Νέα δυναμική στο ελληνορωσικό φλερτ.-καθημερινή

Νέα δυναμική στο ελληνορωσικό φλερτ Παρά τις αμερικανικές πιέσεις, η Αθήνα αντιμετωπίζει τις σχέσεις με τη Μόσχα μέσα από το πρίσμα των εθνικών μας συμφερόντων Του Σταυρου Λυγερου Η προγραμματισμένη για τις 18 Δεκεμβρίου επίσκεψη Καραμανλή στη Μόσχα δεν αναμένεται να προσκομίσει τη μεγάλη είδηση, αλλά δεν θα είναι και επίσκεψη ρουτίνας. Οι ελληνορωσικές σχέσεις στηρίζονται σ’ ένα πολύ θετικό υπόβαθρο ιστορικών δεσμών και παραδοσιακής φιλίας, το οποίο προσφέρει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης και στο πολιτικό και στο οικονομικό πεδίο. Οι δυνατότητες αυτές, όμως, παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητες, με αποτέλεσμα ο απολογισμός να είναι επί της ουσίας καχεκτικός. Η κατάσταση αυτή αλλάζει, κυρίως λόγω των πρωτοβουλιών για συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, που αναβαθμίζουν συνολικά τις διμερείς σχέσεις. Σοβαρό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση δεν έπαιξε μόνο η πολιτική βούληση της Αθήνας, αλλά και η σοβαρή εργασία του εδώ Ρώσου πρεσβευτή, Α. Βντόβιν. Παράκαμψη της Τουρκίας Το πρώτο μεγάλο βήμα ήταν η υπογραφή, τον περασμένο Μάρτιο, στην Αθήνα της συμφωνίας για τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς–Αλεξανδρούπολης, ο οποίος είχε καταντήσει μαγική εικόνα. Αν και ο «φαταουλισμός» της ρωσικής πλευράς δημιουργεί προσκόμματα και καθυστερήσεις, το έργο θα κατασκευασθεί. Μπορεί να μην αλλάζει τον γεωοικονομικό χάρτη, αλλά δεν είναι ασήμαντο. Το δεύτερο μεγάλο βήμα έγινε τον περασμένο Μάιο στην Κωνσταντινούπολη. Αιφνιδιάζοντας τον οικοδεσπότη Τ. Ερντογάν, οι Κ. Καραμανλής και Βλ. Πούτιν ανακοίνωσαν την κατασκευή του αγωγού Southstream, ο οποίος θα μεταφέρει υποθαλασσίως φυσικό αέριο από το ρωσικό Νοβοροσίσκ στο βουλγαρικό Μπουργκάς. Από εκεί θα μεταφερθεί στη Βόρεια Ελλάδα και στη συνέχεια υποθαλασσίως στην Ιταλία. Ο εν λόγω αγωγός σχεδιάσθηκε ακριβώς για να παρακάμψει την Τουρκία, η οποία προσπαθεί να καταστεί ενεργειακός κόμβος στην ευρύτερη περιοχή. Λόγω των εμποδίων που εγείρει η Ουκρανία στη μεταφορά του ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη, η Μόσχα αναζήτησε εναλλακτικές διαδρομές. Μία απ’ αυτές ήταν η νότια, μέσω Τουρκίας. Με αυτή τη λογική σχεδιάσθηκε η κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού Bluestream. Αν και οι ρωσοτουρκικές σχέσεις έχουν βελτιωθεί πολύ, η παραδοσιακή μεταξύ τους δυσπιστία παραμένει. Με αυτή την έννοια, η Μόσχα αποφάσισε σ’ αυτή την περιοχή να μη βάλει το ήμισυ περίπου των συνολικών εξαγωγών της μόνο στο τουρκικό καλάθι. Αυτός είναι ο λόγος που αντί για Bluestream 2 επελέγη ο Southstream. Με τον αγωγό αυτό, η Τουρκία χάνει τον ρόλο του κεντρικού διαμετακομιστικού σταθμού στη μεταφορά ρωσικού (κι όχι μόνο) φυσικού αερίου στη νότια Ευρώπη. Η Ρωσία θα έχει διπλή δίοδο: και μέσω Τουρκίας–Ελλάδας και μέσω Βουλγαρίας–Ελλάδας. Με τον τρόπο αυτό, το κέντρο βάρους μετατοπίζεται προς τη χώρα μας. Εξ ου και ύστερα από παλινδρομήσεις, η Μόσχα αντιμετωπίζει την Αθήνα ως στρατηγικό εταίρο. Οι Αμερικανοί ασκούν πολιτικές πιέσεις για να αποτρέψουν την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Τους ανησυχεί μήπως η στρατηγική συνεργασία πολλών ευρωπαϊκών χωρών με τη Μόσχα αποδυναμώσει την αμερικανική επιρροή στη Γηραιά Ηπειρο προς όφελος της ρωσικής. Διπλές πιέσεις Στο πλαίσιο αυτό, η Ουάσιγκτον άσκησε ασφυκτικές πιέσεις και στην Αγκυρα και στην Αθήνα να μην παίξουν το ρωσικό ενεργειακό χαρτί. Προ ημερών, οι Κ. Καραμανλής και Τ. Ερντογάν εγκαινίασαν με τις αμερικανικές ευλογίες τον αγωγό Τουρκία – Ελλάδα – Ιταλία, ο οποίος τροφοδοτείται με αζερικό και -εάν καταστεί δυνατόν- με κεντρασιατικό αέριο. Το Αζερμπαϊτζάν, όμως, δεν είναι σε θέση να προμηθεύσει τις ποσότητες που μπορεί να μεταφέρει αυτός ο αγωγός. Η προοπτική να διοχετευθεί κεντρασιατικό αέριο είναι μάλλον χλωμή, γιατί αυτό διοχετεύεται κυρίως μέσω Ρωσίας. Υπάρχει η δυνατότητα, ο αγωγός να τροφοδοτηθεί με ιρανικό αέριο, αλλά αυτό έχει αποκλεισθεί για πολιτικούς λόγους. Με άλλα λόγια, η Μόσχα έχει σοβαρό πλεονέκτημα. Η ενεργειακή συνεργασία έχει προσδώσει μια νέα δυναμική στις ελληνορωσικές σχέσεις, που θα αποτυπωθεί στην επικείμενη επίσκεψη Καραμανλή. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, επειδή τα προηγούμενα χρόνια είχε διαφανεί μια τάση μετατόπισης της Μόσχας προς την Αγκυρα. Οι ρωσοτουρκικές σχέσεις είναι ιστορικά πολύ βεβαρημένες από διαρκή γεωπολιτικό ανταγωνισμό και πολέμους. Την προηγούμενη δεκαετία, όμως, σημείωσαν εντυπωσιακή ανάπτυξη στον οικονομικό τομέα, γεγονός που δεν άφησε ανεπηρέαστο και τον πολιτικό. Στη Μόσχα έχει συγκροτηθεί ένα ισχυρό τουρκικό λόμπι: Πολιτικοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί προπαγανδίζουν την ιδέα μιας ρωσοτουρκικής στρατηγικής σχέσης. Τελικώς, η παραδοσιακή πολιτική του Κρεμλίνου στην περιοχή μας δεν ανετράπη. Ο λόγος είναι ότι τα ρωσικά συμφέροντα συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να συγκρούονται με τα τουρκικά, κυρίως στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία. Αντιθέτως, οι ελληνορωσικές σχέσεις δεν σκιάζονται από σοβαρή σύγκρουση συμφερόντων. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Μόσχα παρέμεινε πιο κοντά στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν επανέλαβε τη δήλωσή του για άρση της απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων, που είχε ενθουσιάσει τον Τ. Ερντογάν. Κι όχι μόνον αυτό. Τις επόμενες ημέρες θα επισκεφθεί τη Λευκωσία ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ. Πρόκειται για βαρυσήμαντη επίσκεψη, η οποία εμμέσως ενισχύει και την προσπάθεια του Τ. Παπαδόπουλου να κερδίσει μια νέα προεδρική θητεία. Η ρωσική πολιτική της Αθήνας επηρεάζεται από δύο αποκλίνουσες θεωρήσεις. Η πρώτη υπαγορεύεται από μια μονοδιάστατη αντίληψη κι αντιμετωπίζει τη Ρωσία αποκλειστικά σαν ανταγωνιστή της Δύσης. Η δεύτερη προσεγγίζει τις διμερείς σχέσεις μέσα από το πρίσμα των ιδιαίτερων ελληνικών συμφερόντων, χωρίς, βεβαίως, να παραβιάζει τις δεσμεύσεις της χώρας στους ευρωατλαντικούς δεσμούς. Υπενθυμίζουμε ότι σ’ όλα σχεδόν τα εθνικά μας θέματα, οι αμερικανικές θέσεις είναι στην καλύτερη περίπτωση ποντιοπιλατικές και στη χειρότερη αντίθετες με τα ελληνικά συμφέροντα. Αντιθέτως, η Μόσχα κατά κανόνα υποστηρίζει τις ελληνικές θέσεις στα εθνικά μας θέματα ή, τουλάχιστον, τηρεί ευμενή ουδετερότητα. Και το μόνο που ζητάει από την Ελλάδα, είναι να δείχνει κατανόηση για τα θεμιτά ρωσικά συμφέροντα. Προνομιακός συνομιλητής Παρά τις πιέσεις που δέχεται, ο Κ. Καραμανλής δεν μπορεί να παρακάμψει την ανωτέρω πραγματικότητα. Γι’ αυτό και προσπαθεί να ισορροπήσει πιο κοντά στη δεύτερη τάση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την πολύ καλή προσωπική σχέση του με τον Βλ. Πούτιν, τον έχουν καταστήσει προνομιακό συνομιλητή της Μόσχας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι νεοπαγές αγγλοσαξονικό ίδρυμα κυκλοφόρησε ένα κείμενο, που χαρακτηρίζει την Ελλάδα και την Κύπρο «δούρειους ίππους» της Ρωσίας στους κόλπους της Ε.Ε.! Αυτή την περίοδο, πάντως, ο Κ. Καραμανλής έχει έναν πρόσθετο λόγο να ποντάρει στον ρωσικό παράγοντα. Τα Σκόπια έχουν απειλήσει πως, εάν η Αθήνα ασκήσει βέτο στην ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, θα ζητήσουν να αναγνωρισθούν από τον ΟΗΕ με το συνταγματικό τους όνομα. Για να μη φθάσει το θέμα στη Γενική Συνέλευση, όπου ο συσχετισμός είναι δυσμενής, πρέπει ένα τουλάχιστον από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να το εμποδίσει. Η ελληνική πλευρά έχει βάσιμους λόγους να ελπίζει ότι εάν χρειασθεί, η Μόσχα θα το κάνει.