Ανάγκη για ρήξη, όχι για συνέχεια / kathimerini
Ανάγκη για ρήξη, όχι για συνέχεια
Tου Xρηστου Γιανναρα
Με δεδομένη και ακατάσχετη την παρακμιακή κατρακύλα της ελλαδικής κοινωνίας, είναι οδυνηρά τεκμηριωμένη και η βεβαιότητα: Οτι, σε θέσεις κορυφαίας ευθύνης, ο κάθε επόμενος θα αποδείχνεται χειρότερος από τον κάθε προηγούμενο. Εκπληξη εξαίρεσης αποτέλεσε ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Δεύτερη έκπληξη μοιάζει να είναι η εκλογή του καινούργιου Αρχιεπισκόπου Αθηνών.
Η αλλαγή στο μετερίζι της Αρχιεπισκοπής έχει τα στοιχεία ριζοσπαστικής (ποιοτικής) καινοτομίας. Πρόκειται για «μετάβαση σε άλλο είδος»: Από τον θρησκευτικό ηγέτη (το είδος Αγιατολάχ), φαίνεται να περνάμε στον εκκλησιαστικό διάκονο του λαϊκού σώματος. Από τη φρενιασμένη εκζήτηση δημοσιότητας, στον δυναμισμό της συνετής ταπεινότητας. Από τη φλύαρη ιδεολογικοποίηση της εκκλησιαστικής μαρτυρίας (και τις συνακόλουθες αντιμαχίες με τους αντιφρονούντες), στην ήρεμη βεβαιότητα εμπειρικών ψηλαφήσεων χωρίς ανάγκη απολογητικής.
Κάποιοι ευχήθηκαν να συνεχιστεί το έργο του προκατόχου: τα «επικοινωνιακά ανοίγματα» που «έβγαλαν την Εκκλησία από το περιθώριο», την «εκσυγχρόνισαν», «έφεραν τη νεολαία στην Εκκλησία». Αν αυτά λέγονται με αγαθότητα προθέσεων, είναι φανερό ότι λογαριάζουν την Εκκλησία σαν κάτι ανάλογο με το ΙΚΑ: οργανισμό κοινής ωφέλειας ή προσκοπισμό και για ενηλίκους. Ζωτική ανάγκη είναι η ρήξη με αυτό το παρελθόν, όχι η συνέχεια.
Η ρήξη προϋποθέτει επίγνωση ότι τα «επικοινωνιακά ανοίγματα» είναι ασυμβίβαστα με το περιεχόμενο της εκκλησιαστικής μαρτυρίας, την εμπειρία του εκκλησιαστικού (ερωτικού) αθλήματος. Οταν η μαρτυρία γίνει ρητόρευμα εξουσιαστικού εντυπωσιασμού, τέχνασμα ψυχολογικής επιβολής, προπαγάνδα για την άγρα οπαδών, τότε το εκκλησιαστικό γεγονός έχει καταλυθεί, έχει αλλοτριωθεί σε «επικρατούσα θρησκεία».
Η Εκκλησία υπάρχει αυθεντικά μόνο όταν είναι περιθώριο – ακριβώς όπως και ο έρωτας. Οταν ο έρωτας γίνεται δημόσιος, διαστρέφεται σε φτηνή πορνική πραμάτεια. Δεν μπορεί να μαρτυρηθεί η εκκλησιαστική εμπειρία με συλλαλητήρια, με «λαοθάλασσες» σύναξης επιταφίων στο Σύνταγμα, με χειροκροτήματα και δημαγωγικούς φιλιππικούς μέσα στην εκκλησιαστική Ευχαριστία, ούτε με ροδοπέταλα που ραίνουν χρυσοστόλιστες μαζορέτες. Είναι άλλης τάξεως το εκκλησιαστικό γεγονός, πανηγύρι γιορτής για τον θάνατο που «πατείται θανάτω», όχι ιδεολογική στράτευση, όχι ψυχολογικό ντοπάρισμα, όχι εγωτική αυτασφάλιση με «πεποιθήσεις» και συναισθηματικά παραισθησιογόνα.
Ισως μια μερίδα της νεολαίας, η πιο επιπόλαιη, να εντυπωσιάζεται ακούγοντας ότι ο Αρχιεπίσκοπος «την πάει», ότι την καλεί να έρθει στην Εκκλησία «όπως είναι: με το σκουλαρίκι της και τη μίνι φούστα της». Αλλά ποτέ σοβαρός άνθρωπος, παιδί ή ενήλικας, δεν θα ανοιχτεί στην περιπέτεια της μεταφυσικής αναζήτησης επειδή τον κάλεσαν εκεί με την αργκό της καθημερινής πλάκας ή με ανέκδοτα. Η ελλαδική κοινωνία σήμερα κατακλύζεται από καταιγιστικό πληθωρισμό θρησκευτικού κηρύγματος: προφορικού, έντυπου, ραδιοφωνικού. Εχει υποχρεωτική τη διδασκαλία θρησκευτικών στα σχολειά, κατηχητικά μαθήματα στους ναούς, κατηχητικές κατασκηνώσεις σε κάθε μητρόπολη, χώρια η «ιεραποστολική» δραστηριότητα ευσεβιστικών εξωεκκλησιαστικών σωματείων. Δεν μας λείπουν οι «εκσυγχρονισμένες» μέθοδοι θρησκευτικής προπαγάνδας. Μας λείπει τραγικά λόγος εκκλησιαστικός, μαρτυρία της εκκλησιαστικής εμπειρίας.
Γι’ αυτό και η κοινωνία μας αποδείχνεται εντελώς ακατήχητη, ντροπιαστικά απληροφόρητη και για τα στοιχειώδη της μεταφυσικής παράδοσης του Ελληνισμού. Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο, πολιτικοί και δημοσιογράφοι αραδιάζουν παιδαριωδίες για να παραπέμψουν δήθεν στο «νόημα» της γιορτινής μέρας. Αλλοι, πιο «διανοούμενοι» χλευάζουν τη «χριστιανική» διδασκαλία την οποία εξοφθαλμα αγνοούν, γι’ αυτό και τη συγχέουν με τα αφελή στερεότυπα του προπαγανδιστικού ιεραποστολισμού. Πρόβλημα σήμερα δεν είναι να φτάσει κάποιος στον ναό, αλλά το τι τον περιμένει εκεί που θα φτάσει: ποιες θρησκευτικές μωρολογίες θα τον βομβαρδίσουν, ποιες αχυρένιες ηθικολογίες, ποιος νομικισμός θα τον γεμίσει ενοχές.
Ευχή λοιπόν και προσδοκία είναι, όχι να συνεχίσει ο νέος Αρχιεπίσκοπος το έργο των προκατόχων του, αλλά να τολμήσει τη ρήξη με την «επικρατούσα εν Ελλάδι θρησκεία». Οι στόχοι του θα του δώσουν και τα κριτήρια για την επιλογή των επιτελών του, που είναι και η κρισιμότερη για την επιτυχία του προϋπόθεση. Ξέρει, από την πείρα των αμέσως προηγούμενων δέκα ετών, ότι οι «επικοινωνιακές» προτεραιότητες, ο «ιεραποστολικός» εξωραϊσμός της δίψας για δημοσιότητα, για εθναρχικό ρόλο στο πολιτικό παλκοσένικο, θα φέρουν αναπότρεπτα κοντά του «επιτελείς» τύπου Γιοσάκη, Βαβύλη, Κουλουσούσα, του οπλοφόρου αδελφού της «Χρυσοπηγής» Φαρμάκη και όποιων άλλων εφιαλτικών φαντασμάτων του χειμώνα 2005.
Η τόλμη της ρήξης με την κυρίαρχη αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού γεγονότος απαιτεί θεσμικές καινοτομίες, όχι πρωτοβουλίες που θα επιβιώσουν σε μία και μόνη αρχιεπισκοπική θητεία. Ηδη η τηρεύουσα «Χρυσοπηγή», μόλις δύο μέρες μετά την εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου, έσπευσε αδιάντροπα να προτείνει όριο ηλικίας των επισκόπων, ώστε σε πέντε χρόνια να ξαναπροσπαθήσει την αναρρίχηση στην αρχιεπισκοπή Αθηνών. Σίγουρα η προκλητικά οργανωμένη, δεκαετίες τώρα, τυρεία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί περιπτωσιακά, απαιτείται προσφυγή σε μείζονα σύνοδο, να κριθεί με κριτήρια αμιγώς εκκλησιολογικά. Το ίδιο και ο καθολικός πια καρκίνος του ατομοκεντρικού ευσεβισμού, που έχει κάνει μεταστάσεις από τα εξωεκκλησιαστικά σωματεία στο σώμα κάθε σχεδόν επισκοπής και ενορίας επιβάλλοντας τον προπαγανδιστικό ζηλωτισμό σαν τη μοναδική έκφανση «εκκλησιαστικής» δραστηριότητας και ευσέβειας.
Από τα πιο επείγοντα προβλήματα είναι η αλλαγή του τρόπου εκλογής των επισκόπων: να περιοριστεί θεσμικά η αυθαιρεσία και ασυδοσία του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου να επιβάλλει τη στελέχωση της Ιεραρχίας με άβουλα, δουλόφρονα ανθρωπάκια υποταγμένα στα θελήματά του. Αλλο κατεπείγον πρόβλημα, η αποκατάσταση της αισθητικής και της αρχοντιάς, δηλαδή της γνησιότητας του ορθόδοξου λειτουργικού χώρου: να καθαρθούν προγραμματικά οι εκκλησίες από το ανυπόφορο κιτσαριό των πλαστικών πολυελαίων, των ηλεκτρικών καντηλιών, της τερατωδίας των μεγαφώνων, να εξοβελιστεί η χωριατιά απομιμήσεων της φραγκολαϊκής θρησκευτικής ζωγραφικής και να αναστηλωθούν εκκλησιαστικές Εικόνες.
Ελπίζουμε και στην τόλμη μιας σοβαρής, τίμιας και με εκκλησιαστικά κριτήρια προετοιμασίας για υγιή, γόνιμο χωρισμό της Εκκλησίας από το κράτος. Οχι για να κολακευτεί ο συμπλεγματικός επαρχιωτισμός των ξιπασμένων «προοδευτικών», αλλά για να ελευθερωθεί το εκκλησιαστικό γεγονός από τη δουλεία σε κρατικές και εθνικιστικές σκοπιμότητες.
Tου Xρηστου Γιανναρα
Με δεδομένη και ακατάσχετη την παρακμιακή κατρακύλα της ελλαδικής κοινωνίας, είναι οδυνηρά τεκμηριωμένη και η βεβαιότητα: Οτι, σε θέσεις κορυφαίας ευθύνης, ο κάθε επόμενος θα αποδείχνεται χειρότερος από τον κάθε προηγούμενο. Εκπληξη εξαίρεσης αποτέλεσε ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Δεύτερη έκπληξη μοιάζει να είναι η εκλογή του καινούργιου Αρχιεπισκόπου Αθηνών.
Η αλλαγή στο μετερίζι της Αρχιεπισκοπής έχει τα στοιχεία ριζοσπαστικής (ποιοτικής) καινοτομίας. Πρόκειται για «μετάβαση σε άλλο είδος»: Από τον θρησκευτικό ηγέτη (το είδος Αγιατολάχ), φαίνεται να περνάμε στον εκκλησιαστικό διάκονο του λαϊκού σώματος. Από τη φρενιασμένη εκζήτηση δημοσιότητας, στον δυναμισμό της συνετής ταπεινότητας. Από τη φλύαρη ιδεολογικοποίηση της εκκλησιαστικής μαρτυρίας (και τις συνακόλουθες αντιμαχίες με τους αντιφρονούντες), στην ήρεμη βεβαιότητα εμπειρικών ψηλαφήσεων χωρίς ανάγκη απολογητικής.
Κάποιοι ευχήθηκαν να συνεχιστεί το έργο του προκατόχου: τα «επικοινωνιακά ανοίγματα» που «έβγαλαν την Εκκλησία από το περιθώριο», την «εκσυγχρόνισαν», «έφεραν τη νεολαία στην Εκκλησία». Αν αυτά λέγονται με αγαθότητα προθέσεων, είναι φανερό ότι λογαριάζουν την Εκκλησία σαν κάτι ανάλογο με το ΙΚΑ: οργανισμό κοινής ωφέλειας ή προσκοπισμό και για ενηλίκους. Ζωτική ανάγκη είναι η ρήξη με αυτό το παρελθόν, όχι η συνέχεια.
Η ρήξη προϋποθέτει επίγνωση ότι τα «επικοινωνιακά ανοίγματα» είναι ασυμβίβαστα με το περιεχόμενο της εκκλησιαστικής μαρτυρίας, την εμπειρία του εκκλησιαστικού (ερωτικού) αθλήματος. Οταν η μαρτυρία γίνει ρητόρευμα εξουσιαστικού εντυπωσιασμού, τέχνασμα ψυχολογικής επιβολής, προπαγάνδα για την άγρα οπαδών, τότε το εκκλησιαστικό γεγονός έχει καταλυθεί, έχει αλλοτριωθεί σε «επικρατούσα θρησκεία».
Η Εκκλησία υπάρχει αυθεντικά μόνο όταν είναι περιθώριο – ακριβώς όπως και ο έρωτας. Οταν ο έρωτας γίνεται δημόσιος, διαστρέφεται σε φτηνή πορνική πραμάτεια. Δεν μπορεί να μαρτυρηθεί η εκκλησιαστική εμπειρία με συλλαλητήρια, με «λαοθάλασσες» σύναξης επιταφίων στο Σύνταγμα, με χειροκροτήματα και δημαγωγικούς φιλιππικούς μέσα στην εκκλησιαστική Ευχαριστία, ούτε με ροδοπέταλα που ραίνουν χρυσοστόλιστες μαζορέτες. Είναι άλλης τάξεως το εκκλησιαστικό γεγονός, πανηγύρι γιορτής για τον θάνατο που «πατείται θανάτω», όχι ιδεολογική στράτευση, όχι ψυχολογικό ντοπάρισμα, όχι εγωτική αυτασφάλιση με «πεποιθήσεις» και συναισθηματικά παραισθησιογόνα.
Ισως μια μερίδα της νεολαίας, η πιο επιπόλαιη, να εντυπωσιάζεται ακούγοντας ότι ο Αρχιεπίσκοπος «την πάει», ότι την καλεί να έρθει στην Εκκλησία «όπως είναι: με το σκουλαρίκι της και τη μίνι φούστα της». Αλλά ποτέ σοβαρός άνθρωπος, παιδί ή ενήλικας, δεν θα ανοιχτεί στην περιπέτεια της μεταφυσικής αναζήτησης επειδή τον κάλεσαν εκεί με την αργκό της καθημερινής πλάκας ή με ανέκδοτα. Η ελλαδική κοινωνία σήμερα κατακλύζεται από καταιγιστικό πληθωρισμό θρησκευτικού κηρύγματος: προφορικού, έντυπου, ραδιοφωνικού. Εχει υποχρεωτική τη διδασκαλία θρησκευτικών στα σχολειά, κατηχητικά μαθήματα στους ναούς, κατηχητικές κατασκηνώσεις σε κάθε μητρόπολη, χώρια η «ιεραποστολική» δραστηριότητα ευσεβιστικών εξωεκκλησιαστικών σωματείων. Δεν μας λείπουν οι «εκσυγχρονισμένες» μέθοδοι θρησκευτικής προπαγάνδας. Μας λείπει τραγικά λόγος εκκλησιαστικός, μαρτυρία της εκκλησιαστικής εμπειρίας.
Γι’ αυτό και η κοινωνία μας αποδείχνεται εντελώς ακατήχητη, ντροπιαστικά απληροφόρητη και για τα στοιχειώδη της μεταφυσικής παράδοσης του Ελληνισμού. Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο, πολιτικοί και δημοσιογράφοι αραδιάζουν παιδαριωδίες για να παραπέμψουν δήθεν στο «νόημα» της γιορτινής μέρας. Αλλοι, πιο «διανοούμενοι» χλευάζουν τη «χριστιανική» διδασκαλία την οποία εξοφθαλμα αγνοούν, γι’ αυτό και τη συγχέουν με τα αφελή στερεότυπα του προπαγανδιστικού ιεραποστολισμού. Πρόβλημα σήμερα δεν είναι να φτάσει κάποιος στον ναό, αλλά το τι τον περιμένει εκεί που θα φτάσει: ποιες θρησκευτικές μωρολογίες θα τον βομβαρδίσουν, ποιες αχυρένιες ηθικολογίες, ποιος νομικισμός θα τον γεμίσει ενοχές.
Ευχή λοιπόν και προσδοκία είναι, όχι να συνεχίσει ο νέος Αρχιεπίσκοπος το έργο των προκατόχων του, αλλά να τολμήσει τη ρήξη με την «επικρατούσα εν Ελλάδι θρησκεία». Οι στόχοι του θα του δώσουν και τα κριτήρια για την επιλογή των επιτελών του, που είναι και η κρισιμότερη για την επιτυχία του προϋπόθεση. Ξέρει, από την πείρα των αμέσως προηγούμενων δέκα ετών, ότι οι «επικοινωνιακές» προτεραιότητες, ο «ιεραποστολικός» εξωραϊσμός της δίψας για δημοσιότητα, για εθναρχικό ρόλο στο πολιτικό παλκοσένικο, θα φέρουν αναπότρεπτα κοντά του «επιτελείς» τύπου Γιοσάκη, Βαβύλη, Κουλουσούσα, του οπλοφόρου αδελφού της «Χρυσοπηγής» Φαρμάκη και όποιων άλλων εφιαλτικών φαντασμάτων του χειμώνα 2005.
Η τόλμη της ρήξης με την κυρίαρχη αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού γεγονότος απαιτεί θεσμικές καινοτομίες, όχι πρωτοβουλίες που θα επιβιώσουν σε μία και μόνη αρχιεπισκοπική θητεία. Ηδη η τηρεύουσα «Χρυσοπηγή», μόλις δύο μέρες μετά την εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου, έσπευσε αδιάντροπα να προτείνει όριο ηλικίας των επισκόπων, ώστε σε πέντε χρόνια να ξαναπροσπαθήσει την αναρρίχηση στην αρχιεπισκοπή Αθηνών. Σίγουρα η προκλητικά οργανωμένη, δεκαετίες τώρα, τυρεία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί περιπτωσιακά, απαιτείται προσφυγή σε μείζονα σύνοδο, να κριθεί με κριτήρια αμιγώς εκκλησιολογικά. Το ίδιο και ο καθολικός πια καρκίνος του ατομοκεντρικού ευσεβισμού, που έχει κάνει μεταστάσεις από τα εξωεκκλησιαστικά σωματεία στο σώμα κάθε σχεδόν επισκοπής και ενορίας επιβάλλοντας τον προπαγανδιστικό ζηλωτισμό σαν τη μοναδική έκφανση «εκκλησιαστικής» δραστηριότητας και ευσέβειας.
Από τα πιο επείγοντα προβλήματα είναι η αλλαγή του τρόπου εκλογής των επισκόπων: να περιοριστεί θεσμικά η αυθαιρεσία και ασυδοσία του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου να επιβάλλει τη στελέχωση της Ιεραρχίας με άβουλα, δουλόφρονα ανθρωπάκια υποταγμένα στα θελήματά του. Αλλο κατεπείγον πρόβλημα, η αποκατάσταση της αισθητικής και της αρχοντιάς, δηλαδή της γνησιότητας του ορθόδοξου λειτουργικού χώρου: να καθαρθούν προγραμματικά οι εκκλησίες από το ανυπόφορο κιτσαριό των πλαστικών πολυελαίων, των ηλεκτρικών καντηλιών, της τερατωδίας των μεγαφώνων, να εξοβελιστεί η χωριατιά απομιμήσεων της φραγκολαϊκής θρησκευτικής ζωγραφικής και να αναστηλωθούν εκκλησιαστικές Εικόνες.
Ελπίζουμε και στην τόλμη μιας σοβαρής, τίμιας και με εκκλησιαστικά κριτήρια προετοιμασίας για υγιή, γόνιμο χωρισμό της Εκκλησίας από το κράτος. Οχι για να κολακευτεί ο συμπλεγματικός επαρχιωτισμός των ξιπασμένων «προοδευτικών», αλλά για να ελευθερωθεί το εκκλησιαστικό γεγονός από τη δουλεία σε κρατικές και εθνικιστικές σκοπιμότητες.
Comments