Στη νέα εποχή με οδηγό την Ε.Ε. /καθημερινή

Tων Parag Khanna, Αlpo Rusi* / The Guardian

Τις τελευταίες ημέρες δεν βιώσαμε μόνο την ιρλανδική απόρριψη της Συνθήκης της Λισσαβώνας, που επέβαλε μια επείγουσα σύνοδο κορυφής για την ανεύρεση εναλλακτικής πορείας της Ε. Ε., αλλά και την ετήσια σύνοδο κορυφής Ε. Ε. – Αμερικής στη Σλοβενία με στόχο τη διαμόρφωση μιας κοινής υπερατλαντικής ατζέντας για τα θέματα της Μέσης Ανατολής, της αλλαγής του κλίματος και του εμπορίου. Η ιρλανδική ψήφος είναι πιθανόν να πυροδοτήσει φήμες για την κατάρρευση της Ε. Ε., ωστόσο αυτή η τελευταία σύνοδος κορυφής θα αποδειχθεί πολύ πιο αποκαλυπτική για το μέλλον της Ενωσης. Παρότι η άρση των υπερατλαντικών διαφορών είναι κάτι που επιδέχεται μεγάλη συζήτηση, η σύνοδος κορυφής αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία για να λυθούν οι παρεξηγήσεις σχετικά με τον ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ και τον δευτερεύοντα ευρωπαϊκό ρόλο στα διεθνή ζητήματα. Οποιος κι αν είναι ο ένοικος του Λευκού Οίκου, η κυρίαρχη τάση υπαγορεύει το αντίστροφο.

Στις 23 Μαΐου στην Μπραζίλια υπεγράφη η συνθήκη για την ίδρυση της UNASUR, της Ενωσης Νοτιοαμερικανικών Εθνών. Ηταν το πλέον πρόσφατο παράδειγμα της πραγματικής γεωπολιτικής επανάστασης που βρίσκεται σε εξέλιξη μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: Της προβολής, δηλαδή, του τοπικού χαρακτήρα των διεθνών σχέσεων, με προηγούμενο την πρωτοβουλία των έξι εθνών που θέσπισαν τη Συνθήκη της Ρώμης, η οποία και έγινε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1957. Ηταν αυτή η επανάσταση στη σκέψη που προσέφερε την πλέον ισχυρή δυναμική προς την αποτροπή της επανόδου αυτού που οι συντηρητικοί διανοούμενοι θεωρούν δεδομένο: Της διαμάχης υπερδυνάμεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ή μιας διαμάχης Ανατολής – Δύσης μεταξύ δημοκρατιών και απολυταρχιών.

Για εκλεκτούς παρατηρητές στις δυτικές πρωτεύουσες, ήταν ανέκαθεν πιο εύκολο να συλλάβουν την έννοια της παγκοσμιοποίησης πρωτίστως ως παγκόσμια και κατά δεύτερο λόγο ως τοπική υπόθεση. Η παγκοσμιοποίηση θεωρείται συνώνυμο της δυτικοποίησης. Αλλά σε πολλές περιοχές σήμερα, η παγκοσμιοποίηση ξεκινά καταρρίπτοντας τα φράγματα μεταξύ γειτόνων, χτίζοντας κοινούς διπλωματικούς θεσμούς και τελικά κοινούς στρατούς, ειρηνευτικές δυνάμεις και ποινικά δικαστήρια – τα οποία, όλα, είναι ήδη πραγματικότητα στην Αφρικανική Ενωση.

Παρότι πολλοί δυσφορούν λέγοντας ότι η Ευρώπη ακολουθεί τις ΗΠΑ χωρίς να προσφέρει εναλλακτική πορεία, στην πραγματικότητα η Ε. Ε. παρέχει το πρότυπό της εδώ και δεκαετίες, ένα πρότυπο που αποδίδει καρπούς για τον αναπτυσσόμενο κόσμο, παρά τη μετά την 11η Σεπτεμβρίου δράση της Αμερικής, που δεν έφερε τίποτε περισσότερο από την απώλεια της δυτικής αξιοπιστίας. Σήμερα η Ε. Ε. παρέχει και ένα θεσμικό πρότυπο. Το σύστημά της για το εμπόριο ρύπων αποτελεί τη μεγαλύτερη αγορά διοξειδίου του άνθρακα στον κόσμο και ένα μοντέλο που οι προοδευτικές φωνές στις ΗΠΑ φλέγονται να αντιγράψουν. Είναι ο μεγαλύτερος δωρητής ανθρωπιστικής βοήθειας, η μεγαλύτερη αγορά αγαθών για τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Ενα μελλοντικό κοντσέρτο δυνάμεων, με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ε. Ε. –ικανού να θέσει τις βασικές παγκόσμιες αρχές και να αντισταθμίσει την επιρροή άλλων μεγάλων δυνάμεων όπως η Ρωσία και η Ινδία– αποτελεί ένα όραμα, με το οποίο θα έπρεπε να έχουν εξοικειωθεί οι Αμερικανοί, καθώς θυμίζει τους «Τέσσερις Χωροφύλακες» του Ρούζβελτ. Μισόν αιώνα μετά, είναι σαφές ποιοι είναι οι παγκόσμιοι παίκτες με τη μεγαλύτερη επιρροή και ποιοι πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τη διατήρηση της ειρήνης. Αλλά μεταξύ αυτών των τριών, η Ε. Ε. έχει τη μεγαλύτερη αξιοπιστία σήμερα και πρέπει να διασφαλίσει ότι οι άλλοι δύο δεν θα πάνε τον 21ο αιώνα πίσω στον 19ο.

* Ο Parag Khanna είναι διευθυντής της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για το Πρόγραμμα Αμερικανικής Στρατηγικής στο New America Foundation και ο Alpo Rusi πρεσβευτής στο γραφείο του προέδρου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.