επιλογές .....κεφαλονίτικα ανέκδοτα

ΑΝΑΛΥΣΗ Το βαλκανικό όνειρο μπορεί να γίνει εφιάλτης; Του Νικου Νικολαου Το βαλκανικό όνειρο της ελληνικής οικονομίας μπορεί να εξελιχθεί τώρα σε εφιάλτη; Από το ρεπορτάζ μου σε τραπεζίτες και βιομηχάνους, που έχουν επενδύσει ογκώδη κεφάλαια σε Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία και Τουρκία προκύπτει ότι όλοι ανησυχούν και παίρνουν μέτρα, αλλά κανείς δεν φοβάται κατάρρευση. Οι χώρες αυτές –μου εξηγούν– περνάνε τώρα δύσκολες ημέρες, καθώς επλήγησαν σοβαρά από τη διεθνή πιστωτική αναταραχή, μια και ήσαν ο αδύναμοι κρίκοι του ευρωπαϊκού οικονομικού συστήματος. Και απεδείχθησαν οι αδύναμοι κρίκοι γιατί ήσαν οικονομίες εκτεθειμένες σε σοβαρά ελλείμματα, δημοσιονομικά και κυρίως ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Στη Ρουμανία, π.χ., το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών φθάνει το 14% του ΑΕΠ, στη Βουλγαρία το 24%, στη Σερβία το 16% και στην Τουρκία το 7%. Ομως, και στις τέσσερις αυτές χώρες οι εθνικές κυβερνήσεις παίρνουν σοβαρά μέτρα για να μειώσουν τα ελλείμματα αυτά με τη διολίσθηση του νομίσματος, ακόμη και την υποτίμησή του. Οι διεθνείς οργανισμοί, με πρώτο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στηρίζουν τα εκπονούμενα σταθεροποιητικά προγράμματα και ακόμη οι ξένοι επενδυτές (τράπεζες, αλλά και βιομηχανίες κ.λπ.), για να προασπίσουν και τα δικά τους συμφέροντα, συνεργάζονται με τις εθνικές κυβερνήσεις. Συνεπώς, μου καταλήγουν οι Ελληνες τραπεζίτες και βιομήχανοι (που μετά το 2000 έχουν επενδύσει στις χώρες αυτές πάνω από 15 δισ. ευρώ), το βαλκανικό όνειρο της επέκτασης της ελληνικής οικονομίας στην περιοχή αυτή (που αφορά 3.500 ελληνικές επιχειρήσεις) θα παραμείνει ζωντανό, καθώς θα ελεγχθεί τελικά η κρίση και όταν περάσουν οι σημερινές δυσκολίες θα επανέλθει στο προσκήνιο η όλη δυναμική των ελληνικών τραπεζών και επιχειρήσεων που έχουν επενδύσει στην Τουρκία (το ένα τρίτο του κεφαλαίου της Εθνικής έχει τοποθετηθεί στην αγορασθείσα Finansbank), τη Βουλγαρία, τη Σερβία και τη Ρουμανία. Αλλωστε, η κρίση που αυτή την περίοδο πλήττει αυτές τις χώρες έχει από μόνη της και μια σταθεροποιητική δυναμική, καθώς οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και οι ξένοι επενδυτές, παίρνουν αυστηρά μέτρα για να περιορίσουν άμεσα την υψηλή ζήτηση που είναι η κυρίως υπεύθυνη για τις σημερινές ανισορροπίες στο ισοζύγιο, αλλά και στα δημόσια οικονομικά. Πράγματι, αν γυρίσουμε λίγο πίσω και δούμε πώς ξεκίνησε η κρίση ανισορροπίας στις οικονομίες των γειτονικών μας χωρών θα διαπιστώσουμε ότι τα τελευταία πέντε τουλάχιστον χρόνια είχαν γίνει τεράστιες ξένες επενδύσεις σε τράπεζες, σε βιομηχανίες, σε εμπορικές αλυσίδες κ.λπ., οι οποίες επιτάχυναν τον ρυθμό ανάπτυξης που πλησίασε διψήφια ποσοστά. Οι βιομηχανικές κ.λπ. επενδύσεις όμως στη φάση της ολοκλήρωσής τους προκάλεσαν άνοδο εισαγωγών, ενώ στη φάση της αποπεράτωσής τους παρήγαγαν προϊόντα κυρίως για εσωτερική κατανάλωση, ενώ οι εξαγωγές τους ήσαν περιορισμένες. Ταυτόχρονα, τα νέα εισοδήματα που δημιούργησε η ταχεία ανάπτυξη τροφοδότησαν και αυτά μια υψηλή ζήτηση που κατά κύριο λόγο στράφηκε στις εισαγωγές. Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης δούλευε αποδοτικά όσο η διεθνής οικονομία αναπτυσσόταν και αυτή. Από τα μέσα του 2007 όμως που ξεκίνησε η διεθνής πιστωτική αναταραχή και η κρίση ρευστότητας, τα ξένα κεφάλαια σταμάτησαν να έρχονται στις χώρες αυτές και τα μεγάλα ελλείμματα άρχισαν να υπονομεύουν τα εθνικά νομίσματα. Τώρα πανικόβλητες οι κυβερνήσεις σπεύδουν να μειώσουν τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό για να περικόψουν τη ζήτηση και αυτό είναι το πρώτο ελπιδοφόρο μήνυμα. Ομως, επειδή η διεθνής κρίση δεν έχει δείξει ακόμη ούτε όλο το μέγεθός της, αλλά ούτε και την καταστροφική δυναμική της, ας κρατήσουμε μια επιφύλαξη για το αισιόδοξο σενάριο. Αλλωστε, η σύσταση του διοικητού της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλου στους επικεφαλής των μεγάλων ελληνικών τραπεζών, με την οποία επισημαίνει ιδιαίτερα τον κίνδυνο αύξησης των επισφαλειών και συνιστά η πιστωτική επέκταση για τις θυγατρικές τους στα Βαλκάνια να στηρίζεται στο εξής στις εκεί καταθέσεις και όχι να μεταφέρονται ποσά από την Ελλάδα, είναι αποδεικτική των ζωηρών ανησυχιών που υπάρχουν σε υψηλό επίπεδο.