Ενας παπάς που μοιάζει με τον παπά του χωριού. -καθημερινή-
Γραφει ο Aντωνης Kαρκαγιαννης
Οχι, δεν άξιζε μια τέτοια τύχη στην κ. Μαριέττα Γιαννάκου, πρώην υπουργό Παιδείας. Μια γυναίκα τόσο ζωντανή, αποφασιστική και μαχητική. Να πούμε ότι συμπάσχουμε θα είναι ψέμα. Δύσκολα μπορεί κανείς να συμπάσχει σε ένα τόσο μεγάλο πλήγμα. Ας πούμε καλύτερα ότι τη σκεφτόμαστε με αγάπη, σεβασμό και βαθιά εκτίμηση.
Τον νέο Αρχιεπίσκοπο, τον κ. Ιερώνυμο, τον επισκέφθηκα στο επισκοπείο της Λιβαδειάς πριν από περίπου δέκα χρόνια, λίγο μετά την εκλογή του προηγουμένου Αρχιεπισκόπου, όπου ήταν συνυποψήφιος. Μου παρεχώρησε μεγάλη συνέντευξη (σε πλάγιο λόγο, σε τρίτο πρόσωπο), η οποία δημοσιεύθηκε στην «Κ». Ηταν δύσκολες μέρες για τον Μητροπολίτη Θηβών και Λιβαδείας. Οχι γιατί ηττήθηκε στην εκλογή, αλλά για τις δόλιες μεθοδεύσεις εναντίον του.
Εμεινα στο επισκοπείο (ένα μάλλον ταπεινό αλλά περιποιημένο οίκημα), αρκετές ώρες και είπαμε πολλά. Παρά τη μόρφωσή του ή χάριν αυτής, μου έκανε εντύπωση ενός καθημερινού ανθρώπου, όμοιου με μας, με χαμηλούς τόνους, χωρίς εξάρσεις, χωρίς ρητορείες και χωρίς χαρακτηρισμούς. Μιλούσε μόνο με ουσιαστικά και σχεδόν χωρίς κανένα επίθετο. Παρότι μεγαλόσωμος, δεν έδειχνε καμία μεγαλοπρέπεια, όπως συνηθίζουν οι δεσποτάδες. Μου θύμιζε τον παπά του χωριού μου. Αν πρέπει να τον συγκρίνω με τον προηγούμενο Αρχιεπίσκοπο, τον Χριστόδουλο, ως προσωπικότητες στέκονται στα δύο άκρα αντίθετα. Μεγαλόστομος και γοητευτικός ο ένας, το ήξερε και το «έπαιζε» με μεγάλη επιτυχία. Σε αφόπλιζε. Πράγματι, είχε ταλέντο. Σιωπηλός ο άλλος, δείχνει σα να σκέφτεται περισσότερο και περισσότερα και μιλάει λιγότερο και για λιγότερα με επιφύλαξη και κάποιον αδιόρατο σχετικισμό, ότι τίποτα δεν είναι απόλυτο.
Το ερώτημα που μας απασχολεί όλους, μετά την εκλογή του, είναι πώς και με ποιο πνεύμα, αν θέλετε με ποιο στυλ, θα ασκήσει τα υψηλά καθήκοντά του, για το καλό της Εκκλησίας, των πιστών και του τόπου.
Δεν φαίνεται ότι πρέπει να ανακαλύψει και να επεξεργαστεί κάποιο στυλ, ιδιαίτερο και εντυπωσιακό. Είναι και ήταν παπάς, δηλαδή ποιμήν, αυτός είναι θεμελιώδης ρόλος, δεν έχει λόγους να τον αλλάξει στην ύψιστη εκκλησιαστική θέση στην οποία αναδείχθηκε. Ασκώντας ζωντανά αυτόν τον θεμελιώδη ρόλο ο ποιμήν, ο πρώτος και ο τελευταίος, μένει πιστός στα δόγματα, τους κανόνες και στις παραδόσεις της επισκοπικής και συνοδικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ταυτόχρονα ζει με τους πιστούς και με τον κόσμο, γνωρίζει τις ανάγκες, παρακολουθεί τις αλλαγές των καιρών, συμπάσχει και συμπαρίσταται.
Οι σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας γνώρισαν δοκιμασίες τα τελευταία χρόνια. Είναι δύο οντότητες διαφορετικές, με διαφορετικούς ρόλους. Συνετοί Ιεράρχες και οξυδερκείς πολιτικοί θεμελίωσαν την παράδοση των διακριτών ρόλων, οι οποίοι όμως δεν είναι πάντοτε διακριτοί. Συχνά η Εκκλησία δεν αποφεύγει τον πειρασμό της εκκοσμίκευσης και κρατικίζει, υποδύεται ρόλους κρατικής εξουσίας που δεν της ανήκουν, και κυρίως δεν της ταιριάζουν
Και άλλοτε το κράτος θρησκεύεται μονομερώς, ενώ από τη φύση και από τον ρόλο του είναι οργάνωση και όργανο πολιτών, πιστών, απίστων, αλλόδοξων και αλλόθρησκων. Πιστεύω ότι ο πλήρης αποχωρισμός Εκκλησίας και Πολιτείας θα αποσαφήνιζε τον ρόλο και των δύο και θα απέβαινε προς όφελος και των δύο, ιδίως της Εκκλησίας, γιατί θα την απελευθέρωνε από έναν πολύ επικίνδυνο εναγκαλισμό.
Διάβαζα στις χθεσινές εφημερίδες ότι ένα από τα άμεσα καθήκοντα του νέου Αρχιεπισκόπου είναι η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Πολύ σωστό και κατανοητό. Αλλωστε, η Εκκλησία της Ελλάδος σέβεται όλα τα δόγματα, όλες τις θρησκείες και όλες τις Εκκλησίες και πάντοτε συμβίωνε ειρηνικά με αλλόδοξους και αλλόθρησκους (μωαμεθανούς, εβραίους και καθολικούς). Από τον καιρό όμως της εθνικής εξέγερσης και της συστάσεως του ελληνικού κράτους είναι ανεξάρτητη Αυτοκέφαλη Εκκλησία και η αυτοκεφαλία της ιστορικά συνδέθηκε με την έννοια και την έκταση της εθνικής κυριαρχίας. Απαιτεί από τους άλλους σεβασμό αυτής της ιστορικής πραγματικότητας.
Εμεινα κατάπληκτος από τη φτώχεια του ανακριτικού υλικού για την υπόθεση του κ. Χρ. Ζαχόπουλου και των παραφυάδων της. Καμιά αποκάλυψη για το ποιος «τράβηξε» το επίμαχο dvd και ποιος και για ποιο λόγο το μοντάρισε. Υπήρξαν παραλήπτες και διακινητές αλλά κανείς από αυτούς δεν... είχε την περιέργεια να το δει και ούτε καν το άγγιξε! Και αφού κανείς δεν το είδε και δεν το άγγιξε, μένει σκοτεινό και αδιευκρίνιστο πόσο ευθύνεται ο λήπτης, ο διακινητής και ο αποδέκτης υποκλοπής προσωπικών δεδομένων. Ο κ. Χρ. Ζαχόπουλος και η κ. Τσέκου είναι ούτως ή άλλως αθώοι, δεν έκαναν τίποτα το ποινικά μεμπτό. Εκαναν αυτό που σχεδόν όλοι και ενδεχομένως πολλές θέλουν να κάνουν. Και πουθενά σκάνδαλο οικονομικού χαρακτήρα, όπως αρχικά αφέθηκε να εννοήσουμε. Εμειναν μόνο μερικές παράπλευρες αλλά εντυπωσιακές οικονομικές εκκρεμότητες, όχι ατασθαλίες. Πιστεύω ότι και αυτές θα διερευνηθούν αρμοδίως και ενδεχομένως θα τακτοποιηθούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Πολύ κακό για το τίποτα. Ούτε καν ο Μάκης δεν μπορεί πλέον να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον μας ή την περιέργειά μας. Αλλά απολύστε επιτέλους την κ. Τσέκου. Πιθανόν να άσκησε «πιέσεις» (και με το δίκιο της), αλλά όχι κακουργηματική εκβίαση.
Προχθές ο κ. Ευ. Βενιζέλος, ενώπιον του κ. Γ. Παπανδρέου και μεγάλου πλήθους στελεχών του ΠΑΣΟΚ, σε μια σπάνια τον τελευταίο καιρό επίδειξη χαρούμενης ή χαζοχαρούμενης σύμπνοιας και συμπόρευσης του «Κινήματος» παρουσίασε στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής το τελευταίο του βιβλίο. Ο εκδοτικός οίκος ΠΟΛΙΣ είχε την καλοσύνη να μου στείλει ένα αντίτυπο (και τον ευχαριστώ!) και πρόλαβα να διατρέξω επί τροχάδην τις περίπου 150 σελίδες. Η πρώτη μου και μάλλον φευγαλέα εντύπωση είναι ότι ο νομικός, ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, κυριάρχησε του πολιτικού, ενώ το θέμα του είναι πολύ περισσότερο πολιτικό παρά νομικό. Ετυχε να παρακολουθήσω αρκετές ομιλίες του Ευ. Βενιζέλου. Είναι ικανός χειριστής του λόγου και ξέρει να στρογγυλεύει τις επιστημονικές ή άλλες παρατηρήσεις του σε σαφή πολιτική πρόταση. Νομίζω ότι ήταν αυτό που αναζητούσα και δεν κατόρθωσα να το βρω. Η ευθύνη μπορεί να μου ανήκει.
Ο χώρος δεν μου επιτρέπει να επεκταθώ. Θα περιορισθώ μόνο στον τίτλο του βιβλίου, ο οποίος, πριν αρχίσω να το ξεφυλλίζω με τρόμαξε: «Προς μία μετά αντιπροσωπευτική δημοκρατία» αυτός είναι ο τίτλος. Με περισσότερο εύγλωττο υπότιτλο «Οι θεσμικές προϋποθέσεις μιας άλλης πολιτικής». Στο κείμενο συμπληρώνει την αντιπροσωπευτική με τη λέξη συνταγματική, ορθότερα και πληρέστερα.
Με τρόμαξε αυτός ο τίτλος γιατί από τότε που έπαψα να πιστεύω, ότι υπάρχει και κάποια άλλη δημοκρατία εκτός από αυτήν τη συνταγματική και αντιπροσωπευτική που γνωρίζουμε και που ιστορικά διαμορφώθηκε από γεγονότα και στοχασμό κάθε κριτική από τη δεξιά και την αριστερά, για τις ανεπάρκειες και τα ελαττώματά της, μου φαίνεται ύποπτη και σκοτεινή. Οχι γιατί δεν υπάρχουν ανεπάρκειες και ελαττώματα. Ο υπότιτλος του τίτλου εξήψε την περιέργειά μου να βρω την «άλλη πολιτική» που είναι και το ζητούμενο των ημερών. Μάταιος ο κόπος μου! Θα ξαναδιαβάσω όμως το βιβλίο πιο προσεκτικά και θα επανέλθω.
Οχι, δεν άξιζε μια τέτοια τύχη στην κ. Μαριέττα Γιαννάκου, πρώην υπουργό Παιδείας. Μια γυναίκα τόσο ζωντανή, αποφασιστική και μαχητική. Να πούμε ότι συμπάσχουμε θα είναι ψέμα. Δύσκολα μπορεί κανείς να συμπάσχει σε ένα τόσο μεγάλο πλήγμα. Ας πούμε καλύτερα ότι τη σκεφτόμαστε με αγάπη, σεβασμό και βαθιά εκτίμηση.
Τον νέο Αρχιεπίσκοπο, τον κ. Ιερώνυμο, τον επισκέφθηκα στο επισκοπείο της Λιβαδειάς πριν από περίπου δέκα χρόνια, λίγο μετά την εκλογή του προηγουμένου Αρχιεπισκόπου, όπου ήταν συνυποψήφιος. Μου παρεχώρησε μεγάλη συνέντευξη (σε πλάγιο λόγο, σε τρίτο πρόσωπο), η οποία δημοσιεύθηκε στην «Κ». Ηταν δύσκολες μέρες για τον Μητροπολίτη Θηβών και Λιβαδείας. Οχι γιατί ηττήθηκε στην εκλογή, αλλά για τις δόλιες μεθοδεύσεις εναντίον του.
Εμεινα στο επισκοπείο (ένα μάλλον ταπεινό αλλά περιποιημένο οίκημα), αρκετές ώρες και είπαμε πολλά. Παρά τη μόρφωσή του ή χάριν αυτής, μου έκανε εντύπωση ενός καθημερινού ανθρώπου, όμοιου με μας, με χαμηλούς τόνους, χωρίς εξάρσεις, χωρίς ρητορείες και χωρίς χαρακτηρισμούς. Μιλούσε μόνο με ουσιαστικά και σχεδόν χωρίς κανένα επίθετο. Παρότι μεγαλόσωμος, δεν έδειχνε καμία μεγαλοπρέπεια, όπως συνηθίζουν οι δεσποτάδες. Μου θύμιζε τον παπά του χωριού μου. Αν πρέπει να τον συγκρίνω με τον προηγούμενο Αρχιεπίσκοπο, τον Χριστόδουλο, ως προσωπικότητες στέκονται στα δύο άκρα αντίθετα. Μεγαλόστομος και γοητευτικός ο ένας, το ήξερε και το «έπαιζε» με μεγάλη επιτυχία. Σε αφόπλιζε. Πράγματι, είχε ταλέντο. Σιωπηλός ο άλλος, δείχνει σα να σκέφτεται περισσότερο και περισσότερα και μιλάει λιγότερο και για λιγότερα με επιφύλαξη και κάποιον αδιόρατο σχετικισμό, ότι τίποτα δεν είναι απόλυτο.
Το ερώτημα που μας απασχολεί όλους, μετά την εκλογή του, είναι πώς και με ποιο πνεύμα, αν θέλετε με ποιο στυλ, θα ασκήσει τα υψηλά καθήκοντά του, για το καλό της Εκκλησίας, των πιστών και του τόπου.
Δεν φαίνεται ότι πρέπει να ανακαλύψει και να επεξεργαστεί κάποιο στυλ, ιδιαίτερο και εντυπωσιακό. Είναι και ήταν παπάς, δηλαδή ποιμήν, αυτός είναι θεμελιώδης ρόλος, δεν έχει λόγους να τον αλλάξει στην ύψιστη εκκλησιαστική θέση στην οποία αναδείχθηκε. Ασκώντας ζωντανά αυτόν τον θεμελιώδη ρόλο ο ποιμήν, ο πρώτος και ο τελευταίος, μένει πιστός στα δόγματα, τους κανόνες και στις παραδόσεις της επισκοπικής και συνοδικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ταυτόχρονα ζει με τους πιστούς και με τον κόσμο, γνωρίζει τις ανάγκες, παρακολουθεί τις αλλαγές των καιρών, συμπάσχει και συμπαρίσταται.
Οι σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας γνώρισαν δοκιμασίες τα τελευταία χρόνια. Είναι δύο οντότητες διαφορετικές, με διαφορετικούς ρόλους. Συνετοί Ιεράρχες και οξυδερκείς πολιτικοί θεμελίωσαν την παράδοση των διακριτών ρόλων, οι οποίοι όμως δεν είναι πάντοτε διακριτοί. Συχνά η Εκκλησία δεν αποφεύγει τον πειρασμό της εκκοσμίκευσης και κρατικίζει, υποδύεται ρόλους κρατικής εξουσίας που δεν της ανήκουν, και κυρίως δεν της ταιριάζουν
Και άλλοτε το κράτος θρησκεύεται μονομερώς, ενώ από τη φύση και από τον ρόλο του είναι οργάνωση και όργανο πολιτών, πιστών, απίστων, αλλόδοξων και αλλόθρησκων. Πιστεύω ότι ο πλήρης αποχωρισμός Εκκλησίας και Πολιτείας θα αποσαφήνιζε τον ρόλο και των δύο και θα απέβαινε προς όφελος και των δύο, ιδίως της Εκκλησίας, γιατί θα την απελευθέρωνε από έναν πολύ επικίνδυνο εναγκαλισμό.
Διάβαζα στις χθεσινές εφημερίδες ότι ένα από τα άμεσα καθήκοντα του νέου Αρχιεπισκόπου είναι η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Πολύ σωστό και κατανοητό. Αλλωστε, η Εκκλησία της Ελλάδος σέβεται όλα τα δόγματα, όλες τις θρησκείες και όλες τις Εκκλησίες και πάντοτε συμβίωνε ειρηνικά με αλλόδοξους και αλλόθρησκους (μωαμεθανούς, εβραίους και καθολικούς). Από τον καιρό όμως της εθνικής εξέγερσης και της συστάσεως του ελληνικού κράτους είναι ανεξάρτητη Αυτοκέφαλη Εκκλησία και η αυτοκεφαλία της ιστορικά συνδέθηκε με την έννοια και την έκταση της εθνικής κυριαρχίας. Απαιτεί από τους άλλους σεβασμό αυτής της ιστορικής πραγματικότητας.
Εμεινα κατάπληκτος από τη φτώχεια του ανακριτικού υλικού για την υπόθεση του κ. Χρ. Ζαχόπουλου και των παραφυάδων της. Καμιά αποκάλυψη για το ποιος «τράβηξε» το επίμαχο dvd και ποιος και για ποιο λόγο το μοντάρισε. Υπήρξαν παραλήπτες και διακινητές αλλά κανείς από αυτούς δεν... είχε την περιέργεια να το δει και ούτε καν το άγγιξε! Και αφού κανείς δεν το είδε και δεν το άγγιξε, μένει σκοτεινό και αδιευκρίνιστο πόσο ευθύνεται ο λήπτης, ο διακινητής και ο αποδέκτης υποκλοπής προσωπικών δεδομένων. Ο κ. Χρ. Ζαχόπουλος και η κ. Τσέκου είναι ούτως ή άλλως αθώοι, δεν έκαναν τίποτα το ποινικά μεμπτό. Εκαναν αυτό που σχεδόν όλοι και ενδεχομένως πολλές θέλουν να κάνουν. Και πουθενά σκάνδαλο οικονομικού χαρακτήρα, όπως αρχικά αφέθηκε να εννοήσουμε. Εμειναν μόνο μερικές παράπλευρες αλλά εντυπωσιακές οικονομικές εκκρεμότητες, όχι ατασθαλίες. Πιστεύω ότι και αυτές θα διερευνηθούν αρμοδίως και ενδεχομένως θα τακτοποιηθούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Πολύ κακό για το τίποτα. Ούτε καν ο Μάκης δεν μπορεί πλέον να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον μας ή την περιέργειά μας. Αλλά απολύστε επιτέλους την κ. Τσέκου. Πιθανόν να άσκησε «πιέσεις» (και με το δίκιο της), αλλά όχι κακουργηματική εκβίαση.
Προχθές ο κ. Ευ. Βενιζέλος, ενώπιον του κ. Γ. Παπανδρέου και μεγάλου πλήθους στελεχών του ΠΑΣΟΚ, σε μια σπάνια τον τελευταίο καιρό επίδειξη χαρούμενης ή χαζοχαρούμενης σύμπνοιας και συμπόρευσης του «Κινήματος» παρουσίασε στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής το τελευταίο του βιβλίο. Ο εκδοτικός οίκος ΠΟΛΙΣ είχε την καλοσύνη να μου στείλει ένα αντίτυπο (και τον ευχαριστώ!) και πρόλαβα να διατρέξω επί τροχάδην τις περίπου 150 σελίδες. Η πρώτη μου και μάλλον φευγαλέα εντύπωση είναι ότι ο νομικός, ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, κυριάρχησε του πολιτικού, ενώ το θέμα του είναι πολύ περισσότερο πολιτικό παρά νομικό. Ετυχε να παρακολουθήσω αρκετές ομιλίες του Ευ. Βενιζέλου. Είναι ικανός χειριστής του λόγου και ξέρει να στρογγυλεύει τις επιστημονικές ή άλλες παρατηρήσεις του σε σαφή πολιτική πρόταση. Νομίζω ότι ήταν αυτό που αναζητούσα και δεν κατόρθωσα να το βρω. Η ευθύνη μπορεί να μου ανήκει.
Ο χώρος δεν μου επιτρέπει να επεκταθώ. Θα περιορισθώ μόνο στον τίτλο του βιβλίου, ο οποίος, πριν αρχίσω να το ξεφυλλίζω με τρόμαξε: «Προς μία μετά αντιπροσωπευτική δημοκρατία» αυτός είναι ο τίτλος. Με περισσότερο εύγλωττο υπότιτλο «Οι θεσμικές προϋποθέσεις μιας άλλης πολιτικής». Στο κείμενο συμπληρώνει την αντιπροσωπευτική με τη λέξη συνταγματική, ορθότερα και πληρέστερα.
Με τρόμαξε αυτός ο τίτλος γιατί από τότε που έπαψα να πιστεύω, ότι υπάρχει και κάποια άλλη δημοκρατία εκτός από αυτήν τη συνταγματική και αντιπροσωπευτική που γνωρίζουμε και που ιστορικά διαμορφώθηκε από γεγονότα και στοχασμό κάθε κριτική από τη δεξιά και την αριστερά, για τις ανεπάρκειες και τα ελαττώματά της, μου φαίνεται ύποπτη και σκοτεινή. Οχι γιατί δεν υπάρχουν ανεπάρκειες και ελαττώματα. Ο υπότιτλος του τίτλου εξήψε την περιέργειά μου να βρω την «άλλη πολιτική» που είναι και το ζητούμενο των ημερών. Μάταιος ο κόπος μου! Θα ξαναδιαβάσω όμως το βιβλίο πιο προσεκτικά και θα επανέλθω.
Comments