ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ 21/7/2007
από τον ανεξάρτητο της κεφαλονιάς
Αργοστολιώτες συνθέτες
Στον κήπο του Νάπιερ πραγματοποιήθηκε εκδήλωση αφιερωμένη στους Αργοστολιώτες συνθέτες, όπου εκεί ο κ. Γερ. Γαλανός μίλησε για το έργο τους. Δημοσιεύουμε ολόκληρη την ομιλία του.
Το Αργοστόλι ήταν από τις αρχές του 19ου αιώνα μια αξιόλογη πόλη της Κεφαλλονιάς μας. Όντας πρωτεύουσα του Νομού είχε αποκτήσει ικανό πληθυσμό, σπουδαία εμπορική κίνηση, με εμπορικές συναλλαγές κατευθείαν από το εξωτερικό, ασφαλές λιμάνι και καλά οργανωμένες Διοικητικές Υπηρεσίες, που αφορούσαν στην πόλη και το υπόλοιπο νησί καθώς και πλήθος ευαγών ιδρυμάτων και σχολείων για την πνευματική καλλιέργεια των κατοίκων της περιοχής.
Από τα σπουδαία ιδρύματα του καλλιτεχνικού χώρου που παράλληλα ήταν και σχολεία εκπαίδευσης, ήταν η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας[1], (Αργοστολίου) και το θέατρο «Κέφαλος», φημισμένο και στη γείτονα ευρωπαϊκή χώρα, την Ιταλία. Η έντεχνη μουσική παράδοση στο Αργοστόλι και φυσικά και στο υπόλοιπο νησί, έχει τις απαρχές της στους ξένους μεταλαμπαδευτές, επί το πλείστον Ιταλούς δασκάλους μουσικούς και μαέστρους. Θα ακολουθήσει μια κατά σειρά αναφορά σε μουσικούς συνθέτες που έδωσαν κάτι με το έργο τους και κατάγονται από αυτήν την πόλη και που εφέτος συμπλήρωσε 250 χρόνια από το γενέθλιο της ως πρωτεύουσα.
Κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα θα ξεπεταχτεί μια μουσική ιδιοφυία που θα προσφέρει πολλά στην μετέπειτα μουσική πορεία του Αργοστολίου:
ο Νικόλαος Τζανής Μεταξάς[2]. Από μικρός εξεδήλωσε έρωτα προς τη θεία τέχνη της Τερψιχόρης και έπειτα από τις μουσικές γνώσεις, που θα πάρει από τον αρχιμουσικό Des Angelis στην πόλη του Αργοστολίου, θα ταξιδεύσει στην Νάπολη της Ιταλίας στο εκεί ωδείο, San Rietro a Majela, που θα αποπερατώσει τις σπουδές του.
Γυρίζοντας στο νησί του στα 1846, θα ασχοληθεί με πολλή αγάπη στο να μεταδώσει τα μυστικά της τέχνης του στους νέους ανθρώπους του Αργοστολίου. Θα γίνει ο μουσικοδιδάσκαλος και ο μαέστρος αυτής της πόλης. Διηύθυνε πολλές φορές ορχήστρες των ιταλικών θεάτρων στο θέατρο «Ο Κέφαλος». Είναι εκείνος που θα οργανώσει τη Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας -Αργοστολίου, όπου οι μουσικοί της θα επανδρώσουν μουσικά σχήματα για την καλλιέργεια της ψυχής και της καλλιτεχνικής τέρψης.
Ο Νικόλαος Τζανής Μεταξάς, όχι μόνο ετοίμασε την πρώτη μεγάλη μουσική φουρνιά στο νησί μας, με πρώτον το μεγάλο Διονύσιο Λαυράγκα, και άλλους, όπως τον Γεώργιο Λαμπίρη, τον Κωστή Παναγή, τον Ανδρέα Δελλαδέτσιμα, μετέπειτα αξιόλογους μουσικούς, αλλά και ενέπνευσε με τα ριζοσπαστικά εμβατήρια το φρόνημα για μια ελεύθερη Επτάνησο και για Ένωση με την Ελλάδα. Είναι αυτός που μελοποίησε τον Ύμνο των Ριζοσπαστών και τόσα άλλα άσματα ρομαντικού και πατριωτικού χαρακτήρα.
Ωστόσο ο Νικόλαος Τζανής Μεταξάς έγραψε έργο αξιόλογο που δυστυχώς στο μεγαλύτερο μέρος του έχει χαθεί. Ριζοσπαστικά Θούρια του είναι :
25η Μαρτίου ή Ευαγγελισμός
Μη φοβείστε γραικοί
Ω! Λαέ της Επτανήσου
Ύμνος προς την Ελληνική Σημαία
Ως πότε παληκάρια (Του Ρήγα).
Μέσα στα απολεσθέντα έργα του είναι και μια Όπερα με τίτλο «Μάρκος Μπότσαρης», που μια κριτική[3] επαινεί το έργο αυτό και το χαρακτηρίζει αξιόλογο. Επίσης πολλές μονωδίες και εισαγωγές που παίζονταν πριν από τις συναυλίες ή τις παραστάσεις των μελοδραμάτων. Φημισμένη είναι η συμφωνία του με τίτλο «Συμφωνία Orizinale».
Κάνοντας μια κριτική στα έργα του Νικόλαου Τζανή Μεταξά, μόνο τα θούριά του έχουν ελληνικό και μάλιστα αισχύλειο χαρακτήρα, ενώ άλλα έργα του που τυπώθηκαν στην Ιταλία ακολουθούν το ύφος του μεγάλου του δασκάλου Mercadate
Δεν θα πρέπει να αγνοηθεί και η προσφορά ενός Αγγλοϊόνιου συνθέτη, ο οποίος γεννήθηκε στο Αργοστόλι και στάθηκε δάσκαλος για μετέπειτα μουσικοσυνθέτες.
Είναι ο Φρειδερίκος Στήβενς[4], του οποίου η οικογένεια είχε τις Καταβόθρες και έπειτα πέρασαν σε άλλα χέρια.
Ο Στήβενς, μαθητής του Μάντζαρου, χρημάτισε διευθυντής της Φιλαρμονικής Αργοστολίου και μετέπειτα διευθυντής του Ωδείου Αθηνών
Μελοποίησε πολλά άσματα και μάλιστα θούρια με ελληνικό χαραχτήρα. Ιδιαίτερα τα: «Ύμνο για την 25η Μαρτίου» και μάλιστα τον αποκαλούσε «Εθνικό Ύμνο», «Η λαχτάρα», «Ο Μυρτίλος», «Η Πρωτομαγιά» και άλλα πολλά που εξεδόθηκαν στο εξωτερικό.
Μέσα στο έργο του αναφέρεται πως μελοποίησε δυο όπερες. Μια από αυτές φέρει τον τίτλο «Ερωτικές Τρέλες» επί στίχων του D. Disnoyer. Τα έργα του Στήβενς δεν έχουν βρεθεί παρόλο που η έρευνα όλο και συνεχίζεται. Ξέρουμε όμως ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε στο Παρίσι και αυτοκτόνησε στο σκοτεινό διάδρομο ενός θεάτρου.
Παράλληλα με αυτούς τους μουσικούς υπήρξε και ένας θαυμάσιος καλλιτέχνης που δεν μπορεί να τον αγνοήσει η ιστορία, ο περίφημος Γεώργιος Σολωμός[5].
Αν και είναι περισσότερο εκκλησιαστικός συνθέτης, λόγω που τραγουδά και ερμηνεύει διάφορα τραγούδια της εποχής του και καταπιάνεται με τη δημιουργία κάποιων ασμάτων, που επί το πλείστον είναι πατριωτικού χαρακτήρα. Είχε μια μαγευτική φωνή με ένα βαθύ καλλιτεχνικό αίσθημα. Για πολλά χρόνια υπήρξε ο γνωστότερος καλλιτέχνης της Κεφαλλονιάς. Ένας Γερμανός ταξιδιώτης, που τον άκουσε να τραγουδά κατά τη διάρκεια μια τελετής, εντυπωσιάστηκε βαθύτατα από την πρωτοτυπία της μουσικής του και τη μαγεία της φωνής του. Αφιέρωσε πολλές σελίδες από τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις σ’ αυτόν τον ταπεινό ψαλμωδό.
Τον καιρό που τα Επτάνησα διεκδικούσαν την Ένωση με τη μητέρα Πατρίδα, ο Σολωμός, πολύ νέος ακόμα, με πατριωτική θέρμη, έγινε ο ενθουσιώδης εκφραστής του εθνικού αυτού αγώνα και δημιούργησε πατριωτικά άσματα. Ένα από αυτά που έμεινε για χρόνια και τραγουδιόταν στα σχολεία και σήμερα έχει ξεχαστεί είναι:
Σε μεγάλε Σταυρέ προσκυνούσι
Οι πιστοί των Ελλήνων λαού
Σε Σημαία λαμπρά χαιρετούσι
της Ελλάδας τα όρη κ’ η γη.
Σε ουράνια κόρη υμνούσι
των Ελλήνων οι Θεοί χοροί,
Μειδιάς κ’ οι λειμώνες ανθούσι
προστατεύεις κ’ η γη ευφορεί.
Επίσης στις 25 Μαρτίου 1861, επέτειος της ανακήρυξης της Εθνικής Ανεξαρτησίας, τελέστηκε στο Αργοστόλι επικήδειος λειτουργία στη μνήμη των θυμάτων και ακούστηκε το άσμα του Σολωμού:
Ξημερώνει αυγή των θαυμάτων,
Αυγή δόξης, αυγή λευτεριάς,
και τους τάφους των πρώτων θυμάτων
στεφανώνει μ’ ακτίνας χρυσάς.
Την περίοδο του Μεσοπολέμου και πιο πίσω, τη μουσική παιδεία στις πόλεις την προσέφεραν οι μουσικές Σχολές και η Φιλαρμονική. Στο Αργοστόλι η Φιλαρμονική ήταν ένα σχολείο μάθησης για τη μουσική και συγχρόνως είχε μεγάλη προσφορά καλλιτεχνικών εκφράσεων σε κοινές, εθνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές εορτές και παρουσίες.
Πολλοί μουσικοί, που βγήκαν από τη Φιλαρμονική Κεφαλληνίας -Αργοστολίου κατά καιρούς έγραψαν διάφορες συνθέσεις, οι οποίες βρέθηκαν μετά από πολύχρονη έρευνα.
Βέβαια για τους ευκαιριακούς αυτούς συνθέτες δεν έχουμε ικανά στοιχεία ώστε να γνωρίζουμε μεγάλο μέρος από το συνθετικό έργο τους που μπορεί να υπήρχε, για να μελετήσουμε την εξέλιξή του και την αξία του. Καθώς και σε τι ποικιλία θεματική έγραψαν. Φαίνεται όμως ότι ασχολήθηκαν περιστασιακά με ελαφρές συνθέσεις για να εξυπηρετήσουν μια ανάγκη ή μια επίκαιρη φιλοδοξία τους.
Τέτοιοι συνθέτες είναι ο Γεράσιμος Δημητρίου Βοθρωντός, που αποδεδειγμένα έχει γερές μουσικές γνώσεις και ειδικεύεται να γράφει Ευρωπαϊκούς χορούς. Έχουν χαθεί τα έργα του[6], σώζονται μόνο δυο χοροί : η πόλκα «Μέμνησος» και η «Gardenia Mazurka».
Για τον Βοθρωντό, γνωρίζουμε ότι το 1889 μαζί με άλλους Κεφαλλονίτες θα πρωτοστατήσει για την ίδρυση της Φιλαρμονικής Εταιρείας των Αθηνών[7].
Το 1895 τον βρίσκουμε στο διοικητικό της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας, όπου υπογράφει ένα μονόφυλλό της[8].
Ο Παναγής Αντύπας, που δραστηριοποιείται στο Αργοστόλι και είναι μαθητής της Φιλαρμονικής και σώζονται δυο έργα του[9]: «Το νυχτολούλουδο», ταγκό και το εμβατήριο με τίτλο «Νίκη», που είναι αφιερωμένο, στην εκλογική νίκη της 7ης Σεπτεμβρίου 1903 του τότε Δημάρχου Κρανίων Σπύρου Κοσμετάτου. Μάλιστα η σύνθεση αυτή είχε κυκλοφορήσει σε λίγα αντίτυπα, μάλλον χειρόγραφα, με την φωτογραφία του Δημάρχου στο Αργοστόλι.
Ο Γεράσιμος Κοσμετάτος που είναι γνωστός από το ταγκό «Ποτέ δεν θα σε ξεχάσω[10]» και ο Κωνσταντίνος Καγγελάρης, που σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες εξελίχθηκε σε αρχιμουσικό του Ναυτικού. Γνωστό έργο του που παιζόταν από την Φιλαρμονική Αργοστολίου ήταν το «Πένθιμο Εμβατήριο[11]».
Επίσης ένας νοσταλγικός συνθέτης, ληξουριώτικης καταγωγής, που έζησε στο Αργοστόλι είναι και ο Δημήτριος Άβλιχος. Ασχολείτο ερασιτεχνικά με τη μουσική, παρόλο που είχε εξαιρετική μουσική παιδεία. Έχουν τυπωθεί δυο τραγούδια του:
«Η πρώτη Αγάπη» και «Προσευχή στην Παρθένα[12]».
Ο Γεώργιος Αλεξάνδρου Βανδώρος[13], δικηγόρος, μαθήτευσε με καλούς δασκάλους στο Αργοστόλι την τέχνη της μουσικής και έπειτα συνέχισε στην Αθήνα, κοντά στον Βάρβογλη θεωρητικά, και ανώτερα μουσικά μαθήματα. Είχε ταλέντο στο πιάνο και έγραψε κάποιες συνθέσεις, όπως: «Το μικρό πρελούδιο», το «Βαλς Ρεγγίνα», αφιερωμένο στην κόρη του, το «Βαλς Σουβενίρ».
Ο Νικόλαος Αυγουστάτος[14], μαθητής και αυτός της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας, εξελίχτηκε σε αξιόλογο μουσικό. Τελείωσε θεωρητικά και πιάνο και μάλιστα δίδασκε αυτό το όργανο. Παράλληλα εξασκούσε το επάγγελμα του επιπλοποιού. Έχουν σωθεί δύο έργα του: είχε ταμπεραμέντο στη σύνθεση και έγραψε αρκετά έργα για θεατρικά, για πιάνο και για φιλαρμονική.
Πέθανε νεότατος σε ηλικία 31 χρόνων, έπειτα από αρρώστια που έπαθε στον πόλεμο.
Λόγω των καταστάσεων που επικρατούσαν εκείνα τα χρόνια πολλά έργα του δεν τυπώθηκαν, άλλα κλάπηκαν και άλλα χάθηκαν.
Η μεγάλη ειρωνεία της τύχης είναι πως 4 μέρες μετά τον θάνατό του, του ήλθε διορισμός ως αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Κεφαλληνίας.
Από πληροφορίες, τα έργα του τα εκμεταλλεύτηκαν κάποιοι άλλοι και χάθηκε η πατρότητά τους. «Θάρτη μια μέρα[15]» και «η Αφρικάνα» είναι τραγούδια του για φωνή και πιάνο. Τα έργα για πιάνο που είχε συνθέσει (κατά πληροφορίες δικών του ανθρώπων) δεν βρέθηκαν παρόλη την έρευνα που πραγματοποίησα.
Παναγής Σπύρου Βρεττός[16], αξιόλογος συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός, που έδρασε στην Αθήνα, όπου και πήρε μαθήματα σε ωδεία. Δίδαξε σε πολλές κρατικές και ιδιωτικές σχολές σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Το έργο του αφορά σε παιδικές συλλογές τραγουδιών. Επίσης έχει και έργα που τα μουσικά τους μοτίβα είναι παρμένα από την μουσική παράδοση του νησιού μας. Έργα για πιάνο, μουσικά σκίτσα, μουσική για μικρούς, εναρμονίσεις εκκλησιαστικών μελωδιών της Κεφαλλονιάς και μουσικές φαντασίες είναι κάποιοι από τους τίτλους που μας έχει αφήσει.
Ο Γεράσιμος Δαμουλιάνος, γεννήθηκε το 1926 και ήταν μια μουσική ιδιοφυία του Αργοστολίου, που πέρα από την μαθητεία του στην Φιλαρμονική Αργοστολίου, μαθήτευσε κοντά στον Σπύρο Μαρκάτο και μυήθηκε με γερές μουσικές γνώσεις, εκτελώντας άριστα ακορντεόν, κιθάρα και πιάνο.
Ήταν ένα εξαιρετικό ταλέντο που το ασυμβίβαστο της ζωής του και η ευαισθησία του τον οδήγησαν στην αντίπερα όχθη[17].
Έγραψε αρκετές συνθέσεις, που δυστυχώς χάθηκαν λόγω της άγνοιας που είχαν οι γύρω του άνθρωποι.
Το τραγούδι «Μαρία μου Μαρία μου», γραμμένο για την Μαρία Μοντεσάντου, και «Το χεράκι της» μάλλον έχουν σωθεί. Καρπό πολύχρονης έρευνας είναι και η εύρεση του «Πένθιμου Εμβατηρίου» καθώς και η «Φαντασία», «Ύμνος στον Αίνο».
Ο Ευάγγελος Σκλαβούνος, μαθητής της Φιλαρμονική Σχολής Κεφαλληνίας συνέχισε τις σπουδές του στην Ιταλία στο Liceο Mysicale di Bologna, όπου πήρε την ειδίκευση αρχιμουσικού για μπάντα. –φιλαρμονική. Διετέλεσε αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας και άφησε καλή εποχή και πορεία στην φιλαρμονική του σταδιοδρομία.
Έγραψε πολλά έργα συμφωνικού χαραχτήρα, και ιδιαίτερα για Φιλαρμονική.
Από τα γνωστά του αλλά και ξεχασμένα: «Ο Ύμνος στην Μάχη του Λάλα», «Ελληνικές Δάφνες του 1914», «Ευχές του 1935», «Το Εωθινό για την 25η Μαρτίου», εμβατήριο εθνικού χαρακτήρα, συμφωνίες, πολλά εμβατήρια, πένθιμα και αλλέγρα και άλλα έργα που για την εύρεση τους γίνεται μεγάλη προσπάθεια.
Ένα μεγάλο όνομα που πέρασε τα όρια του νησιού μας, είναι και ο Διονύσιος Λαυράγκας[18]. Αν και η καταγωγή ήταν από την Χωροπούλα του Λασκαράτου, έζησε και δραστηριοποιήθηκε στα νεανικά του χρόνια στο Αργοστόλι λόγω που ο πατέρας του ήταν σε αυτή την πόλη γυμνασιάρχης.
Μαθήτευσε κοντά στον Νικόλαο Τζανή Μεταξά κι έπειτα συμπλήρωσε τις σπουδές του στο εξωτερικό. Του δόθηκε η ευκαιρία κοντά στον μεγάλο του δάσκαλο, τον Μεταξά, να διευθύνει ολόκληρη ορχήστρα στον «Κέφαλο», όταν καλά-καλά δεν είχε αποτελειώσει τις σπουδές του. Τέτοια όμως ήταν η μουσική του κατάρτιση, που ο σεβάσμιος δάσκαλος του έδειξε εμπιστοσύνη, και αυτός με τη σειρά του ξεπέρασε κάθε προσδοκία.
Ο Λαυράγκας ανήκει στη χορεία των μεγάλων Ελλήνων συνθετών που χάραξαν αυτό που λέμε Εθνική Μουσική Σχολή. Το έργο του ποικίλο και αξιόλογο, τόσο σε δράση όσο και σε συνθέσεις, αγκαλιάζει όλα τα κεφάλαια της μουσικής.
Είναι αυτός που μετέφερε το ελληνικό μελόδραμα σε όλη τη Μεσόγειο και έκανε γνωστούς τόσους λαμπρούς καλλιτέχνες. Παρά τις δύσκολες συνθήκες, τόσο στις μετακινήσεις όσο και τις οικονομικές, δε πτοήθηκε και κατάφερε να ολοκληρώσει τεράστιες καλλιτεχνικές αποστολές σε όλον το Ελλαδικό και Μεσογειακό χώρο.
Επιφανής Ευρωπαίος μαέστρος, μουσικολόγος, μουσικός δάσκαλος, ακόμη και δημοσιογράφος, είναι αυτός που πάλεψε για τη δημιουργία του ελληνικού μελοδράματος. Έκανε και βίωσε έναν αγώνα γεμάτο θυσίες και κατατρεγμούς, αλλά και εθνικούς θριάμβους έως που ήλθε η στιγμή να στεριώσει σε αυτόν τον τόπο της Ελλάδας, η μελοδραματική λυρική ιδέα. Το έργο του αυτό ήταν το σκαλοπάτι για τους μετέπειτα μεγάλους και αξιόλογους συνθέτες της Εθνικής Μουσικής Σχολής.
Το έργο του πολυβραβευμένο, τον κατατάσσει ανάμεσα στους κορυφαίους Έλληνες Μουσουργούς.
Μας άφησε εννιά Όπερες, τρεις οπερέτες, δυο λειτουργίες δεκάδες συμφωνικά έργα, για πιάνο και βιολί, πολλά τραγούδια λήντερ και πολλά κανταδόρικα άσματα που λίγο πολύ τα έχουμε τραγουδήσει. Από τα πιο αξιόλογα έργα του Λαυράγκα είναι και η «Πρώτη Ελληνική Σουίτα του», γραμμένη το 1903. Εκτός από τη μεγάλη συνθετική της αξία είναι το πρώτο ελληνικό συμφωνικό έργο, που μαζί με «Τη γιορτή» του Λαμπελέτ, γραμμένη το 1904, χρησίμευσε -όπως υπογραμμίζει ο επίσης αείμνηστος Αντίοχος Ευαγγελάτος-, για θεμέλια που πάνω τους μπόρεσε να κτίσει μαζί με τον Μανόλη Καλομοίρη το πολύμοχθο οικοδόμημα της Νεοελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής. Άλλα έργα του Λαυράγκα είναι η «2η Ελληνική Σουίτα», τα συμφωνικά έργα «Romanesca», η «Jota Navara», «Ouverture Orientale», τα δύο λυρικά ιντερμέντζα, πρελούντιο και φούγκα σε ελληνικά θέματα, «Σουίτα Κυπριακών χορών», αρκετά κουαρτέτα και μουσική για κινηματόγραφο, πλήθος τραγουδιών, μονόφωνα άσματα και βαρκαρόλες, εμβατήρια και πολλά χορωδιακά τραγούδια. Από τα μελοδραματικά του έργα οι δυο πρώτες όπερες δυστυχώς έχουν χαθεί, ενώ σώζονται οι όπερες «Τα δυο αδέλφια», «Ο Λυτρωτής», «Η Διδώ», «Η Μαύρη Πεταλούδα», «Τα βάσανα του Φακανάπα» και οι οπερέτες «Άσπρη Τρίχα» και «Διπλή Φωτιά». Επίσης και άλλα έργα που ποικίλουν σε μουσικές φόρμες και τον καθιστούν αξιόλογο συνθέτη και μουσικό δημιουργό.
Και από τον Λαυράγκα θα περάσουμε στον Κοσμά Μπουχάγιερ[19], έναν αξιόλογο συνθέτη και παιδαγωγό του Αργοστολίου. Γεννήθηκε το 1905 και αγάπησε τη μουσική και το τραγούδι. Μυήθηκε στα βήματα της μουσικής με τη βοήθεια των αδελφών του, μια κι αυτός ήταν ο μικρότερος κι έτσι ακολούθησε όλη τη μουσική πορεία που εξελισσόταν μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Τα αδέλφια του κι οι αδελφές του, μαζί με τον Κοσμά το σύνολο έξι, άτομα προικισμένα με ωραίες λυρικές φωνές, απάρτιζαν από μόνοι τους μια σπιτική οικογενειακή χορωδία. Ο Κοσμάς όμως ήταν αυτός που ξεκίνησε για κάτι ακόμη ανώτερο και τα κατάφερε με επιτυχία.
Έκανε γερές σπουδές στη θεωρία, στο πιάνο και στα ανώτερα θεωρητικά, αντίστιξη και φούγκα. Το 1934 έπειτα από τέσσερα χρόνια σπουδές στο ωδείο Αθηνών, παίρνει πτυχίο ενοργάνωσης πνευστών με άριστα παμψηφί και διάκριση.
Το 1936 θα ολοκληρώσει τις σπουδές του με επιτυχία και κατά τη διάρκεια των σπουδών του θα λάβει μέρος στο διαγωνισμό του ινστιτούτου Larete Melodramatica, του Παλέρμου με «Τη Φαντασία» του για μεγάλη μπάντα, «Ξύπνησε κόρη» και θα τύχει βραβείου και διπλώματος του Ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού.
Ο Κοσμάς Μπουχάγιερ, ερχόμενος στο Αργοστόλι, θα ξεκινήσει μια καλλιτεχνική πορεία ως συνθέτης, μουσικός παιδαγωγός και μαέστρος.
Θα συγκροτήσει τη χορωδία και μαντολινάτα του Συλλόγου Απόλλων κατά το 1932 και με το παλαιότερο μαέστρο Σπύρο Ποταμιάνο θα αφήσουν μια καλλιτεχνική πορεία αλησμόνητη.
Ο Κοσμάς Μπουχάγιερ θα αναλάβει τη συγκρότηση και διεύθυνση της χορωδίας των Χανίων Κρήτης και το 1937 έως το 1940 θα γίνει καθηγητής στα εκπαιδευτήρια της κοινότητας Χαρτούμ προσκεκλημένος του Κοντομίχαλου, και συγκροτεί ανδρική χορωδία από τα μέλη της εκεί κεφαλλονίτικης παροικίας.
Αργότερα όταν θα επιστρέψει θα γίνει καθηγητής στα Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων στο Αργοστόλι.
Από το συνθετικό του έργο ξεχωρίζει η συλλογή «Παιδική Χαρά» που περιλαμβάνει 24 τραγούδια κατάλληλα για προσχολική ηλικία και για τις μικρές τάξεις του δημοτικού.
Επίσης μια συλλογή τραγουδιών με τίτλο «Μέσα από τα ερείπια της Κεφαλλονιάς», συνθέσεις που γράφτηκαν κατά την περίοδο των μεγάλων σεισμών του νησιού μας. Επίσης αρκετά τραγούδια και άσματα, μονοφωνικά και ντουέτα καθώς και έργα για χορωδία και για σόλο με συνοδεία πιάνου.
Έργο δε άπαιχτο και ξεχασμένο του Μπουχάγιερ είναι και η οπερέτα η «Συγνεφούλα». Ο συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός Κοσμάς Μπουχάγιερ πέθανε στο Αργοστόλι το Φλεβάρη του 1989 αφήνοντας έργο και δράση αξιόλογη.
Λαμπρός συνθέτης και μουσικοδιδάσκαλος επίσης, Σπύρος Μαρκάτος, ο λεγόμενος Φούρας. Η παρουσία του στα μουσικά δρώμενα της πόλης του Αργοστολίου, πλουτίζει τη μουσική παιδεία του νησιού και με το έργο του προσθέτει μια νέα σελίδα στη μουσική ανάπτυξη και καλλιτεχνία του τόπου.
Το ξεκίνημά του, θα το πραγματοποιήσει από τη Φιλαρμονική του Αργοστολίου, όπου τότε ήταν ο προμαχώνας διατήρησης της μουσικής παιδείας αυτής της πόλης.
Αυτή η φιλαρμονική έδινε τροφή και ανάπτυξη στα ταλέντα και ένα από αυτά υπήρξε και ο Σπύρος Μαρκάτος. Έτσι μέσα στα κοσμογονικά συμβάντα του 1930 ο Σπύρος θα βρεθεί στην Φιλαρμονική του Αργοστολίου, όπου θα αναπτύξει το μουσικό του αισθητήριο και το οποίο θα δικαιώσει αργότερα τη μεγάλη του αξία.
Στα 17 χρόνια του θα ακολουθήσει αυτή την πορεία ως μαθητής στην Φιλαρμονική και θα γίνει δεξιοτέχνης στο τρομπόνι και στο αλτικόρνο. Συγχρόνως διδάσκεται τέσσερα χρόνια θεωρητικά, από τον Κοσμά Μπουχάγιερ και εξασκείται στα κεφαλλονίτικα όργανα, κιθάρα και μαντολίνο. Θα μελετήσει πιάνο και αργότερα θα γνωρίσει τον Διονύση Λαυράγκα, ο οποίος θα είναι εκείνος που θα πιστοποιήσει τις υπέροχες ικανότητες του μελλοντικού μουσικού, λέγοντας γι’ αυτόν: «Αυτός θα πάει μπροστά .. Είναι ασυναγώνιστος….».
Παράλληλα με το επάγγελμα του υποδηματοποιού εξασκούσε και εκείνο του μουσικοδιδάσκαλου, διδάσκοντας διάφορα μουσικά όργανα επί το πλείστον εκείνα που είναι δεμένα με τον Κεφαλλονίτη, την κιθάρα, το βιολί και το μαντολίνο.
Ο Σπύρος Μαρκάτος ήταν ο γνήσιος εκφραστής της μουσικής παράδοσης του νησιού. Συνέλαβε το ύφος και τον τρόπο που εκφράζει την ψυχή και την μουσική ευαισθησία του Κεφαλλονίτη και έδωσε θαυμάσιες μελωδίες πάνω σε αυτόν τον καμβά του παραδοσιακού μουσικού πολιτισμού.
Το πηγαίο και αληθινό συνθετικό του ταλέντο, το οποίο θα καταπλήξει την Κεφαλλονιά, θα είναι το κάλεσμα και η βουκέντρα για να συνεργαστεί με τους πιο αξιόλογους ποιητές του νησιού στις μέρες του. Θα έλεγε κανείς, πως όλα έγιναν υποκινούμενα από μια καλή τύχη, που θέλησε τα πράγματα να κυλήσουν με αυτές τις συνεργασίες για αξιόλογη δημιουργία.
Στιχουργοί και ποιητές που μελοποίησε, ήταν ο Σωτήρης Γαλιατσάτος, που μας έδωσε θαυμάσια στιχουργική και ποιητική παραγωγή, ο Σπύρος Παγουλάτος, ο Γιάννης Ιωαννίδης, ο Αλέκος Σπυράτος, ο Γεράσιμος Κουνάδης, η Στεφανία Καλού, ο Κώστας Μένης, η Ν. Δρακάτου, ο Π. Αυγουστάτος, ο Γεράσιμος Αυγουστάτος και άλλων πολλών.
Ποιος δεν έχει τραγουδήσει το «Καράβι», ή «Του Φθινοπώρου τα βιολιά», ποιος δεν ξέρει το άσμα «Μαγική βραδιά» ή το «Κεφαλλονιά πανέμορφη» και τόσες άλλες επιτυχίες που είναι μοναδικές.
Άπειρα τραγούδια που έγιναν επιτυχία ακόμη και στην υπόλοιπη Επτάνησο και στην Αθήνα, αφού τα μετέφεραν εκεί οι καλλιτέχνες και μαέστροι Κεφαλλονίτες.
Πάνω από 300 τον αριθμό τραγούδια, χορωδιακά, μονωδίες και άσματα, ακόμη και συνθετικά κομμάτια ειδικά για μαντολίνο και κιθάρα είναι όλα συνθέσεις, με το μοναδικό πνεύμα και ταλέντο του ανεπανάληπτου Σπύρου Μαρκάτου.
Κλείνοντας τον μικρό αυτό λόγο για τον Σπύρο Μαρκάτο, θα πρέπει να πούμε ότι το νησί μας τον ευγνωμονεί, γιατί το πλούτισε μουσικά και καλλιτεχνικά με τις όμορφες μουσικές του μελωδίες.
Επίσης από το Αργοστόλι κατάγεται και ο μαέστρος και συνθέτης Διονύσιος Αποστολάτος. Πήρε τα μαθήματα του από το Ιταλό καθηγητή του βιολιού Ρονταμές Μανιόνι. Μαθητής διεύθυνε τη χορωδία του Γυμνασίου Αρρένων Αργοστολίου και σε ηλικία 15 χρόνων μετά το θάνατο του δασκάλου του Νικόλαου Λυγγούρη ανέλαβε την εκκλησιαστική χορωδία του Μητροπολιτικού Ναού του Σωτήρος στο Αργοστόλι. Μέχρι το 1948 διηύθυνε την ανδρική χορωδία Αργοστολίου.
Φοίτησε στην Αθήνα στο Εθνικό Ωδείο και έλαβε πτυχίο ανώτερων θεωρητικών.
Το 1959 ίδρυσε τη γνωστή ανά το Πανελλήνιον Επτανησιακή Χορωδία και Μαντολινάτα από τις πολλαπλές ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εμφανίσεις της.
Η χορωδία αυτή έχει το μοναδικό προνόμιο να σπάσει τις πόρτες τού ερμητικά κλειστού θεάτρου του Ηρώδη του Αττικού και να πρωτοεμφανίσει μέσα στον ιερό αυτό χώρο για τέσσερα καλοκαίρια την επτανησιακή και αθηναϊκή καντάδα (1966 -1972). Πανδρεμένος με τη λυρική καλλιτέχνιδα Καίτη Αποστολάτου, εργάζονται και δίνουν στους πολυπληθείς φίλους τους τα τραγούδια της Κεφαλλονιάς.
Η δράση του Διονύση Αποστολάτου είναι μεγάλη, τόσο στην ίδρυση χορωδιών όσο και στις πάμπολλες παραστάσεις με τραγούδια των Επτανησίων και της παλιάς εποχής. Επίσης έχει γράψει πάνω από 14 μεγάλους δίσκους με χορωδιακά τραγούδια Έχει δε τιμηθεί πολλές φορές, μεταξύ των οποίων του απενεμήθη ο χρυσούς σταυρός του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.
Το συγγραφικό του έργο είναι αξιόλογο και αρκετό . Έχει γράψει τραγούδια για χορωδίες, μονωδίες, διωδίες και εκατοντάδες εναρμονίσεις και διασκευές για παιδική χορωδία.
Ενδεικτικά αναφέρω τα τραγούδια του που όλοι γνωρίζουμε και τα τραγουδούν κάθε φορά οι χορωδίες που βρίσκονται και δραστηριοποιούνται στο νησί μας: «Κεφαλλονιά»,
«Δεν υπάρχει καλύτερη», «Του Μαρτιού πρωινό», «Απόψε κλαίνε τα βιολιά», «Το μυστικό σου», «Πηλιορίτισσα», «Αγγελικός ύμνος», «Κλάψε κιθάρα» και τόσα άλλα.
Ο Αποστολάτος ζει στην Αθήνα και συνεχίζει να αγωνίζεται τόσο στον Καλλιτεχνικό χώρο όσο και στην μουσικοπαιδαγωγική διαδικασία που οι μαθητές του τού οφείλουν πολλά Είναι τιμή να ακούς από όλους γι’ αυτόν τη λέξη Δάσκαλος!
Από τους παλιούς μουσικούς και γνώστες της Κεφαλλονίτικης παράδοσης είναι και ο Γεώργιος Ραυτόπουλος. Βέρος Αργοστολιώτης, νομικός, συγγραφέας και συνθέτης, έχει ένα πλούσιο έργο ζωής για τη μουσική ιστορία της Κεφαλλονιάς. Έζησε από κοντά όλη την μουσική ζωή των Κεφαλλήνων τον 20ον αιώνα και την μετέφερε στα βιβλία του για εμάς τους νεότερους.
Ανέδειξε μέσα από την ομώνυμη Εταιρεία «Διονύσης Λαυράγκας» τον μεγάλο συνθέτη και στην πορεία εξέδωσε πολλές μονογραφίες και έργα Κεφαλλήνων συνθετών.
Για την προσφορά του, ο Γεώργιος Ραυτόπουλος τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του.
Έχει γράψει πολλά τραγούδια που έχουν αγαπηθεί στην Κεφαλονιά όπως: «Τώρα τον Απρίλη», «Λάση Βαρκαρόλα», «Δε μ΄αγαπάς», «Μόνο εσύ», «Πέθανε μια πεταλούδα», «Αφιέρωση» και άλλα. Ικανή είναι επίσης η αρθογραφία του και τα βιβλία -μελέτες που αφορούν στην Κεφαλληνιακή και επτανησιακή μουσική παράδοση και μουσικολογία.
Θα ήταν παράληψη να μην αναφέρω την οικογένεια Χωραφά, που έδωσε λαμπρούς μουσικούς στο νησί μας αλλά και στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο.
Ο πρώτος και αξιόλογος ως βιολιστής και συνθέτης είναι ο Γεώργιος που μας άφησε έργο τόσο για την εκμάθηση του βιολιού όσο και συνθετικό, ιδίως έργα για βιολί και παιδικά τραγούδια. Μέσα στα έργα που έχουν σωθεί είναι και συνθέσεις που τις αφιερώνει στην Φιλαρμονική Αργοστολίου, που από αυτή τη σχολή πήρε τα πρώτα μαθήματα.
Γιος του ήταν ο περίφημος μαέστρος με καριέρα σε όλη την Ευρώπη, Δημήτριος Χωραφάς[20]. Επίσης και η Μαρία Χωραφά, αδελφή του Δημητρίου, εξαιρετική πιανίστα που έκανε αξιόλογη καριέρα
Από την ίδια οικογένεια κατάγεται και ο τροβαδούρος Χαρίλαος Χωραφάς. Στρατιωτικός το επάγγελμα, μα πάντα τον ακολουθούσε η αγάπη για τη μουσική.
Γνώριζε πιάνο και όταν αποστρατεύτηκε δίδασκε μουσική. Όμως αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να εκφράσει μουσικά τα συναισθήματά του που ήταν τόσο πατριωτικά, όσο κι ερωτικού και νοσταλγικού περιεχομένου.
Από το 1910 και μετά έγραψε κάποιες μελωδίες που αργότερα εξελίχθηκαν τραγούδια, που σήμερα θαυμάζουμε και τραγουδούμε, με κορυφαίο αυτό της «Πεσσαδιάνας» ή «Βγαίνεις τώρα αστέρι λαμπρό».
Άλλα είναι η «Δρακοντοπαρμένη», ο «Γρίπος», «Η κατάρα», «Η Μάνα», «Η Ευτυχισμένη» και τόσα άλλα που ευχής έργο θα είναι να δούνε το φως της δημοσιότητας και της ερμηνείας.
Ευχαριστώ θερμά τον Δήμο Αργοστολίου που μου έδωσε την ευκαιρία να ερευνήσω τα αρχεία τα μουσικά, καθώς και αυτά που διαφυλάσσω, και να φέρω στην επιφάνεια μορφές μεγάλες μουσικές που λάμπρυναν το νησί μας με την δημιουργία τους.
[1] Έτος ίδρυσης αναφέρεται το 1838, κατά άλλους το 1837
[2] Για το Νικόλαο Τζανή Μεταξά, βλ για περισσότερα στο ομώνυμο βιβλίο του Γεωργίου Ραυτόπουλου, έκδοση Μουσική Εταιρείας Διονυσίος Λαυράγκας-Εκδόσεις Αλκυών, Αθήνα 2001
Επίσης ανέκδοτα έργα του βρίσκονται στο αρχείο Γερασίμου Σωτ. Γαλανού
[3] Εφημερίδα, Ασπίς, έτος Α΄ Αρ. Φυλ. 8, 7-9-1873
[4] Για τον συνθέτη αυτόν υπάρχουν πληροφορίες στο έργο του Σπύρου Μοντσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, Αθήνα 1959
[5] Βλ. Εφημερίδα, Αγγελιαφόρος της Αθήνας, 5-3-1928, Άρθρο ¨Ένας Μουσικός Επαναστάτης, του Θεόδωρου Βελλιανίτη
[6] Δύο χοροί σώζονται στο Αρχείο Γερασίμου Σωτ. Γαλανού
[7] Σπύρου Μοτσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, σ.σ. 330’331
[8] Αρχείο Γ. Σωτ, Γαλανού
[9] Τα έργα αυτά σώζονται στο Αρχαίο Γαλανού
[10] Ό. Π
[11] Ο π
[12] Αντίγραφα και άλλο επιπλέον υλικό υπάρχει στο αρχείο μου
[13] Αντίγραφα έργων του έχω στη συλλογή μου
[14] Πληροφορίες για τον Αυγουστάτο, μου έδωσαν ο γιος του Γεράσιμος,ο τυπογράφος και ο Κοσμάς Μπουχάγιερ
[15] Είχε τυπωθεί στην Αθήνα, ευτυχώς η έρευνα το εντόπισε. Μάλιστα παιζόταν για χρόνια και στη φιλαρμονική Αργοστολίου
[16] Συνεργάστηκε δε με τον καθηγητή –Λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, για να εναρμονίσει δυο εκκλησιαστικές συνθέσεις της Κεφαλλονιά, μια και ο Λουκάτος είχε κληρονομιά από τον ψάλτη πατέρα του το υλικό
[17] Για τον Δαμουλιάνο, έγραψε ο Ανδρέας Τραυλός, στην εφημερίδα Κεφαλληνίας Παρατηρητής Αρ Φυλ 434,3-7-1971
[18] Υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία για τον λαμπρό αυτό συνθέτη και μαέστρο
[19] Το προσωπικό μουσικό του αρχείο, βρίσκεται στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη του Αργοστολίου
[20] Μεγάλο μέρος του έργου του υπάρχει στη συλλογή μου, καθώς και τα βιβλία με τα παιδικά τραγούδια που κυκλοφόρησαν στα σχολεία
από τον ανεξάρτητο της κεφαλονιάς
Αργοστολιώτες συνθέτες
Στον κήπο του Νάπιερ πραγματοποιήθηκε εκδήλωση αφιερωμένη στους Αργοστολιώτες συνθέτες, όπου εκεί ο κ. Γερ. Γαλανός μίλησε για το έργο τους. Δημοσιεύουμε ολόκληρη την ομιλία του.
Το Αργοστόλι ήταν από τις αρχές του 19ου αιώνα μια αξιόλογη πόλη της Κεφαλλονιάς μας. Όντας πρωτεύουσα του Νομού είχε αποκτήσει ικανό πληθυσμό, σπουδαία εμπορική κίνηση, με εμπορικές συναλλαγές κατευθείαν από το εξωτερικό, ασφαλές λιμάνι και καλά οργανωμένες Διοικητικές Υπηρεσίες, που αφορούσαν στην πόλη και το υπόλοιπο νησί καθώς και πλήθος ευαγών ιδρυμάτων και σχολείων για την πνευματική καλλιέργεια των κατοίκων της περιοχής.
Από τα σπουδαία ιδρύματα του καλλιτεχνικού χώρου που παράλληλα ήταν και σχολεία εκπαίδευσης, ήταν η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας[1], (Αργοστολίου) και το θέατρο «Κέφαλος», φημισμένο και στη γείτονα ευρωπαϊκή χώρα, την Ιταλία. Η έντεχνη μουσική παράδοση στο Αργοστόλι και φυσικά και στο υπόλοιπο νησί, έχει τις απαρχές της στους ξένους μεταλαμπαδευτές, επί το πλείστον Ιταλούς δασκάλους μουσικούς και μαέστρους. Θα ακολουθήσει μια κατά σειρά αναφορά σε μουσικούς συνθέτες που έδωσαν κάτι με το έργο τους και κατάγονται από αυτήν την πόλη και που εφέτος συμπλήρωσε 250 χρόνια από το γενέθλιο της ως πρωτεύουσα.
Κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα θα ξεπεταχτεί μια μουσική ιδιοφυία που θα προσφέρει πολλά στην μετέπειτα μουσική πορεία του Αργοστολίου:
ο Νικόλαος Τζανής Μεταξάς[2]. Από μικρός εξεδήλωσε έρωτα προς τη θεία τέχνη της Τερψιχόρης και έπειτα από τις μουσικές γνώσεις, που θα πάρει από τον αρχιμουσικό Des Angelis στην πόλη του Αργοστολίου, θα ταξιδεύσει στην Νάπολη της Ιταλίας στο εκεί ωδείο, San Rietro a Majela, που θα αποπερατώσει τις σπουδές του.
Γυρίζοντας στο νησί του στα 1846, θα ασχοληθεί με πολλή αγάπη στο να μεταδώσει τα μυστικά της τέχνης του στους νέους ανθρώπους του Αργοστολίου. Θα γίνει ο μουσικοδιδάσκαλος και ο μαέστρος αυτής της πόλης. Διηύθυνε πολλές φορές ορχήστρες των ιταλικών θεάτρων στο θέατρο «Ο Κέφαλος». Είναι εκείνος που θα οργανώσει τη Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας -Αργοστολίου, όπου οι μουσικοί της θα επανδρώσουν μουσικά σχήματα για την καλλιέργεια της ψυχής και της καλλιτεχνικής τέρψης.
Ο Νικόλαος Τζανής Μεταξάς, όχι μόνο ετοίμασε την πρώτη μεγάλη μουσική φουρνιά στο νησί μας, με πρώτον το μεγάλο Διονύσιο Λαυράγκα, και άλλους, όπως τον Γεώργιο Λαμπίρη, τον Κωστή Παναγή, τον Ανδρέα Δελλαδέτσιμα, μετέπειτα αξιόλογους μουσικούς, αλλά και ενέπνευσε με τα ριζοσπαστικά εμβατήρια το φρόνημα για μια ελεύθερη Επτάνησο και για Ένωση με την Ελλάδα. Είναι αυτός που μελοποίησε τον Ύμνο των Ριζοσπαστών και τόσα άλλα άσματα ρομαντικού και πατριωτικού χαρακτήρα.
Ωστόσο ο Νικόλαος Τζανής Μεταξάς έγραψε έργο αξιόλογο που δυστυχώς στο μεγαλύτερο μέρος του έχει χαθεί. Ριζοσπαστικά Θούρια του είναι :
25η Μαρτίου ή Ευαγγελισμός
Μη φοβείστε γραικοί
Ω! Λαέ της Επτανήσου
Ύμνος προς την Ελληνική Σημαία
Ως πότε παληκάρια (Του Ρήγα).
Μέσα στα απολεσθέντα έργα του είναι και μια Όπερα με τίτλο «Μάρκος Μπότσαρης», που μια κριτική[3] επαινεί το έργο αυτό και το χαρακτηρίζει αξιόλογο. Επίσης πολλές μονωδίες και εισαγωγές που παίζονταν πριν από τις συναυλίες ή τις παραστάσεις των μελοδραμάτων. Φημισμένη είναι η συμφωνία του με τίτλο «Συμφωνία Orizinale».
Κάνοντας μια κριτική στα έργα του Νικόλαου Τζανή Μεταξά, μόνο τα θούριά του έχουν ελληνικό και μάλιστα αισχύλειο χαρακτήρα, ενώ άλλα έργα του που τυπώθηκαν στην Ιταλία ακολουθούν το ύφος του μεγάλου του δασκάλου Mercadate
Δεν θα πρέπει να αγνοηθεί και η προσφορά ενός Αγγλοϊόνιου συνθέτη, ο οποίος γεννήθηκε στο Αργοστόλι και στάθηκε δάσκαλος για μετέπειτα μουσικοσυνθέτες.
Είναι ο Φρειδερίκος Στήβενς[4], του οποίου η οικογένεια είχε τις Καταβόθρες και έπειτα πέρασαν σε άλλα χέρια.
Ο Στήβενς, μαθητής του Μάντζαρου, χρημάτισε διευθυντής της Φιλαρμονικής Αργοστολίου και μετέπειτα διευθυντής του Ωδείου Αθηνών
Μελοποίησε πολλά άσματα και μάλιστα θούρια με ελληνικό χαραχτήρα. Ιδιαίτερα τα: «Ύμνο για την 25η Μαρτίου» και μάλιστα τον αποκαλούσε «Εθνικό Ύμνο», «Η λαχτάρα», «Ο Μυρτίλος», «Η Πρωτομαγιά» και άλλα πολλά που εξεδόθηκαν στο εξωτερικό.
Μέσα στο έργο του αναφέρεται πως μελοποίησε δυο όπερες. Μια από αυτές φέρει τον τίτλο «Ερωτικές Τρέλες» επί στίχων του D. Disnoyer. Τα έργα του Στήβενς δεν έχουν βρεθεί παρόλο που η έρευνα όλο και συνεχίζεται. Ξέρουμε όμως ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε στο Παρίσι και αυτοκτόνησε στο σκοτεινό διάδρομο ενός θεάτρου.
Παράλληλα με αυτούς τους μουσικούς υπήρξε και ένας θαυμάσιος καλλιτέχνης που δεν μπορεί να τον αγνοήσει η ιστορία, ο περίφημος Γεώργιος Σολωμός[5].
Αν και είναι περισσότερο εκκλησιαστικός συνθέτης, λόγω που τραγουδά και ερμηνεύει διάφορα τραγούδια της εποχής του και καταπιάνεται με τη δημιουργία κάποιων ασμάτων, που επί το πλείστον είναι πατριωτικού χαρακτήρα. Είχε μια μαγευτική φωνή με ένα βαθύ καλλιτεχνικό αίσθημα. Για πολλά χρόνια υπήρξε ο γνωστότερος καλλιτέχνης της Κεφαλλονιάς. Ένας Γερμανός ταξιδιώτης, που τον άκουσε να τραγουδά κατά τη διάρκεια μια τελετής, εντυπωσιάστηκε βαθύτατα από την πρωτοτυπία της μουσικής του και τη μαγεία της φωνής του. Αφιέρωσε πολλές σελίδες από τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις σ’ αυτόν τον ταπεινό ψαλμωδό.
Τον καιρό που τα Επτάνησα διεκδικούσαν την Ένωση με τη μητέρα Πατρίδα, ο Σολωμός, πολύ νέος ακόμα, με πατριωτική θέρμη, έγινε ο ενθουσιώδης εκφραστής του εθνικού αυτού αγώνα και δημιούργησε πατριωτικά άσματα. Ένα από αυτά που έμεινε για χρόνια και τραγουδιόταν στα σχολεία και σήμερα έχει ξεχαστεί είναι:
Σε μεγάλε Σταυρέ προσκυνούσι
Οι πιστοί των Ελλήνων λαού
Σε Σημαία λαμπρά χαιρετούσι
της Ελλάδας τα όρη κ’ η γη.
Σε ουράνια κόρη υμνούσι
των Ελλήνων οι Θεοί χοροί,
Μειδιάς κ’ οι λειμώνες ανθούσι
προστατεύεις κ’ η γη ευφορεί.
Επίσης στις 25 Μαρτίου 1861, επέτειος της ανακήρυξης της Εθνικής Ανεξαρτησίας, τελέστηκε στο Αργοστόλι επικήδειος λειτουργία στη μνήμη των θυμάτων και ακούστηκε το άσμα του Σολωμού:
Ξημερώνει αυγή των θαυμάτων,
Αυγή δόξης, αυγή λευτεριάς,
και τους τάφους των πρώτων θυμάτων
στεφανώνει μ’ ακτίνας χρυσάς.
Την περίοδο του Μεσοπολέμου και πιο πίσω, τη μουσική παιδεία στις πόλεις την προσέφεραν οι μουσικές Σχολές και η Φιλαρμονική. Στο Αργοστόλι η Φιλαρμονική ήταν ένα σχολείο μάθησης για τη μουσική και συγχρόνως είχε μεγάλη προσφορά καλλιτεχνικών εκφράσεων σε κοινές, εθνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές εορτές και παρουσίες.
Πολλοί μουσικοί, που βγήκαν από τη Φιλαρμονική Κεφαλληνίας -Αργοστολίου κατά καιρούς έγραψαν διάφορες συνθέσεις, οι οποίες βρέθηκαν μετά από πολύχρονη έρευνα.
Βέβαια για τους ευκαιριακούς αυτούς συνθέτες δεν έχουμε ικανά στοιχεία ώστε να γνωρίζουμε μεγάλο μέρος από το συνθετικό έργο τους που μπορεί να υπήρχε, για να μελετήσουμε την εξέλιξή του και την αξία του. Καθώς και σε τι ποικιλία θεματική έγραψαν. Φαίνεται όμως ότι ασχολήθηκαν περιστασιακά με ελαφρές συνθέσεις για να εξυπηρετήσουν μια ανάγκη ή μια επίκαιρη φιλοδοξία τους.
Τέτοιοι συνθέτες είναι ο Γεράσιμος Δημητρίου Βοθρωντός, που αποδεδειγμένα έχει γερές μουσικές γνώσεις και ειδικεύεται να γράφει Ευρωπαϊκούς χορούς. Έχουν χαθεί τα έργα του[6], σώζονται μόνο δυο χοροί : η πόλκα «Μέμνησος» και η «Gardenia Mazurka».
Για τον Βοθρωντό, γνωρίζουμε ότι το 1889 μαζί με άλλους Κεφαλλονίτες θα πρωτοστατήσει για την ίδρυση της Φιλαρμονικής Εταιρείας των Αθηνών[7].
Το 1895 τον βρίσκουμε στο διοικητικό της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας, όπου υπογράφει ένα μονόφυλλό της[8].
Ο Παναγής Αντύπας, που δραστηριοποιείται στο Αργοστόλι και είναι μαθητής της Φιλαρμονικής και σώζονται δυο έργα του[9]: «Το νυχτολούλουδο», ταγκό και το εμβατήριο με τίτλο «Νίκη», που είναι αφιερωμένο, στην εκλογική νίκη της 7ης Σεπτεμβρίου 1903 του τότε Δημάρχου Κρανίων Σπύρου Κοσμετάτου. Μάλιστα η σύνθεση αυτή είχε κυκλοφορήσει σε λίγα αντίτυπα, μάλλον χειρόγραφα, με την φωτογραφία του Δημάρχου στο Αργοστόλι.
Ο Γεράσιμος Κοσμετάτος που είναι γνωστός από το ταγκό «Ποτέ δεν θα σε ξεχάσω[10]» και ο Κωνσταντίνος Καγγελάρης, που σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες εξελίχθηκε σε αρχιμουσικό του Ναυτικού. Γνωστό έργο του που παιζόταν από την Φιλαρμονική Αργοστολίου ήταν το «Πένθιμο Εμβατήριο[11]».
Επίσης ένας νοσταλγικός συνθέτης, ληξουριώτικης καταγωγής, που έζησε στο Αργοστόλι είναι και ο Δημήτριος Άβλιχος. Ασχολείτο ερασιτεχνικά με τη μουσική, παρόλο που είχε εξαιρετική μουσική παιδεία. Έχουν τυπωθεί δυο τραγούδια του:
«Η πρώτη Αγάπη» και «Προσευχή στην Παρθένα[12]».
Ο Γεώργιος Αλεξάνδρου Βανδώρος[13], δικηγόρος, μαθήτευσε με καλούς δασκάλους στο Αργοστόλι την τέχνη της μουσικής και έπειτα συνέχισε στην Αθήνα, κοντά στον Βάρβογλη θεωρητικά, και ανώτερα μουσικά μαθήματα. Είχε ταλέντο στο πιάνο και έγραψε κάποιες συνθέσεις, όπως: «Το μικρό πρελούδιο», το «Βαλς Ρεγγίνα», αφιερωμένο στην κόρη του, το «Βαλς Σουβενίρ».
Ο Νικόλαος Αυγουστάτος[14], μαθητής και αυτός της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας, εξελίχτηκε σε αξιόλογο μουσικό. Τελείωσε θεωρητικά και πιάνο και μάλιστα δίδασκε αυτό το όργανο. Παράλληλα εξασκούσε το επάγγελμα του επιπλοποιού. Έχουν σωθεί δύο έργα του: είχε ταμπεραμέντο στη σύνθεση και έγραψε αρκετά έργα για θεατρικά, για πιάνο και για φιλαρμονική.
Πέθανε νεότατος σε ηλικία 31 χρόνων, έπειτα από αρρώστια που έπαθε στον πόλεμο.
Λόγω των καταστάσεων που επικρατούσαν εκείνα τα χρόνια πολλά έργα του δεν τυπώθηκαν, άλλα κλάπηκαν και άλλα χάθηκαν.
Η μεγάλη ειρωνεία της τύχης είναι πως 4 μέρες μετά τον θάνατό του, του ήλθε διορισμός ως αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Κεφαλληνίας.
Από πληροφορίες, τα έργα του τα εκμεταλλεύτηκαν κάποιοι άλλοι και χάθηκε η πατρότητά τους. «Θάρτη μια μέρα[15]» και «η Αφρικάνα» είναι τραγούδια του για φωνή και πιάνο. Τα έργα για πιάνο που είχε συνθέσει (κατά πληροφορίες δικών του ανθρώπων) δεν βρέθηκαν παρόλη την έρευνα που πραγματοποίησα.
Παναγής Σπύρου Βρεττός[16], αξιόλογος συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός, που έδρασε στην Αθήνα, όπου και πήρε μαθήματα σε ωδεία. Δίδαξε σε πολλές κρατικές και ιδιωτικές σχολές σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Το έργο του αφορά σε παιδικές συλλογές τραγουδιών. Επίσης έχει και έργα που τα μουσικά τους μοτίβα είναι παρμένα από την μουσική παράδοση του νησιού μας. Έργα για πιάνο, μουσικά σκίτσα, μουσική για μικρούς, εναρμονίσεις εκκλησιαστικών μελωδιών της Κεφαλλονιάς και μουσικές φαντασίες είναι κάποιοι από τους τίτλους που μας έχει αφήσει.
Ο Γεράσιμος Δαμουλιάνος, γεννήθηκε το 1926 και ήταν μια μουσική ιδιοφυία του Αργοστολίου, που πέρα από την μαθητεία του στην Φιλαρμονική Αργοστολίου, μαθήτευσε κοντά στον Σπύρο Μαρκάτο και μυήθηκε με γερές μουσικές γνώσεις, εκτελώντας άριστα ακορντεόν, κιθάρα και πιάνο.
Ήταν ένα εξαιρετικό ταλέντο που το ασυμβίβαστο της ζωής του και η ευαισθησία του τον οδήγησαν στην αντίπερα όχθη[17].
Έγραψε αρκετές συνθέσεις, που δυστυχώς χάθηκαν λόγω της άγνοιας που είχαν οι γύρω του άνθρωποι.
Το τραγούδι «Μαρία μου Μαρία μου», γραμμένο για την Μαρία Μοντεσάντου, και «Το χεράκι της» μάλλον έχουν σωθεί. Καρπό πολύχρονης έρευνας είναι και η εύρεση του «Πένθιμου Εμβατηρίου» καθώς και η «Φαντασία», «Ύμνος στον Αίνο».
Ο Ευάγγελος Σκλαβούνος, μαθητής της Φιλαρμονική Σχολής Κεφαλληνίας συνέχισε τις σπουδές του στην Ιταλία στο Liceο Mysicale di Bologna, όπου πήρε την ειδίκευση αρχιμουσικού για μπάντα. –φιλαρμονική. Διετέλεσε αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας και άφησε καλή εποχή και πορεία στην φιλαρμονική του σταδιοδρομία.
Έγραψε πολλά έργα συμφωνικού χαραχτήρα, και ιδιαίτερα για Φιλαρμονική.
Από τα γνωστά του αλλά και ξεχασμένα: «Ο Ύμνος στην Μάχη του Λάλα», «Ελληνικές Δάφνες του 1914», «Ευχές του 1935», «Το Εωθινό για την 25η Μαρτίου», εμβατήριο εθνικού χαρακτήρα, συμφωνίες, πολλά εμβατήρια, πένθιμα και αλλέγρα και άλλα έργα που για την εύρεση τους γίνεται μεγάλη προσπάθεια.
Ένα μεγάλο όνομα που πέρασε τα όρια του νησιού μας, είναι και ο Διονύσιος Λαυράγκας[18]. Αν και η καταγωγή ήταν από την Χωροπούλα του Λασκαράτου, έζησε και δραστηριοποιήθηκε στα νεανικά του χρόνια στο Αργοστόλι λόγω που ο πατέρας του ήταν σε αυτή την πόλη γυμνασιάρχης.
Μαθήτευσε κοντά στον Νικόλαο Τζανή Μεταξά κι έπειτα συμπλήρωσε τις σπουδές του στο εξωτερικό. Του δόθηκε η ευκαιρία κοντά στον μεγάλο του δάσκαλο, τον Μεταξά, να διευθύνει ολόκληρη ορχήστρα στον «Κέφαλο», όταν καλά-καλά δεν είχε αποτελειώσει τις σπουδές του. Τέτοια όμως ήταν η μουσική του κατάρτιση, που ο σεβάσμιος δάσκαλος του έδειξε εμπιστοσύνη, και αυτός με τη σειρά του ξεπέρασε κάθε προσδοκία.
Ο Λαυράγκας ανήκει στη χορεία των μεγάλων Ελλήνων συνθετών που χάραξαν αυτό που λέμε Εθνική Μουσική Σχολή. Το έργο του ποικίλο και αξιόλογο, τόσο σε δράση όσο και σε συνθέσεις, αγκαλιάζει όλα τα κεφάλαια της μουσικής.
Είναι αυτός που μετέφερε το ελληνικό μελόδραμα σε όλη τη Μεσόγειο και έκανε γνωστούς τόσους λαμπρούς καλλιτέχνες. Παρά τις δύσκολες συνθήκες, τόσο στις μετακινήσεις όσο και τις οικονομικές, δε πτοήθηκε και κατάφερε να ολοκληρώσει τεράστιες καλλιτεχνικές αποστολές σε όλον το Ελλαδικό και Μεσογειακό χώρο.
Επιφανής Ευρωπαίος μαέστρος, μουσικολόγος, μουσικός δάσκαλος, ακόμη και δημοσιογράφος, είναι αυτός που πάλεψε για τη δημιουργία του ελληνικού μελοδράματος. Έκανε και βίωσε έναν αγώνα γεμάτο θυσίες και κατατρεγμούς, αλλά και εθνικούς θριάμβους έως που ήλθε η στιγμή να στεριώσει σε αυτόν τον τόπο της Ελλάδας, η μελοδραματική λυρική ιδέα. Το έργο του αυτό ήταν το σκαλοπάτι για τους μετέπειτα μεγάλους και αξιόλογους συνθέτες της Εθνικής Μουσικής Σχολής.
Το έργο του πολυβραβευμένο, τον κατατάσσει ανάμεσα στους κορυφαίους Έλληνες Μουσουργούς.
Μας άφησε εννιά Όπερες, τρεις οπερέτες, δυο λειτουργίες δεκάδες συμφωνικά έργα, για πιάνο και βιολί, πολλά τραγούδια λήντερ και πολλά κανταδόρικα άσματα που λίγο πολύ τα έχουμε τραγουδήσει. Από τα πιο αξιόλογα έργα του Λαυράγκα είναι και η «Πρώτη Ελληνική Σουίτα του», γραμμένη το 1903. Εκτός από τη μεγάλη συνθετική της αξία είναι το πρώτο ελληνικό συμφωνικό έργο, που μαζί με «Τη γιορτή» του Λαμπελέτ, γραμμένη το 1904, χρησίμευσε -όπως υπογραμμίζει ο επίσης αείμνηστος Αντίοχος Ευαγγελάτος-, για θεμέλια που πάνω τους μπόρεσε να κτίσει μαζί με τον Μανόλη Καλομοίρη το πολύμοχθο οικοδόμημα της Νεοελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής. Άλλα έργα του Λαυράγκα είναι η «2η Ελληνική Σουίτα», τα συμφωνικά έργα «Romanesca», η «Jota Navara», «Ouverture Orientale», τα δύο λυρικά ιντερμέντζα, πρελούντιο και φούγκα σε ελληνικά θέματα, «Σουίτα Κυπριακών χορών», αρκετά κουαρτέτα και μουσική για κινηματόγραφο, πλήθος τραγουδιών, μονόφωνα άσματα και βαρκαρόλες, εμβατήρια και πολλά χορωδιακά τραγούδια. Από τα μελοδραματικά του έργα οι δυο πρώτες όπερες δυστυχώς έχουν χαθεί, ενώ σώζονται οι όπερες «Τα δυο αδέλφια», «Ο Λυτρωτής», «Η Διδώ», «Η Μαύρη Πεταλούδα», «Τα βάσανα του Φακανάπα» και οι οπερέτες «Άσπρη Τρίχα» και «Διπλή Φωτιά». Επίσης και άλλα έργα που ποικίλουν σε μουσικές φόρμες και τον καθιστούν αξιόλογο συνθέτη και μουσικό δημιουργό.
Και από τον Λαυράγκα θα περάσουμε στον Κοσμά Μπουχάγιερ[19], έναν αξιόλογο συνθέτη και παιδαγωγό του Αργοστολίου. Γεννήθηκε το 1905 και αγάπησε τη μουσική και το τραγούδι. Μυήθηκε στα βήματα της μουσικής με τη βοήθεια των αδελφών του, μια κι αυτός ήταν ο μικρότερος κι έτσι ακολούθησε όλη τη μουσική πορεία που εξελισσόταν μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Τα αδέλφια του κι οι αδελφές του, μαζί με τον Κοσμά το σύνολο έξι, άτομα προικισμένα με ωραίες λυρικές φωνές, απάρτιζαν από μόνοι τους μια σπιτική οικογενειακή χορωδία. Ο Κοσμάς όμως ήταν αυτός που ξεκίνησε για κάτι ακόμη ανώτερο και τα κατάφερε με επιτυχία.
Έκανε γερές σπουδές στη θεωρία, στο πιάνο και στα ανώτερα θεωρητικά, αντίστιξη και φούγκα. Το 1934 έπειτα από τέσσερα χρόνια σπουδές στο ωδείο Αθηνών, παίρνει πτυχίο ενοργάνωσης πνευστών με άριστα παμψηφί και διάκριση.
Το 1936 θα ολοκληρώσει τις σπουδές του με επιτυχία και κατά τη διάρκεια των σπουδών του θα λάβει μέρος στο διαγωνισμό του ινστιτούτου Larete Melodramatica, του Παλέρμου με «Τη Φαντασία» του για μεγάλη μπάντα, «Ξύπνησε κόρη» και θα τύχει βραβείου και διπλώματος του Ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού.
Ο Κοσμάς Μπουχάγιερ, ερχόμενος στο Αργοστόλι, θα ξεκινήσει μια καλλιτεχνική πορεία ως συνθέτης, μουσικός παιδαγωγός και μαέστρος.
Θα συγκροτήσει τη χορωδία και μαντολινάτα του Συλλόγου Απόλλων κατά το 1932 και με το παλαιότερο μαέστρο Σπύρο Ποταμιάνο θα αφήσουν μια καλλιτεχνική πορεία αλησμόνητη.
Ο Κοσμάς Μπουχάγιερ θα αναλάβει τη συγκρότηση και διεύθυνση της χορωδίας των Χανίων Κρήτης και το 1937 έως το 1940 θα γίνει καθηγητής στα εκπαιδευτήρια της κοινότητας Χαρτούμ προσκεκλημένος του Κοντομίχαλου, και συγκροτεί ανδρική χορωδία από τα μέλη της εκεί κεφαλλονίτικης παροικίας.
Αργότερα όταν θα επιστρέψει θα γίνει καθηγητής στα Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων στο Αργοστόλι.
Από το συνθετικό του έργο ξεχωρίζει η συλλογή «Παιδική Χαρά» που περιλαμβάνει 24 τραγούδια κατάλληλα για προσχολική ηλικία και για τις μικρές τάξεις του δημοτικού.
Επίσης μια συλλογή τραγουδιών με τίτλο «Μέσα από τα ερείπια της Κεφαλλονιάς», συνθέσεις που γράφτηκαν κατά την περίοδο των μεγάλων σεισμών του νησιού μας. Επίσης αρκετά τραγούδια και άσματα, μονοφωνικά και ντουέτα καθώς και έργα για χορωδία και για σόλο με συνοδεία πιάνου.
Έργο δε άπαιχτο και ξεχασμένο του Μπουχάγιερ είναι και η οπερέτα η «Συγνεφούλα». Ο συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός Κοσμάς Μπουχάγιερ πέθανε στο Αργοστόλι το Φλεβάρη του 1989 αφήνοντας έργο και δράση αξιόλογη.
Λαμπρός συνθέτης και μουσικοδιδάσκαλος επίσης, Σπύρος Μαρκάτος, ο λεγόμενος Φούρας. Η παρουσία του στα μουσικά δρώμενα της πόλης του Αργοστολίου, πλουτίζει τη μουσική παιδεία του νησιού και με το έργο του προσθέτει μια νέα σελίδα στη μουσική ανάπτυξη και καλλιτεχνία του τόπου.
Το ξεκίνημά του, θα το πραγματοποιήσει από τη Φιλαρμονική του Αργοστολίου, όπου τότε ήταν ο προμαχώνας διατήρησης της μουσικής παιδείας αυτής της πόλης.
Αυτή η φιλαρμονική έδινε τροφή και ανάπτυξη στα ταλέντα και ένα από αυτά υπήρξε και ο Σπύρος Μαρκάτος. Έτσι μέσα στα κοσμογονικά συμβάντα του 1930 ο Σπύρος θα βρεθεί στην Φιλαρμονική του Αργοστολίου, όπου θα αναπτύξει το μουσικό του αισθητήριο και το οποίο θα δικαιώσει αργότερα τη μεγάλη του αξία.
Στα 17 χρόνια του θα ακολουθήσει αυτή την πορεία ως μαθητής στην Φιλαρμονική και θα γίνει δεξιοτέχνης στο τρομπόνι και στο αλτικόρνο. Συγχρόνως διδάσκεται τέσσερα χρόνια θεωρητικά, από τον Κοσμά Μπουχάγιερ και εξασκείται στα κεφαλλονίτικα όργανα, κιθάρα και μαντολίνο. Θα μελετήσει πιάνο και αργότερα θα γνωρίσει τον Διονύση Λαυράγκα, ο οποίος θα είναι εκείνος που θα πιστοποιήσει τις υπέροχες ικανότητες του μελλοντικού μουσικού, λέγοντας γι’ αυτόν: «Αυτός θα πάει μπροστά .. Είναι ασυναγώνιστος….».
Παράλληλα με το επάγγελμα του υποδηματοποιού εξασκούσε και εκείνο του μουσικοδιδάσκαλου, διδάσκοντας διάφορα μουσικά όργανα επί το πλείστον εκείνα που είναι δεμένα με τον Κεφαλλονίτη, την κιθάρα, το βιολί και το μαντολίνο.
Ο Σπύρος Μαρκάτος ήταν ο γνήσιος εκφραστής της μουσικής παράδοσης του νησιού. Συνέλαβε το ύφος και τον τρόπο που εκφράζει την ψυχή και την μουσική ευαισθησία του Κεφαλλονίτη και έδωσε θαυμάσιες μελωδίες πάνω σε αυτόν τον καμβά του παραδοσιακού μουσικού πολιτισμού.
Το πηγαίο και αληθινό συνθετικό του ταλέντο, το οποίο θα καταπλήξει την Κεφαλλονιά, θα είναι το κάλεσμα και η βουκέντρα για να συνεργαστεί με τους πιο αξιόλογους ποιητές του νησιού στις μέρες του. Θα έλεγε κανείς, πως όλα έγιναν υποκινούμενα από μια καλή τύχη, που θέλησε τα πράγματα να κυλήσουν με αυτές τις συνεργασίες για αξιόλογη δημιουργία.
Στιχουργοί και ποιητές που μελοποίησε, ήταν ο Σωτήρης Γαλιατσάτος, που μας έδωσε θαυμάσια στιχουργική και ποιητική παραγωγή, ο Σπύρος Παγουλάτος, ο Γιάννης Ιωαννίδης, ο Αλέκος Σπυράτος, ο Γεράσιμος Κουνάδης, η Στεφανία Καλού, ο Κώστας Μένης, η Ν. Δρακάτου, ο Π. Αυγουστάτος, ο Γεράσιμος Αυγουστάτος και άλλων πολλών.
Ποιος δεν έχει τραγουδήσει το «Καράβι», ή «Του Φθινοπώρου τα βιολιά», ποιος δεν ξέρει το άσμα «Μαγική βραδιά» ή το «Κεφαλλονιά πανέμορφη» και τόσες άλλες επιτυχίες που είναι μοναδικές.
Άπειρα τραγούδια που έγιναν επιτυχία ακόμη και στην υπόλοιπη Επτάνησο και στην Αθήνα, αφού τα μετέφεραν εκεί οι καλλιτέχνες και μαέστροι Κεφαλλονίτες.
Πάνω από 300 τον αριθμό τραγούδια, χορωδιακά, μονωδίες και άσματα, ακόμη και συνθετικά κομμάτια ειδικά για μαντολίνο και κιθάρα είναι όλα συνθέσεις, με το μοναδικό πνεύμα και ταλέντο του ανεπανάληπτου Σπύρου Μαρκάτου.
Κλείνοντας τον μικρό αυτό λόγο για τον Σπύρο Μαρκάτο, θα πρέπει να πούμε ότι το νησί μας τον ευγνωμονεί, γιατί το πλούτισε μουσικά και καλλιτεχνικά με τις όμορφες μουσικές του μελωδίες.
Επίσης από το Αργοστόλι κατάγεται και ο μαέστρος και συνθέτης Διονύσιος Αποστολάτος. Πήρε τα μαθήματα του από το Ιταλό καθηγητή του βιολιού Ρονταμές Μανιόνι. Μαθητής διεύθυνε τη χορωδία του Γυμνασίου Αρρένων Αργοστολίου και σε ηλικία 15 χρόνων μετά το θάνατο του δασκάλου του Νικόλαου Λυγγούρη ανέλαβε την εκκλησιαστική χορωδία του Μητροπολιτικού Ναού του Σωτήρος στο Αργοστόλι. Μέχρι το 1948 διηύθυνε την ανδρική χορωδία Αργοστολίου.
Φοίτησε στην Αθήνα στο Εθνικό Ωδείο και έλαβε πτυχίο ανώτερων θεωρητικών.
Το 1959 ίδρυσε τη γνωστή ανά το Πανελλήνιον Επτανησιακή Χορωδία και Μαντολινάτα από τις πολλαπλές ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εμφανίσεις της.
Η χορωδία αυτή έχει το μοναδικό προνόμιο να σπάσει τις πόρτες τού ερμητικά κλειστού θεάτρου του Ηρώδη του Αττικού και να πρωτοεμφανίσει μέσα στον ιερό αυτό χώρο για τέσσερα καλοκαίρια την επτανησιακή και αθηναϊκή καντάδα (1966 -1972). Πανδρεμένος με τη λυρική καλλιτέχνιδα Καίτη Αποστολάτου, εργάζονται και δίνουν στους πολυπληθείς φίλους τους τα τραγούδια της Κεφαλλονιάς.
Η δράση του Διονύση Αποστολάτου είναι μεγάλη, τόσο στην ίδρυση χορωδιών όσο και στις πάμπολλες παραστάσεις με τραγούδια των Επτανησίων και της παλιάς εποχής. Επίσης έχει γράψει πάνω από 14 μεγάλους δίσκους με χορωδιακά τραγούδια Έχει δε τιμηθεί πολλές φορές, μεταξύ των οποίων του απενεμήθη ο χρυσούς σταυρός του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.
Το συγγραφικό του έργο είναι αξιόλογο και αρκετό . Έχει γράψει τραγούδια για χορωδίες, μονωδίες, διωδίες και εκατοντάδες εναρμονίσεις και διασκευές για παιδική χορωδία.
Ενδεικτικά αναφέρω τα τραγούδια του που όλοι γνωρίζουμε και τα τραγουδούν κάθε φορά οι χορωδίες που βρίσκονται και δραστηριοποιούνται στο νησί μας: «Κεφαλλονιά»,
«Δεν υπάρχει καλύτερη», «Του Μαρτιού πρωινό», «Απόψε κλαίνε τα βιολιά», «Το μυστικό σου», «Πηλιορίτισσα», «Αγγελικός ύμνος», «Κλάψε κιθάρα» και τόσα άλλα.
Ο Αποστολάτος ζει στην Αθήνα και συνεχίζει να αγωνίζεται τόσο στον Καλλιτεχνικό χώρο όσο και στην μουσικοπαιδαγωγική διαδικασία που οι μαθητές του τού οφείλουν πολλά Είναι τιμή να ακούς από όλους γι’ αυτόν τη λέξη Δάσκαλος!
Από τους παλιούς μουσικούς και γνώστες της Κεφαλλονίτικης παράδοσης είναι και ο Γεώργιος Ραυτόπουλος. Βέρος Αργοστολιώτης, νομικός, συγγραφέας και συνθέτης, έχει ένα πλούσιο έργο ζωής για τη μουσική ιστορία της Κεφαλλονιάς. Έζησε από κοντά όλη την μουσική ζωή των Κεφαλλήνων τον 20ον αιώνα και την μετέφερε στα βιβλία του για εμάς τους νεότερους.
Ανέδειξε μέσα από την ομώνυμη Εταιρεία «Διονύσης Λαυράγκας» τον μεγάλο συνθέτη και στην πορεία εξέδωσε πολλές μονογραφίες και έργα Κεφαλλήνων συνθετών.
Για την προσφορά του, ο Γεώργιος Ραυτόπουλος τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του.
Έχει γράψει πολλά τραγούδια που έχουν αγαπηθεί στην Κεφαλονιά όπως: «Τώρα τον Απρίλη», «Λάση Βαρκαρόλα», «Δε μ΄αγαπάς», «Μόνο εσύ», «Πέθανε μια πεταλούδα», «Αφιέρωση» και άλλα. Ικανή είναι επίσης η αρθογραφία του και τα βιβλία -μελέτες που αφορούν στην Κεφαλληνιακή και επτανησιακή μουσική παράδοση και μουσικολογία.
Θα ήταν παράληψη να μην αναφέρω την οικογένεια Χωραφά, που έδωσε λαμπρούς μουσικούς στο νησί μας αλλά και στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο.
Ο πρώτος και αξιόλογος ως βιολιστής και συνθέτης είναι ο Γεώργιος που μας άφησε έργο τόσο για την εκμάθηση του βιολιού όσο και συνθετικό, ιδίως έργα για βιολί και παιδικά τραγούδια. Μέσα στα έργα που έχουν σωθεί είναι και συνθέσεις που τις αφιερώνει στην Φιλαρμονική Αργοστολίου, που από αυτή τη σχολή πήρε τα πρώτα μαθήματα.
Γιος του ήταν ο περίφημος μαέστρος με καριέρα σε όλη την Ευρώπη, Δημήτριος Χωραφάς[20]. Επίσης και η Μαρία Χωραφά, αδελφή του Δημητρίου, εξαιρετική πιανίστα που έκανε αξιόλογη καριέρα
Από την ίδια οικογένεια κατάγεται και ο τροβαδούρος Χαρίλαος Χωραφάς. Στρατιωτικός το επάγγελμα, μα πάντα τον ακολουθούσε η αγάπη για τη μουσική.
Γνώριζε πιάνο και όταν αποστρατεύτηκε δίδασκε μουσική. Όμως αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να εκφράσει μουσικά τα συναισθήματά του που ήταν τόσο πατριωτικά, όσο κι ερωτικού και νοσταλγικού περιεχομένου.
Από το 1910 και μετά έγραψε κάποιες μελωδίες που αργότερα εξελίχθηκαν τραγούδια, που σήμερα θαυμάζουμε και τραγουδούμε, με κορυφαίο αυτό της «Πεσσαδιάνας» ή «Βγαίνεις τώρα αστέρι λαμπρό».
Άλλα είναι η «Δρακοντοπαρμένη», ο «Γρίπος», «Η κατάρα», «Η Μάνα», «Η Ευτυχισμένη» και τόσα άλλα που ευχής έργο θα είναι να δούνε το φως της δημοσιότητας και της ερμηνείας.
Ευχαριστώ θερμά τον Δήμο Αργοστολίου που μου έδωσε την ευκαιρία να ερευνήσω τα αρχεία τα μουσικά, καθώς και αυτά που διαφυλάσσω, και να φέρω στην επιφάνεια μορφές μεγάλες μουσικές που λάμπρυναν το νησί μας με την δημιουργία τους.
[1] Έτος ίδρυσης αναφέρεται το 1838, κατά άλλους το 1837
[2] Για το Νικόλαο Τζανή Μεταξά, βλ για περισσότερα στο ομώνυμο βιβλίο του Γεωργίου Ραυτόπουλου, έκδοση Μουσική Εταιρείας Διονυσίος Λαυράγκας-Εκδόσεις Αλκυών, Αθήνα 2001
Επίσης ανέκδοτα έργα του βρίσκονται στο αρχείο Γερασίμου Σωτ. Γαλανού
[3] Εφημερίδα, Ασπίς, έτος Α΄ Αρ. Φυλ. 8, 7-9-1873
[4] Για τον συνθέτη αυτόν υπάρχουν πληροφορίες στο έργο του Σπύρου Μοντσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, Αθήνα 1959
[5] Βλ. Εφημερίδα, Αγγελιαφόρος της Αθήνας, 5-3-1928, Άρθρο ¨Ένας Μουσικός Επαναστάτης, του Θεόδωρου Βελλιανίτη
[6] Δύο χοροί σώζονται στο Αρχείο Γερασίμου Σωτ. Γαλανού
[7] Σπύρου Μοτσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, σ.σ. 330’331
[8] Αρχείο Γ. Σωτ, Γαλανού
[9] Τα έργα αυτά σώζονται στο Αρχαίο Γαλανού
[10] Ό. Π
[11] Ο π
[12] Αντίγραφα και άλλο επιπλέον υλικό υπάρχει στο αρχείο μου
[13] Αντίγραφα έργων του έχω στη συλλογή μου
[14] Πληροφορίες για τον Αυγουστάτο, μου έδωσαν ο γιος του Γεράσιμος,ο τυπογράφος και ο Κοσμάς Μπουχάγιερ
[15] Είχε τυπωθεί στην Αθήνα, ευτυχώς η έρευνα το εντόπισε. Μάλιστα παιζόταν για χρόνια και στη φιλαρμονική Αργοστολίου
[16] Συνεργάστηκε δε με τον καθηγητή –Λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, για να εναρμονίσει δυο εκκλησιαστικές συνθέσεις της Κεφαλλονιά, μια και ο Λουκάτος είχε κληρονομιά από τον ψάλτη πατέρα του το υλικό
[17] Για τον Δαμουλιάνο, έγραψε ο Ανδρέας Τραυλός, στην εφημερίδα Κεφαλληνίας Παρατηρητής Αρ Φυλ 434,3-7-1971
[18] Υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία για τον λαμπρό αυτό συνθέτη και μαέστρο
[19] Το προσωπικό μουσικό του αρχείο, βρίσκεται στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη του Αργοστολίου
[20] Μεγάλο μέρος του έργου του υπάρχει στη συλλογή μου, καθώς και τα βιβλία με τα παιδικά τραγούδια που κυκλοφόρησαν στα σχολεία
Comments