| Η χρηματοπιστωτική κρίση και η οικονομία  Ποιες είναι οι κύριες επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην πραγματική οικονομία και ποιο είναι το μάθημα που αποκομίζουμε από την κρίση για το μέλλον; OECD Observer Η επόμενη οικονομική επισκόπηση του ΟΟΣΑ που θα δημοσιευθεί στις 25 Νοεμβρίου θα μας δώσει ορισμένες απαντήσεις. Ρωτήσαμε τον επικεφαλή του ΟΟΣΑ και οικονομόλογο, Κλάους Σμιτ - Χέμπελ για να μας δώσει κάποια στοιχεία της επισκόπησης. Ερώτηση: Στην ανανέωση του Σεπτεμβρίου, ο ΟΟΣΑ περιέγραψε με μάλλον μελανά χρώματα την πρόβλεψη για την οικονομία των G7. Ποια είναι τα θέματα στα οποία επικεντρώνεστε υπό το φως τη οικονομική κρίσης και μπορείτε να μας δώσετε κάποια στοιχεία για τα όσα έχετε στο μυαλό σας σχετικά με την επερχόμενη οικονομική επισκόπηση του ΟΟΣΑ; Απάντηση: Η τελευταία αποτίμησή μας για την οικονομία δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο λίγο καιρό πριν η οικονομική αναταραχή μετατραπεί σε μία γιγαντιαία χρηματοπιστωτική κρίση. Η αποτίμησή μας αφορούσε τρία ζητήματα που εξελίχθηκαν σταδιακά από τα μέσα του 2007: οι αυξανόμενες τιμές των εμπορευμάτων, η ύφεση της στεγαστικής αγοράς και η οικονομική αναταραχή. Τώρα όμως αυτή η αναταραχή έχει μετατραπεί σε μία συστηματικής κρίσης της παγκόσμιας χρηματαγοράς και κυριαρχεί πάνω απ' όλα τα ζητήματα. Από τα μέσα Σεπτεμβρίου, έχει εξαφανιστεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των οικονομικών παραγόντων, με την κατάρρευση των βραχυπρόθεσμων οικονομικών συναλλαγών σε πολλές σημαντικές οικονομίες του ΟΟΣΑ και των διεθνών χρηματιστηρίων. Όταν σταματάει ο δανεισμός μεταξύ των τραπεζών και των οικονομικών παραγόντων, ακολούθως παγώνει και ο δανεισμός των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Στη συνέχεια υπάρχει η πιθανότητα κατάρρευσης της κατανάλωσης, της παραγωγής και της εργασίας. Οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες γνωρίζουν αυτούς τους κινδύνους της παγκόσμιας οικονομίας και αυτό αποδεικνύεται από τα ακραία μέτρα και πολιτικές που έχουν υιοθετήσει τις τελευταίες εβδομάδες. Αυτά τα μέτρα έχουν ως στόχο να διασώσουν το παγκόσμια οικονομικό σύστημα, προσδίδοντας του νέα εμπιστοσύνη και επανοικοδομώντας την ισορροπία των οικονομικών θεσμών. Τα μέτρα αυτά ήταν πρωτοφανή, καθώς χρησιμοποιήθηκαν νέες πολιτικές, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιείται μία διεθνή συνεργασία μεταξύ των σημαντικών οικονομικών του ΟΟΣΑ. Τώρα περιμένουμε να δούμε πόσο γρήγορα και αποτελεσματικά είναι τα μέτρα αυτά. Ερώτηση: Ποιες είναι οι επιπλοκές για την οικονομία; Απάντηση: Εμείς στο Οικονομικό Τμήμα του ΟΟΣΑ βρισκόμαστε στη διαδικασία προετοιμασίας των προβλέψεών μας για το έτος 2009 - 2010 που αφορούν 30 οικονομίες του ΟΟΣΑ και 10 οικονομίες εκτός ΟΟΣΑ. Οι προβλέψεις αυτές θα δημοσιοποιηθούν στις 25 Νοεμβρίου στην Οικονομική Επισκόπηση. Η άποψή μας θα διαμορφωθεί από τα πλέον πρόσφατα στοιχεία και το πώς βλέπουμε τις επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Το βασικό μας σενάριο βασίζεται στην υπόσχεση ότι το πάγωμα στις βραχυπρόθεσμες αγορές θα λυθεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, η ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης και η επανακεφαλοποίηση απαιτούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει πως θα υπάρξει μία παρατεταμένη περίοδος περιορισμένων οικονομικών συνθηκών, που ενδέχεται να επηρεάσουν τα δάνεια και την πρόσβαση σε κεφάλαια. Την ίδια στιγμή μειώνεται η ζήτηση σε δάνεια καθώς η ανασφάλεια κερδίζει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στον οικονομικό σχεδιασμό τους. Έτσι, περιμένουμε μία σημαντική αποδυνάμωση της οικονομίας του πλανήτη, με πολλές οικονομίες του ΟΟΣΑ να οδηγούνται προς την ύφεση αργά ή γρήγορα. Η ερώτηση είναι πόσο θα διαρκέσει. Είναι πιθανόν η ανάκαμψη να έρθει με πιο αργούς ρυθμούς απ' ότι συνέβη σε πρόσφατες οικονομικές αναταραχές. Ωστόσο, το σημαντικότερο στοιχείο είναι πόσο γρήγορα θα ξεκινήσουν οι συναλλαγές και ο δανεισμός των οικονομικών αγορών, ακόμη και αν το γενικότερο οικονομικό πλαίσιο είναι περιορισμένο, τουλάχιστον σε σχέση με την περίοδο 2002 - 2007. Ερώτηση: Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι σύμφωνα με το δικό σας σενάριο; Απάντηση: Υπάρχουν δύο σημαντικοί κίνδυνοι, που συσχετίζονται. Από τη μία πλευρά, η παράλυση των χρηματοπιστωτικών αγορών και του δανεισμού ίσως χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα για να ξεπεραστεί, με ακόμη πιο σοβαρές επιπτώσεις στην κατανάλωση, τα έσοδα και την απασχόληση. Μία τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία ακόμη πιο βαθιά και επίμονη ύφεση. Ο έτερος κίνδυνος που διαβλέπουμε έρχεται από το άγνωστο μέχρι στιγμής κόστος των σχεδίων διάσωσης που δημιούργησαν οι κυβερνήσεις. Όταν θα ξεπεράσουμε την χρηματοπιστωτική κρίση και την ύφεση, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να πραγματοποιήσουν δημοσιονομική αναπροσαρμογή προκειμένου να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη στο δημόσιο δανεισμό και τα νομίσματα, ειδικότερα σ' εκείνες τις χώρες, που θα πρέπει να βάλουν βαθιά το χέρι στον κρατικό κορβανά προκειμένου να στηρίξουν τις κεντρικές τους τράπεζες. Παρόλα αυτά υπάρχει και μία αισιόδοξη προοπτική και αυτή είναι η μείωση των τιμών του πετρελαίου, των τροφίμων και άλλων προϊόντων εξαιτίας της αποδυνάμωσης της παγκόσμιας οικονομίας. Εάν η τάση για μείωση των τιμών αποδειχθεί μεγαλύτερης διάρκειας απ' ότι αναμένουμε, τότε επακόλουθος πληθωρισμός θα είναι χαμηλός ενώ θα υπάρξουν κέρδη για τα πραγματικά εισοδήματα για τους εισαγωγείς προϊόντων, ενώ θα επιτρέψει τη βελτίωση των οικονομικών πολιτικών. Ερώτηση: Είναι αιτιολογημένος ο φόβος της κοινής γνώμης για μία παγκόσμια ύφεση; Απάντηση: Η ύφεση είναι μία αμφίσημη έννοια. Πολλοί νομίζουν ότι πρόκειται για μία βαθιά και παρατεταμένη κρίση. Νομίζω πως δεν έχουμε φτάσει ακόμη σε αυτό το σημείο. Σίγουρα είναι η χειρότερη οικονομική κρίση εδώ και δεκαετίες. Αποκλείεται ωστόσο, να δούμε μία επανάληψη της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930, κυρίως λόγω των σχεδίων διάσωσης που τίθενται σε εφαρμογή. Ερώτηση: Είχατε προβλέψει την κρίση; Απάντηση: οι περισσότεροι οικονομολόγοι γνωρίζουν ότι οι οικονομικοί κύκλοι είναι ζωντανοί και κλωτσάνε και περίμεναν πως μετά από μία ραγδαία ανάπτυξη του δανεισμού την περίοδο 2002 - 2007 και της επέκτασης των οικονομιών, θα ερχόταν η ώρα της πτώσης. Είναι όμως δύσκολο να προβλέψει κανείς τον ακριβή χρόνο και το μέγεθος των μελλοντικών οικονομικών κρίσεων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ούτε οι οικονομολόγοι, ούτε τραπεζικοί, ούτε οι ίδιες οι κυβερνήσεις μπόρεσαν να προβλέψουν μία χρηματοπιστωτική κρίση τέτοιου τύπου και μεγέθους, όπως συμβαίνει σήμερα. Η κατάρρευση της εμπιστοσύνης και ακολούθως το πάγωμα του δανεισμού αμέσως μετά τη χρεοκοπία της Lehman Brothers ήταν ένα σοκ όχι μόνο για το σύστημα, αλλά για τους περισσότερους οικονομολόγους και τους οικονομικούς παράγοντες. Ερώτηση: Ποια μαθήματα πολιτικών μπορούμε να πάρουμε; Απάντηση: Είμαστε ακόμη στην αρχή, παρόλα αυτά βλέπω ότι μπορούμε να πάρουμε μαθήματα σε τέσσερις τομείς. Πρώτον, θυμηθείτε ότι ξεκίνησε από τις ΗΠΑ ως κρίση των subprime (δάνεια υψηλού κινδύνου), η οποία σταδιακά εξαπλώθηκε σε άλλες αγορές και χώρες μέσα από έναν συνδυασμό αποτυχίας των αγορών και των αδυναμιών των ρυθμιστικών πλαισίων. Όπου απέτυχαν οι αγορές, αυτό οφειλόταν στην κακή διακυβέρνηση και τη δομή των οικονομικών κινήτρων των στελεχών, κάτι που δεν βοηθούσε την σταθεροποίηση των επιχειρήσεων. Απέτυχαν ν' αποκτήσουν διαφάνεια στα οικονομικά εργαλεία τους και τις συναλλαγές τους, ενώ προσέφεραν ελλιπή ενημέρωση σχετικά με τους ισολογισμούς των οικονομικών θεσμικών οργάνων. Παράλληλα, οι ρυθμιστικές παραλείψεις και αποτυχίες ήταν διαδεδομένες. Πολλές χώρες δεν διέθεταν ένα κοινό και λειτουργικό ρυθμιστικό πλαίσιο για τους οικονομικούς φορείς τους και τις αγορές τους, ενώ οι ρυθμιστικοί κανόνες κεφαλαίου και οι λογιστικοί κανονισμοί ενέτειναν τις εξαγορές και τον δανεισμό των τραπεζών. Οι μελλοντικές ρυθμιστικές μεταρρυθμίσεις θα έχουν ξεκάθαρο σκοπό να βελτιώσουν τα επιχειρηματικά μοντέλα, τη διαφάνεια και την εποπτεία των οικονομικών θεσμών. Επιπλέον, οι οικονομικοί παράγοντες δεν πρέπει να θεωρούν δεδομένες τις οικονομικές απαλλαγές και γι' αυτό το λόγο θα πρέπει οι μεταρρυθμίσεις να μειώσουν το ρίσκο του «ηθικού κινδύνου» επηρεάζοντας τη μελλοντική συμπεριφορά της αγοράς. Εξάλλου, καθώς θ' απαιτούνται μεγάλες ρυθμιστικές αλλαγές στις οικονομίες και τις κεφαλαιαγορές, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνικό επίπεδο, υπάρχει μία παγίδα που θα πρέπει ν' αποφύγουμε και αυτή είναι η υπερβολική αντίδραση των ρυθμιστικών αρχών. Η υπερβολική παρέμβαση των ρυθμιστικών αρχών μπορεί να προκαλέσει εξίσου ζημιές, αποτρέποντας την επιχειρηματική καινοτομία, την ενσωμάτωση των αγορών και την ανάπτυξη. Απαιτούμε λοιπόν καλύτερους ρυθμιστικούς κανόνες, όχι απλά ρυθμιστικούς κανόνες. Το δεύτερο μάθημα είναι ότι πρέπει να δουλέψουμε πιο σκληρά προκειμένου να ενδυναμώσουμε τις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές που θα μας προστατεύσουν από τους κύκλους της οικονομίας και να μειώσουν την πιθανότητα μίας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όπως η σημερινή. Το τρίτο μάθημα, είναι ο καλύτερος σχεδιασμός και η διαχείριση κρίσεων. Μην ξεχνάμε ότι η διαχείριση της παρούσας κρίσης έγινε μ' έναν πολύ επικίνδυνο τρόπο. Οι κυβερνήσεις άργησαν να μετακινηθούν από την βοήθεια σε μεμονωμένες περιπτώσεις σ' ένα συνολικό πακέτο σωτηρίας των οικονομικών τους συστημάτων. Μπορώ να πω ότι μόνο στο τέλος οι κινήσεις τους είναι σωστές. Τέλος, χρειαζόμαστε επανασχεδιασμό της υπάρχουσας οικονομικής δομής. Αυτός περιλαμβάνει τη διεθνή συνεργασία στην αναδιαμόρφωση των κανόνων των χρηματαγορών, των λογιστικών προτύπων και των κανόνων για τις οικονομικές συναλλαγές. Ο στόχος είναι να ισχυροποιηθεί η συνεργασία και η σταθερότητα των χρηματιστηριακών αγορών. Επιπρόσθετα, πρέπει να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα διεθνή οικονομικά ιδρύματα παρέχουν βοήθεια στις χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικές κρίσεις, όπως είναι σήμερα η Ισλανδία, η Ουγγαρία και η Ουκρανία. Ερώτηση: Πρόσφατα ενταχθήκατε στον ΟΟΣΑ, μετά από αρκετά χρόνια στην Κεντρική Τράπεζα της Χιλής, η οποία είναι υποψήφια για να ενταχθεί στον ΟΟΣΑ. Πώς μπορεί να σας βοηθήσει αυτή η εμπειρία; Απάντηση: Πέρασα τα τελευταία 12 χρόνια της καριέρας μου στην Κεντρική Τράπεζα της Χιλής και πριν από εκεί, πέρασα οκτώ χρόνια στην Παγκόσμια Τράπεζα. Είμαι πολίτης και της Γερμανίας και της Χιλής, τα παιδιά μου γεννήθηκαν στις ΗΠΑ, η σύζυγός μου έχει δεσμούς με τη Χιλή, τη Γερμανία και την Κόστα Ρίκα, στην εφηβεία μου έζησα τη Βραζιλία και αγαπώ τη Γαλλία. Νιώθω περισσότερο ως ένας πολίτης του κόσμου παρά ως ένας πολίτης μίας χώρας που έχει ισχυρό κίνητρο για να ενταχθεί στον ΟΟΣΑ. Η επαγγελματική μου εμπειρία εμπεριέχει την ακαδημαϊκή καριέρα - είμαι καθηγητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Χιλής-, την έρευνα και την χάραξη πολιτικής. Εργάστηκα επίσης ως σύμβουλος σε τουλάχιστον 25 αναπτυσσόμενες βιομηχανικές αγορές και σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς. Οι ειδικότητές μου περιλαμβάνουν την ανάπτυξη και τη δομική αναδιάρθρωση, τη μακροοικονομία και τις σχετικές πολιτικές, διεθνή οικονομία και ανάπτυξη, τις χρηματιστηριακές αγορές και τα συστήματα συνταξιοδότησης. Έτσι λοιπόν, έχω δει πώς η διεθνής οικονομία έχει μετατοπιστεί και κατανοώ τις πιέσεις που δέχονται τα κράτη, είτε πλούσια, είτε φτωχά. Με την κρίση να βρίσκεται σε εξέλιξη, δεν θα μπορούσα να είχα ενταχθεί στον ΟΟΣΑ σε πιο δύσκολη περίοδο, και για τα μέλη μας αλλά και για εμένα προσωπικά. Εντούτοις, είναι μία πνευματική πρόκληση για την οποία νιώθω έτοιμος. Από τη δική μου οπτική, οι κίνδυνοι είναι μεγάλοι αλλά ξεκάθαροι. Ο πρώτος στόχος είναι να εργαστούμε εντατικά για να ξεπεραστεί η κρίση, να ελαχιστοποιήσουμε τις απώλειες των ανθρώπων από αυτήν. Πέρα από εκεί, πρέπει να εργαστούμε ακόμα πιο σκληρά για να αξιολογήσουμε τις πολιτικές επιλογές μας και να προτείνουμε τις κατάλληλες μεταρρυθμίσεις για τα κράτη-μέλη, ούτως ώστε να επιτύχουν μεγαλύτερη και πιο σταθερή ανάπτυξη, καθώς και ποιοτικότερες συνθήκες διαβίωσης για τους πολίτες τους. Επίσης, πρέπει να εργαστούμε για την καλύτερη ενσωμάτωση των αναδυόμενων οικονομιών στην παγκόσμια και την αυξανόμενη αλληλεπίδραση με τις οικονομίες των κρατών-μελών μας. Για αυτό το λόγο, πρέπει να υποστηρίξουμε πλήρως τον Άνγκελ Γκούρια και αυτή τη νέα επικέντρωση του ΟΟΣΑ. Τέλος, θα ήθελα να αναφέρω ότι χαρούμενος και υπερήφανος που εντάσσομαι σε αυτόν τον εξαιρετικό οργανισμό που διαθέτει έξοχους επαγγελματίες, οικονομολόγους και όχι μόνο. Όλοι έχουμε δεσμευτεί να προσφέρουμε τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες στα κράτη-μέλη μας και να τα βοηθήσουμε να επιστρέψουν στην οικονομική υγεία και τη μακροχρόνια ανάπτυξη. www.kathimerini.gr | 
Comments