Πρώτος εργάτης...........από καθημερινή
Της Μαρινας Πετρακη*
Κι ήρθες Συ! Μυρισμένος αγέρας και φωτίστηκε πάλι ο ουρανός. Ηρθες Συ Αρχηγός και Πατέρας της Αλήθειας πνοή σα Θεός. Πατέρα ΠΑΤΕΡΑ Μας χάραξες νέα Ζωή (..)
Αυτό ήταν ένα από τα δεκάδες τραγούδια αφιερωμένα στον Ιωάννη Μεταξά, δείγμα της προσπάθειας της προπαγανδιστικής μηχανής να προβάλλει μία εικόνα του Μεταξά που ξεπερνούσε τα ανθρώπινα και αποτελούσε μία χαρισματική, σχεδόν μυθική παρουσία. Μία παρουσία που θα οδηγούσε το κράτος σε αναγέννηση και επιστροφή στις αιώνιες αξίες, οι οποίες κάτω από το βάρος του διεφθαρμένου κοινοβουλευτισμού και του κινδύνου του κομμουνισμού είχαν εξαφανισθεί. Η λατρεία προς το πρόσωπο του ηγέτη είχε υιοθετηθεί με επιτυχία από τη φασιστική Ιταλία, τον τρίτο Ράιχ και το σταλινικό Σοβιέτ και στόχευε στην κατάκτηση των μαζών, προβάλλοντας την εικόνα ενός ιδεατότυπου που διέθετε εξαιρετικές ικανότητες και χαρισματικό κύρος. Ωστόσο, ο Μεταξάς με το άχρωμο παρουσιαστικό του, την μειωμένη δημοτικότητα και την αδιαλλαξία του αντιπροσώπευε ένα αρνητικό μοντέλο χαρισματικού ηγέτη. Με δεδομένη την έλλειψη των ελκυστικών στοιχείων, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός έπρεπε να προβάλλει μια επιτυχημένη εικόνα του Ιωάννη Μεταξά βασισμένη στα προσόντα του. Και έτσι τα αρνητικά φυσικά προσόντα του υμνήθηκαν ως σταθερές, υπέρτατες αξίες.
Στο πλαίσιο αυτής της προπαγανδιστικής προσπάθειας ο Μεταξάς προβλήθηκε ως ταπεινός υπηρέτης του έθνους και άντρας του καθήκοντος. Ενας καλόβολος «μπαρμπα - Γιάννης», που θα αγκάλιαζε όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Εγινε «Πατέρας του Εθνους», «Πρώτος Αγρότης, «Πρώτος Εργάτης» και «Πρώτος Αθλητής».
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στο σύνολό τους, με άρθρα, προβολές επικαίρων, ραδιοφωνικές εκπομπές και θεατρικές παραστάσεις εξυμνούσαν τον νέο ηγέτη που σαν άλλος Ηρακλής «καθάρισε τον κόπρο του Αυγία από την ελληνική κοινωνία». Οι επέτειοι της 4ης Αυγούστου, οι αθλητικοί αγώνες, οι παρελάσεις της νεολαίας (Τα χρυσά παιδιά του Μεταξά) είχαν σαν στόχο να προβάλλουν τα ιδεώδη και τις αθάνατες αξίες της φυλής, ενσαρκωτής των οποίων ήταν ο Ιωάννης Μεταξάς. Δεκάδες συνθήματα χρησιμοποιήθηκαν ευρέως, ενώ νέα σύμβολα και εμβλήματα συνδέθηκαν με την αναγέννηση του έθνους και τη δημιουργία του τρίτου ελληνικού πολιτισμού. Η προπαγάνδα του καθεστώτος προέβαλε με επιτυχία την εικόνα του Ιωάννη Μεταξά ως χαρισματικού ηγέτη, ωστόσο δεν κατάφερε να πείσει το κόσμο για την εμπνευσμένη αποστολή του. Παραδόξως, ό,τι δεν κατάφερε η προπαγάνδα του σε τέσσερα χρόνια, το κατάφερε το «όχι» του σε μία νύχτα. Ενα «όχι» που αναίρεσε και εξωράισε την αρνητική εικόνα του Μεταξά.
* Η κ. Μαρίνα Πετράκη είναι ιστορικός και διδάκτωρ του πανεπιστημίου του Κent. Από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα» κυκλοφορεί το βιβλίο της «Ο μύθος του Μεταξά».
Comments