επιλογές .....κεφαλονίτικα ανέκδοτα

Το τέλος της αυθεντίας Tου Νικου Κωνστανταρα Η κληρονομιά της 18χρονης θητείας του ως προέδρου της FED ήταν ήδη υπό αμφισβήτηση, λόγω της κρίσης που πλήττει τη διεθνή οικονομία. Αλλά η ομολογία του Αλαν Γκρίνσπαν, ότι η αντίστασή του σε μεγαλύτερο έλεγχο του χρηματοπιστωτικού τομέα ήταν εσφαλμένη, και ότι είναι «σοκαρισμένος» από τις εξελίξεις, είχε ιδιαίτερο συμβολισμό: ο άνθρωπος ο οποίος θεωρείτο υπεύθυνος για την ευημερία των δύο τελευταίων δεκαετιών, ο οποίος ήταν το κεντρικό πρόσωπο της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου, παραδέχτηκε ότι δεν ήξερε όσα νομίζαμε ότι ήξερε. Καταθέτοντας σε επιτροπή του Κογκρέσου την Πέμπτη, ο Γκρίνσπαν, του οποίου η θητεία έληξε το 2006, ομολόγησε ότι η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς τον παρέσυρε. «Γι’ αυτόν τον λόγο σοκαρίστηκα, επειδή για σαράντα περίπου χρόνια πορευόμουν με αρκετές αποδείξεις ότι αυτή (η ιδεολογία) λειτουργούσε εξαιρετικά καλά» είπε. «Εκανα λάθος με το να θεωρώ ότι η αίσθηση αυτοσυντήρησης των Οργανισμών, κυρίως των τραπεζών, θα οδηγούσε στο να κάνουν ό,τι είναι καλύτερο για τους επενδυτές και τη δική τους αξία... Ανακάλυψα σφάλμα στο μοντέλο το οποίο θεωρούσα ότι καθόριζε πώς λειτουργεί ο κόσμος». Και γεννάται το ερώτημα: αν ο Γκρίνσπαν δεν ήξερε πώς λειτουργεί ο κόσμος, ποιος ξέρει πού πάμε τώρα; Φαίνεται ότι ύστερα από το τέλος της ιδεολογίας ήρθε και το τέλος της αυθεντίας. Οι μεγαλύτεροι οικονομολόγοι προσπαθούν να καταλάβουν τι συνέβη και να προτείνουν λύσεις· η μία χώρα μετά την άλλη ομολογεί ότι έχει μεγάλο πρόβλημα (ενώ όλες δήλωναν ότι τα προβλήματα των ΗΠΑ δεν τους αφορούσαν)· η κρατική παρέμβαση προσφέρει τη μόνη ελπίδα για την ημιελεύθερη οικονομία· οι ηγέτες των χωρών συναντώνται επανειλημμένα για να βρουν κάποιο τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης. Κανείς, όμως, δεν μπόρεσε να ηρεμήσει τις αγορές, παρόλα τα μέτρα των κυβερνήσεων (συντονισμένα και μη). Ο πρόεδρος Μπους έχει καλέσει τους ηγέτες 20 χωρών στην Ουάσιγκτον στις 15 Νοεμβρίου, μετά την εκλογή του διαδόχου του. Ο στόχος είναι να βρεθεί το σύστημα διακυβέρνησης της παγκόσμιας οικονομίας το οποίο θα διαδεχθεί αυτό που θεσπίστηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ερώτημα είναι: πάνω σε ποιο θεωρητικό υπόβαθρο θα στηθεί το όποιο νέο οικονομικό καθεστώς; Την ώρα που οι αγορές καταρρέουν χωρίς να μπορεί να τις βοηθήσει κανένα μέτρο, μπορούμε να γνωρίζουμε ποιοι κανόνες πρέπει να επιβληθούν στην παγκόσμια οικονομία; Η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη. Ολος ο κόσμος είναι ένα μεγάλο εργαστήρι – και κανένας επιστήμονας δεν γνωρίζει τι θα συμβεί. Αν υπάρχει κάτι καλό σε αυτήν την αναστάτωση είναι ότι όλοι γνωρίζουν πλέον ότι η ευημερία δεν μπορεί να βασίζεται μονάχα σε δανεικά και ότι από εδώ και πέρα πρέπει να υπάρχει διαφάνεια και σωφροσύνη στο οικονομικό σύστημα. Υπάρχει, δηλαδή, μεγάλη ανάγκη για σύνεση από τη μεριά των πολιτών αλλά και από τους παράγοντες της οικονομίας, είτε είναι κυβερνητικοί και κρατικοί αξιωματούχοι είτε τραπεζίτες και άλλοι διαχειριστές κεφαλαίων. Η κρίση, όπως βλέπουμε στην περίπτωση Γκρίνσπαν, εισάγει την ταπείνωση στη δημόσια συζήτηση. Το τέλος της αλαζονείας των θεωρητικών και της υπερβολής των καταναλωτών ίσως οδηγήσει σε μεγαλύτερη σοβαρότητα όσον αφορά τη διαχείριση της οικονομίας σε όλα τα επίπεδα, από το παγκόσμιο έως το προσωπικό. Αλλά ο κίνδυνος μιας παρατεταμένης κρίσης είναι μεγάλος. Επειδή κανείς δεν ξέρει πώς και πότε θα τελειώσει, δεν μπορούμε να υπολογίσουμε τις συνέπειες σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Σε έναν κόσμο όπου οι αρχές και οι δομές δεν προέβλεψαν (ή δεν πρόλαβαν) το κακό, όπου οι αυθεντίες έπεσαν έξω, ποιον θα εμπιστευτεί ο πολίτης – και δη όταν θα πιέζεται λόγω της οικονομικής κρίσης; Σε τέτοιες συνθήκες οι άνθρωποι αναζητούν κάποιον που τους διαβεβαιώνει ότι ξέρει τι χρειάζονται, ξέρει πού πάει, ξέρει πού να τους οδηγήσει. Και τότε, εμφανίζονται απατεώνες, καιροσκόποι και λαοπλάνοι με ακραίες πολιτικές. Η κρίση στις οικονομίες, δηλαδή, μπορεί να είναι μόνο η αρχή μιας πολύ μεγαλύτερης ταραχής.