Το Σύνδρομο του Κοσόβου
Tου Aντωνη Kαρκαγιαννη
Εναν αιώνα ή πενήντα χρόνια μετά τη διάλυση των μεγάλων αυτοκρατοριών του παρελθόντος, της αγγλικής, της τσαρικής, της οθωμανικής, και πολύ λιγότερο της αυστροουγγρικής και της γαλλικής, ζούμε ακόμη τις συνέπειές τους, τα κενά που άφησε πίσω της η διάλυση. Αυτό σημαίνει ότι αυτές οι μισητές σε πολλούς αυτοκρατορίες υπήρξαν επεξεργασμένα συστήματα εξουσίας που κάλυπταν τεράστια τμήματα του πλανήτη. Οταν διαλύθηκαν, άφησαν πολλά προβλήματα τόσο στις αυτοκρατορικές χώρες όσο και στους υπόδουλους σ’ αυτές λαούς και χώρες.
Παίρνω για παράδειγμα το Κόσοβο, άλλοτε ασήμαντη επαρχία τη οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αργότερα, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή αυτή, χωρίς κανείς να ρωτήσει τον λαό της, αποτέλεσε μία από τις συνιστώσες του γιουγκοσλαβικού κατασκευάσματος, το ίδιο η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, η Κροατία και η Σλοβενία. Το ίδιο και η περιοχή γύρω από τα Σκόπια. Ολες αυτές οι χώρες και οι λαοί τους, με διαφορετική θρησκεία, γλώσσα και τρόπο ζωής έζησαν και επέζησαν επί αιώνες κάτω από κοινή στέγη εξουσίας, προπαντός με κοινό σύστημα εξουσίας, την οθωμανική αυτοκρατορία. Σκληρό και αυταρχικό σύστημα αλλά ικανό να συγκρατεί στους κόλπους του απέραντες εκτάσεις, πολλούς και διαφορετικούς λαούς. Η διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας στις ευρωπαϊκές περιοχές προκάλεσε στους πρώην υπόδουλους λαούς περισσότερα προβλήματα από όσα στην ίδια. Πυροδότησε τον εθνικισμό και μετέβαλε τα Βαλκάνια, με την ουσιαστική ανάμειξη των εκάστοτε «ισχυρών δυνάμεων», σε «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης».
Το Κόσοβο είναι το τελευταίο μέχρι τώρα επεισόδιο λαού των Βαλκανίων που αναζητάει μετα-αυτοκρατορικό μέλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι τα Βαλκάνια γνώρισαν μακρά περίοδο ηρεμίας και σταθερότητας μόνο όταν ετέθησαν υπό τη δυναμική προστασία μιας άλλης αυτοκρατορίας, της σοβιετικής η οποία ιστορικά συνέπεσε και διαδέχθηκε την τσαρική.
Στο Κόσοβο συγκρούσθηκαν δύο αρχές: Η αρχή της αυτοδιάθεσης του αλβανόφωνου πληθυσμού που είναι περίπου το 90% της περιοχής, και η αρχή του σεβασμού της ακεραιότητας των κρατών. Αυτή ακριβώς η σύγκρουση προκαλεί ανησυχίες ότι το επεισόδιο του Κοσόβου δεν θα είναι το τελευταίο. Στα Βαλκάνια δεν υπάρχει κράτος που να μην έχει μειονοτικές περιοχές. Η γενίκευση για κάθε μειονότητα του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, όχι φυσικά από απλή συνέπεια σε μια διεθνώς αναγνωρισμένη αρχή, αλλά περισσότερο ως συνέπεια ξένων επεμβάσεων, υποσκάπτει την κρατική σταθερότητα στα Βαλκάνια και σε άλλες περιοχές. Η κρατική σταθερότητα αποτελεί βασική προϋπόθεση του ΟΗΕ, αλλά επίσης του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η Κύπρος είναι κλασικό κατάλοιπο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία σε μια στιγμή και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή συναντήθηκε με την αγγλική και συναποτέλεσαν επάλληλους κύκλους. Διαλύθηκαν και οι δύο αυτοκρατορίες, αλλά από τότε η Μέση Ανατολή, μαζί και η Κύπρος δεν γνώρισαν ηρεμία και σταθερότητα. Η τουρκοκυπριακή μειοψηφία, η οποία επί περίπου σαράντα χρόνια και με την υποστήριξη των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής ασκεί αδιατάρακτη κυριαρχία στο βόρειο τμήμα της νήσου, θα θελήσει ενδεχομένως να ακολουθήσει το παράδειγμα του Κοσόβου και να αυτοκηρυχθεί ανεξάρτητο κρατίδιο.
Η Ελλάδα και η Κύπρος μάλλον δεν είναι σε θέση να αποτρέψουν δυναμικά μια τέτοια εξέλιξη. Μπορούν μόνο διπλωματικά, στηριζόμενες στην αρχή της ακεραιότητας των κρατών-μελών του ΟΗΕ. Προσωπικά πιστεύω ότι το Σχέδιο Ανάν, αναμφίβολα δύσκολο στην εφαρμογή του, ήταν ένα πείραμα για την ικανοποίηση και των δύο αρχών (ή για την αποτροπή του χειρότερου): Παραχωρούσε ευρεία αυτονομία στους Τουρκοκυπρίους αλλά εγγυόταν και τη διεθνή ακεραιότητα του κυπριακού κράτους.
πηγή καθημερινή
Εναν αιώνα ή πενήντα χρόνια μετά τη διάλυση των μεγάλων αυτοκρατοριών του παρελθόντος, της αγγλικής, της τσαρικής, της οθωμανικής, και πολύ λιγότερο της αυστροουγγρικής και της γαλλικής, ζούμε ακόμη τις συνέπειές τους, τα κενά που άφησε πίσω της η διάλυση. Αυτό σημαίνει ότι αυτές οι μισητές σε πολλούς αυτοκρατορίες υπήρξαν επεξεργασμένα συστήματα εξουσίας που κάλυπταν τεράστια τμήματα του πλανήτη. Οταν διαλύθηκαν, άφησαν πολλά προβλήματα τόσο στις αυτοκρατορικές χώρες όσο και στους υπόδουλους σ’ αυτές λαούς και χώρες.
Παίρνω για παράδειγμα το Κόσοβο, άλλοτε ασήμαντη επαρχία τη οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αργότερα, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή αυτή, χωρίς κανείς να ρωτήσει τον λαό της, αποτέλεσε μία από τις συνιστώσες του γιουγκοσλαβικού κατασκευάσματος, το ίδιο η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, η Κροατία και η Σλοβενία. Το ίδιο και η περιοχή γύρω από τα Σκόπια. Ολες αυτές οι χώρες και οι λαοί τους, με διαφορετική θρησκεία, γλώσσα και τρόπο ζωής έζησαν και επέζησαν επί αιώνες κάτω από κοινή στέγη εξουσίας, προπαντός με κοινό σύστημα εξουσίας, την οθωμανική αυτοκρατορία. Σκληρό και αυταρχικό σύστημα αλλά ικανό να συγκρατεί στους κόλπους του απέραντες εκτάσεις, πολλούς και διαφορετικούς λαούς. Η διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας στις ευρωπαϊκές περιοχές προκάλεσε στους πρώην υπόδουλους λαούς περισσότερα προβλήματα από όσα στην ίδια. Πυροδότησε τον εθνικισμό και μετέβαλε τα Βαλκάνια, με την ουσιαστική ανάμειξη των εκάστοτε «ισχυρών δυνάμεων», σε «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης».
Το Κόσοβο είναι το τελευταίο μέχρι τώρα επεισόδιο λαού των Βαλκανίων που αναζητάει μετα-αυτοκρατορικό μέλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι τα Βαλκάνια γνώρισαν μακρά περίοδο ηρεμίας και σταθερότητας μόνο όταν ετέθησαν υπό τη δυναμική προστασία μιας άλλης αυτοκρατορίας, της σοβιετικής η οποία ιστορικά συνέπεσε και διαδέχθηκε την τσαρική.
Στο Κόσοβο συγκρούσθηκαν δύο αρχές: Η αρχή της αυτοδιάθεσης του αλβανόφωνου πληθυσμού που είναι περίπου το 90% της περιοχής, και η αρχή του σεβασμού της ακεραιότητας των κρατών. Αυτή ακριβώς η σύγκρουση προκαλεί ανησυχίες ότι το επεισόδιο του Κοσόβου δεν θα είναι το τελευταίο. Στα Βαλκάνια δεν υπάρχει κράτος που να μην έχει μειονοτικές περιοχές. Η γενίκευση για κάθε μειονότητα του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, όχι φυσικά από απλή συνέπεια σε μια διεθνώς αναγνωρισμένη αρχή, αλλά περισσότερο ως συνέπεια ξένων επεμβάσεων, υποσκάπτει την κρατική σταθερότητα στα Βαλκάνια και σε άλλες περιοχές. Η κρατική σταθερότητα αποτελεί βασική προϋπόθεση του ΟΗΕ, αλλά επίσης του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η Κύπρος είναι κλασικό κατάλοιπο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία σε μια στιγμή και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή συναντήθηκε με την αγγλική και συναποτέλεσαν επάλληλους κύκλους. Διαλύθηκαν και οι δύο αυτοκρατορίες, αλλά από τότε η Μέση Ανατολή, μαζί και η Κύπρος δεν γνώρισαν ηρεμία και σταθερότητα. Η τουρκοκυπριακή μειοψηφία, η οποία επί περίπου σαράντα χρόνια και με την υποστήριξη των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής ασκεί αδιατάρακτη κυριαρχία στο βόρειο τμήμα της νήσου, θα θελήσει ενδεχομένως να ακολουθήσει το παράδειγμα του Κοσόβου και να αυτοκηρυχθεί ανεξάρτητο κρατίδιο.
Η Ελλάδα και η Κύπρος μάλλον δεν είναι σε θέση να αποτρέψουν δυναμικά μια τέτοια εξέλιξη. Μπορούν μόνο διπλωματικά, στηριζόμενες στην αρχή της ακεραιότητας των κρατών-μελών του ΟΗΕ. Προσωπικά πιστεύω ότι το Σχέδιο Ανάν, αναμφίβολα δύσκολο στην εφαρμογή του, ήταν ένα πείραμα για την ικανοποίηση και των δύο αρχών (ή για την αποτροπή του χειρότερου): Παραχωρούσε ευρεία αυτονομία στους Τουρκοκυπρίους αλλά εγγυόταν και τη διεθνή ακεραιότητα του κυπριακού κράτους.
πηγή καθημερινή
Comments