Εθνικά συμφέροντα και «εθνικοί μύθοι»
Το πολιτικό σύστημα στη γειτονική χώρα μετασχηματίζεται
kathimerini
Του Γιωργου Γλυνου*
Το αποτέλεσμα των εκλογών στην Τουρκία ήταν πολύ θετικό. Οι μπλόφες και οι απειλές του στρατού έπεσαν στο κενό. Το αντίπαλο δέος στους στρατηγούς δεν είναι πια –όπως πολύ θα το επιθυμούσαν οι ίδιοι– ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, οι Κούρδοι, οι αριστεροί η δεξιοί «εξτρεμιστές», οι ξένες δυνάμεις και η Ε.Ε., ο κομμουνιστικός κίνδυνος, η οικονομική κρίση, και ποιος ξέρει τι άλλο. Οι εκλογές έδειξαν ότι το αντίπαλο δέος στους στρατηγούς είναι το εκλογικό σώμα και οι εκλογές. Είναι η λαϊκή κυριαρχία και το Κοινοβούλιο.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας το κεμαλικό κατεστημένο, η γραφειοκρατία και ο στρατός βρίσκονται απομονωμένοι τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας. Κατέρρευσε η μπλόφα της απειλής του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, η μπλόφα της μαντίλας που θα γινόταν υποχρεωτική αν κέρδιζαν οι ισλαμιστές, η μπλόφα της ολιγωρίας της κυβέρνησης έναντι μιας αναγκαίας στρατιωτικής επέμβασης στο Βόρειο Ιράκ.
Αυτή είναι η δεύτερη φορά που η εκλογική διαδικασία καταγράφει ένα ιστορικό μετασχηματισμό του πολιτικού συστήματος. Το 2002 ήλθε για πρώτη φορά στο προσκήνιο το «άλλο μισό του φεγγαριού»: οι μετριοπαθείς ισλαμιστές, οι «άπειροι», οι «άξεστοι» και οι «αγράμματοι» εκτόπισαν από την πολιτική ζωή τους «έμπειρους», τους «δυτικότροπους» και τους «μορφωμένους» του παραδοσιακού κεμαλικού κατεστημένου. Δεν έλυσαν όλα τα προβλήματα της χώρας, αλλά τα πήγαν πολύ καλύτερα από τους προκατόχους τους. Βελτίωσαν την οικονομία, άρχισαν διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε., άλλαξαν τη θέση της Τουρκίας στο Κυπριακό και προώθησαν σημαντικές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, εκ των οποίων οι περισσότερες μπλοκαρίστηκαν είτε στη γένεσή τους είτε στην πράξη από το κεμαλικό κατεστημένο.
Στις εκλογές της περασμένης Κυριακής τα πράγματα πήγαν ακόμη καλύτερα. Ανανέωσαν το πολιτικό προσωπικό του κόμματός τους με την προσχώρηση και την εκλογή ως βουλευτών μεγάλου αριθμού προοδευτικών διανοουμένων –οι οποίοι εκτόπισαν όλους τους ακραίους ισλαμιστές– συγκρούστηκαν ανοιχτά, με τις επιλογές και τις «προειδοποιήσεις» του στρατού και ενίσχυσαν την εκλογική τους βάση από το 34% στο 46%.
Εθνικιστές και Κούρδοι
Ταυτόχρονα μπήκαν στη Βουλή οι Εθνικιστές και οι Κούρδοι. Και αυτή η εξέλιξη είναι θετική για το πολιτικό σύστημα. Μπορεί να μη μας αρέσει η είσοδος των εθνικιστών στο Κοινοβούλιο, αλλά δεν υπάρχει και άλλος δρόμος για την απομυθοποίηση των ακραίων θέσεών τους και το «ξεφούσκωμά» τους, ενώ η συγκρότηση κουρδικής κοινοβουλευτικής ομάδας είναι εξέλιξη ιστορικής σημασίας. Αποτελεί την αναγκαία –δυστυχώς, όμως, όχι και την ικανή– προϋπόθεση για την πολιτική, έναντι της στρατιωτικής, αντιμετώπιση του κουρδικού προβλήματος. Ολες οι πολιτικές δυνάμεις έρχονται πλέον στο προσκήνιο και στο Κοινοβούλιο για να αναμετρηθούν. Σε αυτές και οι υποτιθέμενοι κεντροαριστεροί σοσιαλδημοκράτες, «πατερούληδες» του κεμαλισμού, που εισέπραξαν το μήνυμα ότι δεν μπορούν να υποστηρίζουν το κοσμικό χαρακτήρα του κράτους με το δεκανίκι του στρατού και μεθοδεύοντας νομικά πραξικοπήματα για να εμποδίσουν την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.
Οι σχέσεις με την Ευρώπη δεν αποτέλεσαν αντικείμενο μεγάλης αντιπαράθεσης κατά τη προεκλογική περίοδο. Και όμως, σε αυτές οφείλεται ένα μεγάλο μέρος των εξελίξεων. Η ενταξιακή διαδικασία, παρά τις εκατέρωθεν αμφισβητήσεις και επιφυλάξεις, αποτέλεσε έναν μπούσουλα πολιτικής και στη συνέχεια ένα προνομιακό πεδίο αντιπαράθεσης της ισλαμικής κυβέρνησης με το κατεστημένο. Αποτέλεσε ένα πολιτικό «σχολείο», αλλά και ένα εθνικό στόχο στον οποίο προσχώρησαν και άλλες δυνάμεις που δεν είχαν καμία σχέση με το παραδοσιακό Ισλάμ. Χωρίς την ενταξιακή διαδικασία η ισλαμική κυβέρνηση δεν θα κατάφερνε να μετασχηματίσει το πολιτικό προσωπικό και τα στελέχη της και δεν θα είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και ενός μέρους της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Οπως φάνηκε από τα πράγματα η ενταξιακή διαδικασία είναι καλύτερος εγγυητής της συνέχειας του κοσμικού κράτους απ’ ό,τι οι στρατηγοί.
Απομένει να δούμε πώς θα αντιμετωπίσει τώρα η νέα κυβέρνηση τις μεγάλες προκλήσεις που έχει μπροστά της. Οι προσδοκίες είναι πολλές και μάλλον είναι δύσκολο να ικανοποιηθούν στο σύνολό τους. Εν τούτοις, υπάρχει ένα ισχυρότερο και ωριμότερο πολιτικό σύστημα.
Οι εθνικοί μύθοι καταρρέουν
Οπως έδειξε η πολιτική απομόνωση του ύστερου κεμαλισμού οι «εθνικοί μύθοι» καταρρέουν κάποια στιγμή μπροστά στην πραγματικότητα και στα ουσιαστικά εθνικά συμφέροντα. Αν η Τουρκία συνεχίσει τον μετασχηματισμό του πολιτικού της συστήματος και την ευρωπαϊκή της πορεία θα υπάρξουν σημαντικές ευκαιρίες για την επίλυση των θεμάτων ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος – του Κυπριακού, των ελληνοτουρκικών διαφορών και βεβαίως της κατοχύρωση των δικαιωμάτων του Πατριαρχείου και της ελληνικής μειονότητας.
Η προετοιμασία έχει ήδη γίνει και μετά τις εκλογές στην Κύπρο και στην Ελλάδα οι συνθήκες θα είναι ώριμες για κάτι τέτοιο. Είναι λάθος η άποψη ότι το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών δεν μας συγκινεί ιδιαίτερα εφόσον δεν πρόκειται να μεταβληθεί η τουρκική αδιαλλαξία.
Αν, βέβαια, η ευρωπαϊκή πορεία διακοπεί, τα εθνικά μας θέματα –που δεν αποτελούν και τη βασική προτεραιότητα της Τουρκίας– δεν πρόκειται να απασχολήσουν ούτε την Ευρώπη ούτε την Τουρκία. Θα αφεθούν στην τύχη τους, δηλαδή, στη διαιώνιση της υπάρχουσας κατάστασης. Σε αυτήν τη περίπτωση δεν θα έχουμε τουρκική αδιαλλαξία, αλλά πλήρη αδιαφορία.
* Ο κ. Γιώργος Γλυνός είναι πρώην σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το πολιτικό σύστημα στη γειτονική χώρα μετασχηματίζεται
kathimerini
Του Γιωργου Γλυνου*
Το αποτέλεσμα των εκλογών στην Τουρκία ήταν πολύ θετικό. Οι μπλόφες και οι απειλές του στρατού έπεσαν στο κενό. Το αντίπαλο δέος στους στρατηγούς δεν είναι πια –όπως πολύ θα το επιθυμούσαν οι ίδιοι– ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, οι Κούρδοι, οι αριστεροί η δεξιοί «εξτρεμιστές», οι ξένες δυνάμεις και η Ε.Ε., ο κομμουνιστικός κίνδυνος, η οικονομική κρίση, και ποιος ξέρει τι άλλο. Οι εκλογές έδειξαν ότι το αντίπαλο δέος στους στρατηγούς είναι το εκλογικό σώμα και οι εκλογές. Είναι η λαϊκή κυριαρχία και το Κοινοβούλιο.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας το κεμαλικό κατεστημένο, η γραφειοκρατία και ο στρατός βρίσκονται απομονωμένοι τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας. Κατέρρευσε η μπλόφα της απειλής του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, η μπλόφα της μαντίλας που θα γινόταν υποχρεωτική αν κέρδιζαν οι ισλαμιστές, η μπλόφα της ολιγωρίας της κυβέρνησης έναντι μιας αναγκαίας στρατιωτικής επέμβασης στο Βόρειο Ιράκ.
Αυτή είναι η δεύτερη φορά που η εκλογική διαδικασία καταγράφει ένα ιστορικό μετασχηματισμό του πολιτικού συστήματος. Το 2002 ήλθε για πρώτη φορά στο προσκήνιο το «άλλο μισό του φεγγαριού»: οι μετριοπαθείς ισλαμιστές, οι «άπειροι», οι «άξεστοι» και οι «αγράμματοι» εκτόπισαν από την πολιτική ζωή τους «έμπειρους», τους «δυτικότροπους» και τους «μορφωμένους» του παραδοσιακού κεμαλικού κατεστημένου. Δεν έλυσαν όλα τα προβλήματα της χώρας, αλλά τα πήγαν πολύ καλύτερα από τους προκατόχους τους. Βελτίωσαν την οικονομία, άρχισαν διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε., άλλαξαν τη θέση της Τουρκίας στο Κυπριακό και προώθησαν σημαντικές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, εκ των οποίων οι περισσότερες μπλοκαρίστηκαν είτε στη γένεσή τους είτε στην πράξη από το κεμαλικό κατεστημένο.
Στις εκλογές της περασμένης Κυριακής τα πράγματα πήγαν ακόμη καλύτερα. Ανανέωσαν το πολιτικό προσωπικό του κόμματός τους με την προσχώρηση και την εκλογή ως βουλευτών μεγάλου αριθμού προοδευτικών διανοουμένων –οι οποίοι εκτόπισαν όλους τους ακραίους ισλαμιστές– συγκρούστηκαν ανοιχτά, με τις επιλογές και τις «προειδοποιήσεις» του στρατού και ενίσχυσαν την εκλογική τους βάση από το 34% στο 46%.
Εθνικιστές και Κούρδοι
Ταυτόχρονα μπήκαν στη Βουλή οι Εθνικιστές και οι Κούρδοι. Και αυτή η εξέλιξη είναι θετική για το πολιτικό σύστημα. Μπορεί να μη μας αρέσει η είσοδος των εθνικιστών στο Κοινοβούλιο, αλλά δεν υπάρχει και άλλος δρόμος για την απομυθοποίηση των ακραίων θέσεών τους και το «ξεφούσκωμά» τους, ενώ η συγκρότηση κουρδικής κοινοβουλευτικής ομάδας είναι εξέλιξη ιστορικής σημασίας. Αποτελεί την αναγκαία –δυστυχώς, όμως, όχι και την ικανή– προϋπόθεση για την πολιτική, έναντι της στρατιωτικής, αντιμετώπιση του κουρδικού προβλήματος. Ολες οι πολιτικές δυνάμεις έρχονται πλέον στο προσκήνιο και στο Κοινοβούλιο για να αναμετρηθούν. Σε αυτές και οι υποτιθέμενοι κεντροαριστεροί σοσιαλδημοκράτες, «πατερούληδες» του κεμαλισμού, που εισέπραξαν το μήνυμα ότι δεν μπορούν να υποστηρίζουν το κοσμικό χαρακτήρα του κράτους με το δεκανίκι του στρατού και μεθοδεύοντας νομικά πραξικοπήματα για να εμποδίσουν την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.
Οι σχέσεις με την Ευρώπη δεν αποτέλεσαν αντικείμενο μεγάλης αντιπαράθεσης κατά τη προεκλογική περίοδο. Και όμως, σε αυτές οφείλεται ένα μεγάλο μέρος των εξελίξεων. Η ενταξιακή διαδικασία, παρά τις εκατέρωθεν αμφισβητήσεις και επιφυλάξεις, αποτέλεσε έναν μπούσουλα πολιτικής και στη συνέχεια ένα προνομιακό πεδίο αντιπαράθεσης της ισλαμικής κυβέρνησης με το κατεστημένο. Αποτέλεσε ένα πολιτικό «σχολείο», αλλά και ένα εθνικό στόχο στον οποίο προσχώρησαν και άλλες δυνάμεις που δεν είχαν καμία σχέση με το παραδοσιακό Ισλάμ. Χωρίς την ενταξιακή διαδικασία η ισλαμική κυβέρνηση δεν θα κατάφερνε να μετασχηματίσει το πολιτικό προσωπικό και τα στελέχη της και δεν θα είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και ενός μέρους της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Οπως φάνηκε από τα πράγματα η ενταξιακή διαδικασία είναι καλύτερος εγγυητής της συνέχειας του κοσμικού κράτους απ’ ό,τι οι στρατηγοί.
Απομένει να δούμε πώς θα αντιμετωπίσει τώρα η νέα κυβέρνηση τις μεγάλες προκλήσεις που έχει μπροστά της. Οι προσδοκίες είναι πολλές και μάλλον είναι δύσκολο να ικανοποιηθούν στο σύνολό τους. Εν τούτοις, υπάρχει ένα ισχυρότερο και ωριμότερο πολιτικό σύστημα.
Οι εθνικοί μύθοι καταρρέουν
Οπως έδειξε η πολιτική απομόνωση του ύστερου κεμαλισμού οι «εθνικοί μύθοι» καταρρέουν κάποια στιγμή μπροστά στην πραγματικότητα και στα ουσιαστικά εθνικά συμφέροντα. Αν η Τουρκία συνεχίσει τον μετασχηματισμό του πολιτικού της συστήματος και την ευρωπαϊκή της πορεία θα υπάρξουν σημαντικές ευκαιρίες για την επίλυση των θεμάτων ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος – του Κυπριακού, των ελληνοτουρκικών διαφορών και βεβαίως της κατοχύρωση των δικαιωμάτων του Πατριαρχείου και της ελληνικής μειονότητας.
Η προετοιμασία έχει ήδη γίνει και μετά τις εκλογές στην Κύπρο και στην Ελλάδα οι συνθήκες θα είναι ώριμες για κάτι τέτοιο. Είναι λάθος η άποψη ότι το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών δεν μας συγκινεί ιδιαίτερα εφόσον δεν πρόκειται να μεταβληθεί η τουρκική αδιαλλαξία.
Αν, βέβαια, η ευρωπαϊκή πορεία διακοπεί, τα εθνικά μας θέματα –που δεν αποτελούν και τη βασική προτεραιότητα της Τουρκίας– δεν πρόκειται να απασχολήσουν ούτε την Ευρώπη ούτε την Τουρκία. Θα αφεθούν στην τύχη τους, δηλαδή, στη διαιώνιση της υπάρχουσας κατάστασης. Σε αυτήν τη περίπτωση δεν θα έχουμε τουρκική αδιαλλαξία, αλλά πλήρη αδιαφορία.
* Ο κ. Γιώργος Γλυνός είναι πρώην σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Comments