Πολιτισμός | 28.07.2008 /dw
"Απεταξάμην το καλό":Σκέψεις με αφορμή ένα ποίημα του Ράντοβαν Κάρατζιτς
Το πρόσωπο των ημερών ήταν αναμφίβολα ο πρώην ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας Ράντοβαν Κάρατζιτς, ο ψυχίατρος, ο ποιητής, ο πρόεδρος, ο καταζητούμενος για εγκλήματα πολέμου.
Ο Κάρατζιτς επανεμφανίσθηκε στην επικαιρότητα με τη ντοστογιεφσκική γενειάδα του και μας έβαλε σε σκέψεις. Όχι τόσο για τον ρόλο και τις ευθύνες του στον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία, αυτά θα κριθούν από το δικαστήριο της Χάγης. Μας ενδιαφέρει στιγμιαία το ποιητικό του έργο. Και αλιεύουμε ένα δείγμα δημοσιευμένο εδώ στη Γερμανία που το μεταφέρουμε στα γρήγορα στα ελληνικά.
Τίτλος: «Απεταξάμην το καλό»
Απεταξάμην το καλό
καίγομαι σαν τσιγάρο
στα νευρωτικά μου χείλια.
Οι πάντες με έκαναν σκουπίδι
και τώρα περιμένω
μέσα στο χάραμα
να έρθει η μεγάλη μου στιγμή.
Θα ρίξω επιτέλους την πρωινή βόμβα
και το μόνο που θα ακούγεται μετά
θα είναι το γέλιο ενός άντρα
που ήταν άστατος και μοναχικός.
Μήπως αδόκητα ο Κάρατζιτς μας δίνει σ’ αυτούς τους στίχους ένα ψυχογράφημά του; Ποιο είναι το κυρίαρχο στοιχείο σ’ αυτό το ποίημα; Είναι η οργή ενός ανθρώπου που αποκλείστηκε, που περιφρονήθηκε, που έγινε σκουπίδι, αλλά που δεν συμβιβάζεται μ’ αυτή τη μοίρα. Καταφεύγει στη φαντασία και ονειρεύεται μια νικηφόρα φαντασμαγορία, το ρίξιμο μιας βόμβας που θα τον κάνει αναπάντεχα, επιτέλους δρων πρόσωπο. Όλοι οι άλλοι θα σωπάσουν, χώρος θα υπάρχει πια μόνο για το δικό του γέλιο.
Υπεραναπλήρωση συμπλεγμάτων;
Όλα δείχνουν ότι ο Κάρατζιτς δεν περιορίστηκε στην υπεραναπλήρωση των συμπλεγμάτων μου μέσα στον κόσμο της φαντασίας, προχώρησε σε δραστικότερες μορφές αποκατάστασης του τσαλαπατημένου του εγώ. Στην πράξη, στην πολιτική, στον πόλεμο. Ανασκαλεύοντας τη βιογραφία του βλέπουμε πως ήταν ένα φτωχό αγροτόπαιδο, γεννημένο κάπου σε ένα χωριουδάκι σκαρφαλωμένο στους λόφους του Μαυροβουνίου, στο Σεράγεβο όταν σπούδαζε ήταν μάλλον ο επαρχιώτης, παρά ο δυναμικά ανερχόμενος νέος. Η άνοδος ήρθε μόνο όταν παντρεύτηκε τη γυναίκα του Λιλιάνα, από πολύ πλούσια οικογένεια. Η εξωτερική τουλάχιστον άνοδος, γιατί εσωτερικά, όπως δείχνει το ποίημα, παρέμεινε προσκολλημένος στο σύμπλεγμα του παρακατιανού που δεν τον αναγνωρίζουν και που θέλει να τους δείξει.
Το καλό και το κακό στην ποίηση
Να διαβάζουμε άραγε το ποίημα του Κάρατζιτς «Απεταξάμην το καλό» έτσι όπως το διαβάζουμε μόνο και μόνο επειδή ξέρουμε ότι καταζητείται για εγκλήματα πολέμου; Κάποιο ρόλο θα παίζει κι αυτό. Όμως μπορεί να το δει κανείς και από την ανάποδη, ότι η καταζήτηση μας ευαισθητοποιεί για να διαβάσουμε το ποίημα σωστά, να το δούμε ως προπομπό απονενοημένων διαβημάτων. Και βέβαια να εκτιμήσουμε την ποίηση, τη λογοτεχνία γενικότερα, που αναδιφώντας την ανθρώπινη ψυχή φέρνει στο φως αδιάκριτα και το καλό και το κακό, απροκάλυπτα και αφοπλιστικά και τα δύο. Ας μην ξεχνάμε, ο Κάρατζιτς, πριν καν σπουδάσει ψυχολογία, ήθελε να γίνει ποιητής.
Comments