σήμερα την πρόσφορη απάντηση στις φρικτές εμπειρίες του εικοστού αιώνα. Και όπως το κοσμικό κράτος καθιστά δυνατή την άσκηση διαφορετικών θρησκευτικών δογμάτων, έτσι και η κοσμοπολίτικη Ευρώπη οφείλει να εγγυηθεί τη συνύπαρξη διαφορετικών εθνικών, θρησκευτικών και πολιτικών μορφών ζωής στο εσωτερικό των εθνικών συνόρων, στο έδαφος της ανεκτικότητας. Τίθεται συχνά το ερώτημα: Αν η Βρετανία είναι τόσο δυσαρεστημένη, γιατί δεν φεύγει από την Ευρωπαϊκή Ενωση; Γιατί η Βρετανία ακολουθεί τα δικά της εθνικά συμφέροντα. Φαντασθείτε για μια στιγμή ότι η Βρετανία πράττει όπως επιτάσσει η αντιευρωπαϊκή ρητορεία της και γυρίζει την πλάτη στην Ενωση. Τι θα συνέβαινε; Η Ευρώπη θα ένιωθε ανακούφιση. Και η Βρετανία θα ήταν ένα χαμένο νησί σε μια ανερχόμενη θάλασσα. Επομένως, οι ευρωσκεπτικιστές, στη Βρετανία και αλλού, έχουν εντελώς εσφαλμένη αντίληψη των πραγμάτων. Τα ιδρυτικά ντοκουμέντα Το σχέδιο για την κοσμοπολίτικη Ευρώπη καταστρώθηκε και άρχισε να υλοποιείται μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως πολιτικός αντίποδας σε μια εθνικιστική Ευρώπη και στη φυσική και ηθική καταστροφή που γεννήθηκε από αυτήν. Ηταν σ’ αυτό το πνεύμα που ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ανάμεσα στα ερείπια μιας κατεστραμμένης ηπείρου, δήλωσε το 1946: «Αν κάποια μέρα η Ευρώπη ενωνόταν... δεν θα υπήρχε όριο στην ευτυχία, την ευημερία και τη δόξα που θα απολάμβαναν τα τετρακόσια εκατομμύρια των κατοίκων της». Τα ιδρυτικά ντοκουμέντα του ευρωπαϊκού κοσμοπολιτισμού, που γράφτηκαν όταν οι αναμνήσεις του πολέμου ήταν ακόμη πολύ νωπές, ήταν εκείνα της δίκης της Νυρεμβέργης. Το Δικαστήριο δημιούργησε νομικές έννοιες και δικαστικές διαδικασίες που υπερέβαιναν την κυριαρχία κάθε έθνους-κράτους. Αυτό που εισήχθη δεν ήταν νέοι νόμοι, ή νέες νομικές αρχές, αλλά μια νέα περί δικαίου λογική, σε ρήξη με την προηγούμενη, εθνοκεντρική λογική του διεθνούς δικαίου. Η έννοια του εγκλήματος εναντίον της ανθρωπότητας είναι επαναστατική. Ιδού ο σχετικός ορισμός, στο άρθρο 6γ: «Εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας: Συγκεκριμένα, δολοφονία, εξολοθρευτής, υποδούλωση, εκδίωξη και άλλες, απάνθρωπες πράξεις σε βάρος άοπλων πληθυσμών, πριν ή κατά τη διάρκεια πολέμου. Ή διώξεις βάσει πολιτικών, φυλετικών ή θρησκευτικών κριτηρίων κατά την εκτέλεση ή σε σύνδεση με οποιοδήποτε έγκλημα που υπόκειται στη δικαιοδοσία αυτού του δικαστηρίου, είτε αντιβαίνει, είτε όχι στην εθνική νομοθεσία του κράτους όπου συνετελέσθη». Η πρώτη, κομβικής σημασίας τοποθέτηση είναι το «πριν ή κατά τη διάρκεια πολέμου». Εδώ διακρίνονται τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας από τα εγκλήματα πολέμου: μπορεί να μην υπάρχει καν πόλεμος. Το δεύτερο, ουσιώδες σημείο είναι ότι έγκλημα πολέμου υφίσταται «είτε αντιβαίνει, είτε όχι στην εθνική νομοθεσία του κράτους όπου συνετελέσθη». Αυτές οι τεράστιας σημασίας ρήξεις με τις εθνοκεντρικές περί δικαίου έννοιες κατέστησαν αναγκαίες γιατί οι διωγμοί των Εβραίων ήταν νόμιμοι σύμφωνα με τους νόμους της Ναζιστικής Γερμανίας και έλαβαν χώρα προ της έναρξης του πολέμου. Στον συνδυασμό τους, όμως, οι δύο αυτές καινοτομίες αλλάζουν τα πάντα. Στοιχειοθετούν ατομική ευθύνη για όλους τους δράστες, μια ευθύνη εκτός εθνικών ορίων, στο πλαίσιο της κοινότητας των εθνών. Επομένως, ακόμη κι αν το κράτος είναι εγκληματικό, το άτομο που το υπηρετεί θα κατηγορηθεί και θα καταδικασθεί για τις πράξεις του ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου. Απάντηση στην παθογένεια Οι ρίζες που έθρεψαν τη φρίκη της αποικιοκρατίας, του εθνικισμού και της γενοκτονίας ήταν ξεκάθαρα ευρωπαϊκές. Οπως ήταν, όμως, και τα νέα νομικά πρότυπα βάσει των οποίων αυτές οι πράξεις καταδικάστηκαν υπό το άπλετο φως της διεθνούς δημοσιότητας. Σ’ αυτό το καθοριστικό σημείο της ιστορίας της, η Ευρώπη κινητοποίησε τις παραδόσεις της για να παράξει κάτι ιστορικά καινοφανές. Ανέσυρε μια ιδέα, την αναγνώριση της ανθρώπινης φύσης του Αλλου, και τη μετέτρεψε σε ισχυρό εμβόλιο απέναντι στην εθνικιστική διαστροφή της Νεωτερικότητας. Μια ευρωπαϊκή απάντηση στην παθογένεια της Ευρώπης. Οι εθνικές ιδεολογίες καθιστούν την ιδέα της Ευρώπης αδιανόητη. Η εθνική οπτική γωνία διαθέτει δύο, και μόνο δύο, τρόπους θεώρησης της σύγχρονης, ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Την αντιμετωπίζει είτε ως φεντεραλισμό, που θα οδηγήσει σε ομοσπονδιακό υπερκράτος, είτε ως διακρατική συνεργασία, που θα οδηγήσει σε συνομοσπονδία κρατών. Και τα δύο μοντέλα είναι εμπειρικά ανεπαρκή. Αποτυγχάνουν να συλλάβουν ουσιώδη πράγματα αναφορικά με τη σύγχρονη Ευρώπη και με τα έθνη που τη σχηματίζουν. Στο βάθος, η οπτική αυτή είναι αντιευρωπαϊκή, καθώς αρνείται εκείνο που αξίζει όσο τίποτε άλλο να επιτευχθεί: Μια Ευρώπη της ποικιλότητας, μια Ευρώπη που βοηθά την ποικιλότητα να ανθίσει. Τόσο το ομοσπονδιακό υπερκράτος, όσο και η συνομοσπονδία εθνών - κρατών περιγράφουν το ίδιο, μηδενικού αθροίσματος παιχνίδι με διαφορετικούς όρους. Είτε υπάρχει μόνο ένα ευρωπαϊκό κράτος (φεντεραλισμός), οπότε τα κράτη - έθνη εξαλείφονται. Είτε τα εθνικά κράτη συνεχίζουν να είναι οι κυρίαρχοι της Ευρώπης, οπότε δεν υπάρχει Ευρώπη (διακυβερνητική συνεργασία). Σ’ αυτό το πλαίσιο σκέψης, ό,τι κερδίζει η Ευρώπη, το χάνουν τα μεμονωμένα κράτη. Κβαντικό άλμα της πολιτικής Η εξασθένηση του κράτους - έθνους προσφέρει την ευκαιρία να δημιουργηθεί ένα κοσμοπολίτικο κρατικό σύστημα το οποίο θα μπορεί να ανταποκρίνεται καλύτερα στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όλα τα έθνη του σύγχρονου κόσμου. Οικονομική παγκοσμιοποίηση, διεθνής τρομοκρατία, υπερθέρμανση του πλανήτη: Ο κατάλογος είναι μακρύς και επίφοβος. Υπάρχει σειρά προβλημάτων που είναι ξεκάθαρο ότι ξεφεύγουν από τις δυνατότητες της παλιάς τάξης πραγμάτων, των κρατών - εθνών, να τα αντιμετωπίσει. Η απάντηση στα παγκόσμια προβλήματα βρίσκεται στο αναγκαίο, κβαντικό άλμα της πολιτικής, που θα τη φέρει από το σύστημα των εθνικών κρατών σε εκείνο των κοσμοπολίτικων κρατών. Η πολιτική πρέπει να ανακτήσει αξιοπιστία προκειμένου να επεξεργαστεί πραγματικές λύσεις. Περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή του κόσμου, η Ευρώπη δείχνει ότι αυτό το βήμα είναι δυνατό. Η Ευρώπη διδάσκει τον σύγχρονο κόσμο ότι η πολιτική εξέλιξη των κρατών και των κρατικών συστημάτων δεν έχει κατά κανένα τρόπο τερματισθεί. Η εθνοκεντρική ρεάλ πολιτίκ καθίσταται μη ρεαλιστική, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον κόσμο. Εξελίσσεται σε ένα παιχνίδι, όπου όλοι οι παίκτες χάνουν. Εξευρωπαϊσμός σημαίνει δημιουργία νέου είδους πολιτικής. Σημαίνει να εισέρχεται κανείς ως παίκτης σε ένα παιχνίδι μετα-εξουσίας, σε έναν αγώνα για τη διαμόρφωση των κανόνων της παγκόσμιας τάξης. Το σλόγκαν του μέλλοντος θα μπορούσε να είναι: Αμερική, παραμέρισε, η Ευρώπη επιστρέφει! |
Comments